Jaskinia Mamutowa
Jaskinia Mamutowa – jaskinia w Dolinie Kluczwody w miejscowości Wierzchowie, w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Wielka Wieś[1]. Znajduje się na stromych południowo-zachodnich stokach wzniesienia Berdo na Wyżynie Olkuskiej będącej częścią Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej[2].
| Plan jaskini | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Położenie | |
| Właściciel | |
| Długość |
105 m |
| Deniwelacja |
3,5 |
| Wysokość otworów |
380 m n.p.m. |
| Ekspozycja otworów |
ku SW |
| Kod |
J.Olk.I-04.63 |
Położenie na mapie gminy Wielka Wieś  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
 50°10′13″N 19°48′21″E/50,170400 19,805700
| |
Nazwa jaskini pochodzi od znalezionego w niej ciosu mamuta[3]. Nazywana bywa też Jaskinią Wierzchowską Dolną[2].
Opis jaskini
edytujZnajduje się w Mamutowej Skale. Ma ogromny otwór o kształcie łuku i ekspozycji południowo-wschodniej. Zaraz za nim znajduje się obszerna komora wejściowa. Wychodzi z niej kilka ciasnych korytarzyków, na końcu jednego z nich znajduje się odkryta w 1992 r. niewielka salka, a w niej nacieki. Łączna długość jaskini to 105 m[3].
Jaskinia powstała w wapieniach pochodzących z jury późnej. Jest to jaskinia krasowa, powstała zarówno w strefie freatycznej, jak i wadycznej. Przed wejściem do jaskini znajdują się na jej ścianach ogromne kotły wirowe, co wskazuje, że do powstania jaskini mogły się przyczynić również przepływy ascenzyjne. W północno-wschodnim korytarzu występują charakterystyczne oszlifowania ścian powstałe prawdopodobnie wskutek ocierania się o ściany zwierząt przechodzących jaskinią (tzw. ogłady zwierzęce)[4].
Historia poznania i eksploatacji
edytujJaskinia znana jest od dawna. Była wielokrotnie badana przez archeologów i innych naukowców. Pierwsze informacje o jaskini pochodzą z 1873 r., obszar badany był wtedy i w następnych latach przez Jana Zawiszę. Podał on, że w namulisku jaskini natrafiono na przedmioty wytworzone przez kultury jerzmanowicką, oryniacką i wschodniograwecką. Znaleziono także duże ilości kości zwierząt z okresu plejstocenu. Należały do gatunków: słoń Elephas primigenius, nosorożec Rhinoceros tichorhonus, niedźwiedź jaskiniowy, niedźwiedź Ursus priscus, koń domowy, jeleń Cervus alces i Cervus tarandus, Bos sp., wilk szary, wilk Canis lagopus i Canis vulpes, borsuk Meles taxus, zając bielak, wiewiórka pospolita, mysz, pardwa mszarna, głuszec zwyczajny. Niektóre z nich to gatunki wymarłe. W 1913 r. ponownie badał jaskinię Leon Kozłowski, przekopując nienaruszone przez Zawiszę przedproże jaskini. Również znalazł liczne kości zwierząt i inne artefakty. W okresie międzywojennym jej namulisko było jeszcze kilkukrotnie badane przez archeologów[5]. W 1981 r. Sanocka-Wołoszynowa badała faunę pajęczaków[6]. W 1994 r. A. Pazdur i in. opublikowali wiek nacieków jaskiniowych badany metodą izotopową. W 1999 r. Pazdur, Goslar, Gradziński i Hercman badali zmiany hydrologiczne i klimatyczne w jaskini. W 2007 i 2012 r. Nowak i Grzywiński opublikowali wyniki zliczania nietoperzy hibernujących w jaskini[4].
W trakcie badań odkrywano i poznawano kolejne partie jaskini. W 1935 r. Ciętak sporządził plan i opis jaskini, w 1951 r. uzupełnił go K. Kowalski, obydwa opisy jednak nie uwzględniały ciasnych bocznych korytarzy. W 1986 r. opisy te uzupełnili A. Górny i M. Szelerewicz. W 1992 r. grotołazi z Krakowa odkryli niewielką salkę na końcu jaskini. Na jej ścianach była bogata szata naciekowa[4].
W 2008 r. w jaskini kręcone były zdjęcia do filmu „Deklaracja nieśmiertelności”, przedstawiającego sylwetkę Piotra Korczaka, autora przełomowych przejść wspinaczkowych w tej jaskini[7].
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
W odległości kilkuset metrów na północ od Jaskini Mamutowej znajduje się dużo większa i udostępniona turystycznie Jaskinia Wierzchowska Górna[2].
Wspinaczka w jaskini
edytujJaskinia Mamutowa jest popularnym obiektem wspinaczki skalnej. W ścianach jej wysokiej komory wejściowej, a także na sklepieniu jaskini poprowadzono 30 dróg wspinaczkowych o trudności IV – VI.8 w skali Kurtyki. Jest kilka dróg łatwiejszych, ale w większości są to bardzo trudne drogi wspinaczkowe, prawdziwie ekstremalne, których atrakcyjność i trudność wiąże się z silnym przewieszeniem[1]. Wszystkie mają dobrą asekurację.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Paweł Haciski, Południowa część Jury Krakowsko-Częstochowskiej: przewodnik wspinaczkowy, Warszawa: RING, 2015, ISBN 978-83-937960-0-7.
- ↑ a b c Dolinki Podkrakowskie. Mapa turystyczna 1: 25 000, Kraków: Compass, 2006, s. 1, ISBN 83-89165-95-3.
- ↑ a b A. Górny, M. Szelerewicz, Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, Kraków-Warszawa: PTTK „Kraj”, 1986.
- ↑ a b c Adam Polonius, Kazimierz Kowalski, Jaskinia Mamutowa, [w:] Jaskinie Polski [online], Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy [dostęp 2018-09-16].
- ↑ S. Kowalski, Wierzchowie, pow. Kraków. Jaskinia Mamutowa, „Informator Archeologiczny: badania 1”, 1967, s. 23–24.
- ↑ E.Sanocka-Wołoszynowa, Badania pajęczaków jaskiń Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, „Acta Univ. Wratislav. Prace Zoologiczne”, 11, Wrocław 1981, s. 1–92.
- ↑ O pracy nad filmem „Deklaracja Nieśmiertelności” opowiada reżyser Marcin Koszałka [online], wspinanie.pl, 21 sierpnia 2008 [zarchiwizowane z adresu 2012-07-16].