Jeremy Irons

Jeremy Irons
	; Jeremy Irons (2014)
Imię i nazwisko	Jeremy John Irons
Data i miejsce urodzenia	19 września 1948 ; Cowes
Zawód	aktor
Współmałżonek	Julie Hallam (1969–1969; anulowano); Sinéad Cusack (od 1978)
Lata aktywności	od 1969
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Strona internetowa

Jeremy John Irons (ur. 19 września 1948 w Cowes) – angielski aktor filmowy, telewizyjny i teatralny, laureat m.in. Oscara, nagrody Emmy i Tony^[1].

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Cowes na wyspie Wight jako syn Paula Dugana Ironsa (1913–1983), z zawodu księgowego, i Barbary Anne Brereton Brymer Sharpe Irons (de domo Sharpe; 1914–1999). Ma brata Christophera i siostrę Felicity Anne^[2]. Ma przodków irlandzkich z hrabstwa Cork^[3]. W latach 1962–1966 uczył się w szkole dla chłopców Sherborne School w Dorset. Był perkusistą i grał na harmonijce w czteroosobowym szkolnym zespole o nazwie Four Philosophy of Wisdom^[4].

Kariera

Po ukończeniu Bristol Old Vic Theatre School, w 1969 roku debiutował na scenie. W 1971 na deskach Bristol Old Vic Theatre^[5] wystąpił w komedii Noëla Cowarda Hay Fever jako Simon Bliss, farsie Joego Ortona Co widział kamerdyner jako Nick oraz dramacie Williama Szekspira Zimowa opowieść jako Florizel, syn króla Czech. Wkrótce trafił na londyńską scenę Round House Theatre i potem Wyndham’s Theatre w musicalu Stephena Schwartza Godspell (1971) w roli Jana Chrzciciela. Pojawił się też w spektaklach: Pamiętnik szaleńca (1973) Gogola w Act Inn Lunchtime Theatre, Wiele hałasu o nic (1974) jako Don Pedro w Young Vic Theatre, Dozorca autorstwa noblisty Harolda Pintera (1974) jako Mick w Young Vic Theatre, Poskromienie złośnicy (1975) jako Petruchio, wielbiciel Katarzyny w New Shakespeare Company – RoundHouse Theatre oraz Wizyta inspektora (1975) J.B. Priestleya w Key Theatre w Peterborough. Z czasem grał także w spektaklach prestiżowego Royal Shakespeare Company: Wild Oats jako Harry Thunder w Aldwych Theatre (1976) i Piccadilly Theatre (1977), Zimowa opowieść (1986) jako Leontes oraz Ryszard II (1986). W roku 1984 zadebiutował w roli Henry’ego Boota na Broadwayu w Plymouth Theatre w sztuce Toma Stopparda Prawdziwa rzecz w reżyserii Mike’a Nicholsa z Glenn Close, Christine Baranski, Cynthią Nixon i Peterem Gallagherem, w tym samym roku otrzymał Tony Award i nominację do Drama Desk Award dla najlepszego aktora sezonu^[6].

Po gościnnym udziale w brytyjskich serialach telewizyjnych, w tym ITV Rywale Sherlocka Holmesa (The Rivals of Sherlock Holmes, 1971), BBC Notorious Woman (1974) jako Ferenc Liszt czy BBC One Ludzie Churchilla (Churchill’s People, 1974) jako Samuel Ross, zwrócił na siebie uwagę rolą Michaiła Fokina w biograficznym filmie muzycznym Herberta Rossa Niżyński (Nijinsky, 1980) u boku Alana Batesa. Podwójna rola Charlesa Henry’ego Smithsona i Mike’a w melodramacie Carla Davisa Kochanica Francuza (The French Lieutenant’s Woman, 1981) na podstawie powieści Johna Fowlesa z Meryl Streep przyniosła mu nominację do nagrody BAFTA. Za rolę Charlesa Rydera w serialu BBC Powrót do Brideshead (Brideshead Revisited, 1981)^[7] według powieści Evelyn Waugh z Anthony Andrewsem był nominowany do British Academy Television Award, Złotego Globu i Emmy. Zagrał polskiego robotnika Nowaka w dramacie Jerzego Skolimowskiego Fucha (Moonlighting, 1982).

W dramacie Zdrada (Betrayal, 1983) na podstawie sztuki Harolda Pintera z Benem Kingsleyem wystąpił jako agent literacki Jerry. Na planie australijskiego filmu Dzika kaczka (The Wild Duck, 1984) według sztuki Henrika Ibsena poznał Liv Ullmann. We francusko-niemieckim melodramacie Volkera Schlöndorffa Miłość Swanna (Un amour de Swann, 1984) według scenariusza Petera Brooka, Jeana-Claude’a Carrière’a i powieści Marcela Prousta W poszukiwaniu straconego czasu z Ornellą Muti, Alainem Delonem, Fanny Ardant i Marie-Christine Barrault zagrał postać angielskiego krykiecisty Charlesa Fredericka Swanna. Za rolę księdza Gabriela w dramacie wojennym Rolanda Joffégo Misja (The Mission, 1986) z Robertem De Niro zdobył nominację do Złotego Globu i David di Donatello. Błysnął podwójną rolą jako bliźniacy jednojajowi Beverly i Elliot Mantle w dreszczowcu psychologicznym Davida Cronenberga Nierozłączni (Dead Ringers, 1988). Pasmo jego sukcesów zwieńczyła oscarowa kreacja Clausa von Bülowa w opartym na faktach dramacie sensacyjnym Barbeta Schroedera Druga prawda (Reversal of Fortune, 1990) z Glenn Close^[1].

W 1991 był gościem Saturday Night Live. Występował również w takich produkcjach jak Kafka (1991), Skaza (1992), Człowiek w żelaznej masce (1998) jako Aramis, Długość geograficzna (Longitude, 2000) jako komandor podporucznik Rupert Gould, Julia (2004), Królestwo niebieskie (2005), HBO Elżbieta I (Elizabeth I, 2005) jako Robert Dudley, Inland Empire (2006) czy Kolor magii (The Colour of Magic, 2008)^[8].

W serialu Showtime Rodzina Borgiów (The Borgias, 2011–2013) w reżyserii Neila Jordana wystąpił jako Rodrigo Borgia / Aleksander VI.

Irons zasiadał w jury konkursu głównego na 53. MFF w Cannes (2000). Przewodniczył obradom jury na 70. MFF w Berlinie (2020).

Życie prywatne

W 1969 roku poślubił Julie Hallam, jednak ich małżeństwo zostało anulowane. 28 marca 1978 ożenił się z Sinéad Cusack^[9]. Mają dwóch synów: Samuela Jamesa Brefniego (ur. 16 września 1978), z zawodu fotografa, i Maximiliana Paula Diarmuida (ur. 17 października 1985), z zawodu aktora. Obaj synowie grali z ojcem w filmach, Sam w Danny Mistrz Świata, Max w Julii.

Filmografia

Rok	Tytuł oryginalny	Tytuł polski	Rola	Uwagi
1980	Nijinsky	Niżyński	Michaił Fokin
1981	The French Lieutenant’s Woman	Kochanica Francuza	Charles Henry Smithson/Mike	Nominacia – BAFTA Najlepszy aktor pierwszoplanowy
1982	Moonlighting	Fucha	Nowak
1983	Betrayal	Zdrada	Jerry
1984	The Wild Duck	Dzika kaczka	Harold
1984	Un amour de Swann	Miłość Swanna	Charles Swann
1986	The Mission	Misja	Father Gabriel	Nominacja – Złoty Glob Najlepszy aktor w dramacie
1988	A Chorus of Disapproval	Loża szyderców	Guy Jones
1988	Dead Ringers	Nierozłączni	Beverly Mantle / Elliot Mantle	Nagroda Genie Najlepszy aktor pierwszoplanowy NYFCC Najlepszy aktor pierwszoplanowy Nominacja – Saturn Najlepszy aktor pierwszoplanowy
1989	Australia	Australia	Edouard Pierson
1989	Danny, the Champion of the World	Danny Mistrz Świata	William Smith
1990	Reversal of Fortune	Druga prawda	Claus von Bülow	Nagroda Akademii Filmowej Najlepszy aktor pierwszoplanowy NSFC Najlepszy aktor LAFCA Najlepszy aktor pierwszoplanowy David di Donatello Najlepszy aktor zagraniczny Złoty Glob Najlepszy aktor w dramacie
1991	Žebrácká opera	Opera żebracza	Prisoner
1991	Kafka	Kafka	Kafka
1992	Waterland	Kraina wód	Tom Crick
1992	Damage	Skaza	Dr. Stephen Fleming
1993	M. Butterfly		René Gallimard
1993	The House of the Spirits	Dom dusz	Esteban Trueba
1994	The Lion King	Król Lew	Skaza	Dubbing Annie Najlepsze osiągnięcie w grze głosem
1995	Die Hard with a Vengeance	Szklana pułapka 3	Simon Gruber
1996	Stealing Beauty	Ukryte pragnienia	Alex	Nominacja – Złoty Satelita Najlepszy aktor drugoplanowy w dramacie
1997	Chinese Box	Chińska szkatułka	John
1997	Lolita		Humbert Humbert
1998	The Man in the Iron Mask	Człowiek w żelaznej masce	Aramis
2000	Dungeons & Dragons	Lochy i smoki	Profion
2000	Longitude	Długość geograficzna	Rupert Gould	Miniserial
2001	The Fourth Angel	Anioł zemsty	Jack Elgin
2001	Beckett on Film – Ohio Impromptu		Reader/Listener
2002	Callas Forever	Wieczna Callas	Larry Kelly
	Last Call	Ostatnie wołanie	F. Scott Fitzgerald
	The Time Machine	Wehikuł czasu	Über-Morlock
2003	And now... Ladies and Gentlemen	Piano Bar	Valentin Valentin
	School Story 3		Scar the Lion
	Hittites	Hetyci. Zapomniane imperium	Narrator
2004	Mathilde		Pułkownik Unprofora
	The Merchant of Venice	Kupiec wenecki	Antonio
	Being Julia	Julia	Michael Gosselyn	Nominacja – Złoty Satelita Najlepszy aktor drugoplanowy w dramacie
2005	Kingdom of Heaven	Królestwo niebieskie	Tiberias
2005	Casanova		Pucci
2006	Inland Empire		Kingsley Stewart
	Eragon		Brom
	Elizabeth I	Elżbieta I	Robert Dudley	Złoty Glob Najlepszy aktor drugoplanowy w serialu, miniserialu lub filmie telewizyjnym Amerykańska Gildia Aktorów Filmowych Najlepszy aktor w filmie telewizyjnym lub miniserialu Emmy Najlepszy aktor drugoplanowy w miniserialu lub filmie telewizyjnym
2008	The Colour of Magic	Kolor magii	Havelock Vetinari	Miniserial
2008	Appaloosa		Randall Bragg
2009	The Pink Panther 2	Różowa Pantera 2	Alonso Avellaneda
2009	Georgia O’Keeffe		Alfred Stieglitz	Nominacja – Złoty Glob Najlepszy aktor w miniserialu lub filmie telewizyjnym
2011	The Borgias	Rodzina Borgiów	Rodrigo Borgia / Papież Aleksander VI	Serial telewizyjny
2011	Margin Call	Chciwość	John Tuld
2012	The Hollow Crown		Henryk IV
2012	The Words	Między wierszami	Starzec
2013	Beautiful Creatures	Piękne istoty	Macon Ravenwood
2013	Night Train to Lisbon	Nocny pociąg do Lizbony	Raimund Gregorius
2014	A Magnificent Death from a Shattered Hand
2015	The Man Who Knew Infinity	Człowiek, który poznał nieskończoność	G.H. Hardy
2015	High-Rise		Anthony Royal
2016	Their Finest	Zwyczajna dziewczyna	Minister Wojny
	Race	Zwycięzca	Avery Brundage
	Assassin’s Creed		Rikkin
	La corrispondenza		Ed Phoerum
	Batman v Superman: Dawn of Justice	Batman v Superman: Świt sprawiedliwości	Alfred Pennyworth
	The Treehouse
2017	Justice League	Liga Sprawiedliwości	Alfred Pennyworth
2018	Better Start Running		Garrison
	Red Sparrow	Czerwona jaskółka	gen. Korcznoj
	An Actor Prepares		Atticus
2019	Watchmen^[10]^[1]		Adrian Veidt / Ozymandiasz
2020	Love, Weddings & Other Disasters	Miłość, ślub i inne nieszczęścia	Lawrence Philips
2021	Munich	Monachium: W obliczu wojny	Neville Chamberlain
	House of Gucci^[10]	Dom Gucci	Rodolfo Gucci
	Zack Snyder’s Justice League^[10]	Liga Sprawiedliwości Zacka Snydera	Alfred Pennyworth
2023	The Flash	Flash	Alfred Pennyworth
2023	Cello		Francesco
2024	The Beekeeper	Pszczelarz	Wallace Westwyld

Nagrody

Nagroda Akademii Filmowej Najlepszy aktor pierwszoplanowy: 1990 Druga prawda
Złoty Glob
- Najlepszy aktor w filmie dramatycznym: 1990 Druga prawda
- Najlepszy aktor drugoplanowy w serialu, miniserialu lub filmie telewizyjnym: 2006 Elżbieta I
Nagroda Emmy Najlepszy aktor drugoplanowy w miniserialu lub filmie telewizyjnym: 2006 Elżbieta I

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Jane Mulkerrins: Jeremy Irons interview: ‘I enjoy exploring  the edges  of morality’. The Telegraph, 17.10.2019. [dostęp 2024-04-28].
↑ 50 facts about Jeremy Irons: the voice of Scar in Disney’s The Lion King. boomsbeat.com. [dostęp 2020-04-30]. (rum.).
↑ SEBASTIAN SHAKESPEARE: That’s rich! £7million Jeremy Irons rails against the ‘obscenely wealthy’. Daily Mail. [dostęp 2017-10-31]. (ang.).
↑ Ruth La Ferla 2016-12-07: Home Is Anywhere Jeremy Irons Drapes His Scarf. „The New York Times”. [dostęp 2017-10-31]. (ang.).
↑ Jeremy Irons. Rotten Tomatoes. [dostęp 2017-10-31]. (ang.).
↑ Jeremy Irons. Internet Broadway Database. [dostęp 2017-10-31]. (ang.).
↑ Alexander Waugh (2008-10-04): Sex, lies and Brideshead: Evelyn Waugh’s grandson revisits the real life story behind the movie. „Daily Mail”. [dostęp 2017-10-31]. (ang.).
↑ Jeremy Irons. Turner Classic Movies. [dostęp 2017-10-31]. (ang.).
↑ Alasdair Glennie (2013-02-13): 'Any self-respecting woman would tell me f**k off if she minded’: Jeremy Irons opens up on bottom controversy as he admits 'I love touching people’. Daily Mail. [dostęp 2017-10-31]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Andreas Wiseman: Jeremy Irons, Emmy Raver-Lampman, Bobby Naderi & Josh Hutcherson Join Jason Statham In David Ayer Action Pic ‘Beekeeper’, Filming Underway In UK. Deadline Hollywood, 13.10.2022. [dostęp 2024-04-28].

Linki zewnętrzne

Jeremy Irons w bazie IMDb (ang.)
Jeremy Irons w bazie Filmweb
Jeremy Irons w bazie Notable Names Database (ang.)

[telegraph-1] Jane Mulkerrins: Jeremy Irons interview: ‘I enjoy exploring  the edges  of morality’. The Telegraph, 17.10.2019. [dostęp 2024-04-28].

[boomsbeat-2] 50 facts about Jeremy Irons: the voice of Scar in Disney’s The Lion King. boomsbeat.com. [dostęp 2020-04-30]. (rum.).

[3] SEBASTIAN SHAKESPEARE: That’s rich! £7million Jeremy Irons rails against the ‘obscenely wealthy’. Daily Mail. [dostęp 2017-10-31]. (ang.).

[4] Ruth La Ferla 2016-12-07: Home Is Anywhere Jeremy Irons Drapes His Scarf. „The New York Times”. [dostęp 2017-10-31]. (ang.).

[5] Jeremy Irons. Rotten Tomatoes. [dostęp 2017-10-31]. (ang.).

[6] Jeremy Irons. Internet Broadway Database. [dostęp 2017-10-31]. (ang.).

[7] Alexander Waugh (2008-10-04): Sex, lies and Brideshead: Evelyn Waugh’s grandson revisits the real life story behind the movie. „Daily Mail”. [dostęp 2017-10-31]. (ang.).

[8] Jeremy Irons. Turner Classic Movies. [dostęp 2017-10-31]. (ang.).

[9] Alasdair Glennie (2013-02-13): 'Any self-respecting woman would tell me f**k off if she minded’: Jeremy Irons opens up on bottom controversy as he admits 'I love touching people’. Daily Mail. [dostęp 2017-10-31]. (ang.).

[deadline-10] Andreas Wiseman: Jeremy Irons, Emmy Raver-Lampman, Bobby Naderi & Josh Hutcherson Join Jason Statham In David Ayer Action Pic ‘Beekeeper’, Filming Underway In UK. Deadline Hollywood, 13.10.2022. [dostęp 2024-04-28].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]