Jerzy Wyrozumski
Jerzy Lesław Wyrozumski (ur. 7 marca 1930 w Trembowli, zm. 2 listopada 2018 w Krakowie[1]) – polski historyk mediewista, profesor nauk humanistycznych[2], profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1981–1986 dziekan Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1987–1990 prorektor UJ. Organizator, członek i w latach 1994–2015 sekretarz generalny odrodzonej Polskiej Akademii Umiejętności. W latach 1980–2015 prezes Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa.
| Data i miejsce urodzenia |
7 marca 1930 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
2 listopada 2018 |
| profesor nauk historycznych | |
| Specjalność: historia średniowieczna | |
| Doktorat | |
| Profesura |
1981 |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys
edytujSyn Jana i Józefy. Ukończył I Liceum Ogólnokształcącego im. Henryka Sienkiewicza w Koźlu[3].
Studia historyczne ukończył w 1955 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim[2][4]. Był uczniem Ludwika Piotrowicza, Jana Dąbrowskiego i Romana Grodeckiego[5]. Od ukończenia studiów był pracownikiem Uniwersytetu Jagiellońskiego[4]. Doktorat uzyskał w 1963 na podstawie pracy Tkactwo małopolskie w wiekach średnich[6] przygotowanej pod kierunkiem Romana Grodeckiego, specjalisty w zakresie historii gospodarczej średniowiecza[5]. Jerzy Wyrozumski wspominał: „Czułem jego dobry warsztat badawczy, odpowiadały mi jego bardzo dobrze udokumentowane poglądy uogólniające, jego odwoływanie się wprost do źródeł, a nie do tego, co napisali inni”[7].
W 1981 został profesorem nadzwyczajnym[2][4], a w 1993 profesorem zwyczajnym nauk humanistycznych. Kierował Zakładem Historii Polski Średniowiecznej UJ[7].
Jego specjalność naukową stanowiły dzieje polskiego średniowiecza[2][4], zwłaszcza problematyka gospodarczo-społeczna i ustrojowa oraz ruchy społeczno-religijne w Europie[4][5]. Opublikował ponad sześćset naukowych pozycji bibliograficznych[5]. Napisał m.in. Historię Polski do roku 1505, Dzieje Polski średniowiecznej, biografię Kazimierz Wielki oraz tom serii Dzieje Krakowa poświęcony wiekom średnim[7]. Kierował wieloma projektami badawczymi, m.in. krytycznym wydaniem wraz z przekładem z języka łacińskiego na język polski Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae Jana Długosza oraz serią wydawniczą Acta Nuntiaturae Polonae[8].
W 1981 roku został wybrany na dziekana Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego i pełnił tę funkcję przez dwie kadencje aż do roku 1987. W latach 1987–1990 był prorektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego[5]. W tym okresie „bronił wywalczonej przez „Solidarność” autonomii uczelni”[9].
Współpracował blisko z Polskim Instytutem Historycznym w Rzymie i Karoliną Lanckorońską[8].
Był jednym z organizatorów odradzającej się po 1989 roku Polskiej Akademii Umiejętności. W latach 1994–2015 był sekretarzem generalnym PAU, zaś w latach 2015–2018 delegatem Walnego Zgromadzenia PAU. Był członkiem Rady Naukowej Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie, członkiem Rady Naukowej Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie, członkiem Rady Naukowej i Komitetu Redakcyjnego Polskiego Słownika Biograficznego[10].
W latach 1980–2015 był prezesem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. Był członkiem zarządu Kasy im. Józefa Mianowskiego – Fundacji Popierania Nauki. Był członkiem Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów, a także członkiem rady Muzeum Historycznego Miasta Krakowa[11].
Zmarł 2 listopada 2018. Został pochowany 9 listopada 2018 w nowej alei zasłużonych cmentarza Rakowickiego w Krakowie[12][13].
Publikacje
edytuj- Dzieje Polski piastowskiej (VIII wiek – 1370 r.) – tom II serii Wielka Historia Polski
- Historia Polski do 1505[4]
- Kazimierz Wielki
- Dzieje Krakowa, t. 1
- Dzieje Polski późnośredniowiecznej (1370–1506)
- Dzieje Polski średniowiecznej
- Kronika Krakowa
- Państwowa gospodarka solna w Polsce do schyłku XIV w.[4]
- Tkactwo małopolskie w późnym średniowieczu[4]
- Beginki i begardzi w Polsce[4]
- Związki czeladnicze w Polsce średniowiecznej[4]
- Horyzont polityczny Jana z Czarnkowa
- Legenda pruska o świętym Wojciechu
Wypromowane prace doktorskie
edytuj- Szkoły katedralne metropolii gnieźnieńskiej w średniowieczu na tle europejskim, 1992, Krzysztof Stopka
- Dzieje miasta Wieliczki (do połowy XVII wieku), 1993, Józef Piotrowicz
- Kształtowanie się litewskiej rady wielkoksiążęcej w Wielkim Księstwie Litewskim w XV wieku, 1995, Lidia Korczak
- Wojciech Jastrzębiec (ok. 1362–1436). Duchowny i mąż stanu, 1995, Grażyna Lichończak-Nurek
- Kariery Piastów Śląskich na Węgrzech w XIV wieku, 1995, Stanisław A. Sroka
- Osadnictwo Wizny i ziemi wiskiej do 1529 roku, 1997, Czesław Brodzicki
- Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438–1513. Dzieje polityczne, 1998, Krzysztof Prokop
- Uposażenie krakowskiej kapituły katedralnej w średniowieczu, 1999, Marek Daniel Kowalski
- Annalistyka małopolska XIII–XV wieku. Kierunki rozwoju i treści ideowe, 2001, Wojciech Drelicharz
- Elita urzędnicza Małopolski w otoczeniu ostatnich koronowanych Piastów, 2003, Andrzej Marzec
Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia
edytujW 1998 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[14], 2011 wyróżniony węgierskim Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi[15], a w 2014 otrzymał estoński Order Krzyża Ziemi Maryjnej 4 klasy[16]. Posiadacz watykańskiego Krzyża Komandorskiego Orderu św. Sylwestra i srebrnego medalu Cracoviae Merenti oznaczonego numerem piątym (1995)[17].
26 kwietnia 2005 uzyskał tytuł doctor honoris causa Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy[18].
9 listopada 2010 otrzymał Nagrodę Miasta Krakowa za szczególne osiągnięcia w zakresie badań mediewistycznych, zwłaszcza nad dziejami średniowiecznego Krakowa w dziedzinie nauki i techniki[19].
W 2015 roku profesor został laureatem Nagrody Lednickiego Orła Piastowskiego[20]. W tym samym roku został uhonorowany złotym medalem „Plus ratio quam vis” za zasługi w zakresie badań mediewistycznych i za ofiarną pracę dla dobra Uniwersytetu Jagiellońskiego[21] oraz otrzymał medal św. Krzysztofa za zasługi dla Muzeum Historycznego Miasta Krakowa[22].
Przypisy
edytuj- ↑ Katarzyna Pelc: Nie żyje prof. Jerzy Wyrozumski, krakowski mediewista. radiokrakow.pl. [dostęp 2018-11-03].
- ↑ a b c d Jerzy Wyrozumski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2020-11-15].
- ↑ Historia Szkoły. I LO im. H. Sienkiewicza w Kędzierzynie-Koźlu. [dostęp 2018-11-05]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j Jerzy Wyrozumski, Historia Polski do 1505, wyd. I, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1978, ISBN 83-01-08840-0.
- ↑ a b c d e Tomasz Jasiński. Jerzy Wyrozumski (1930–2018). „Nauka”. 4, s. 181–185, 2018.
- ↑ Odnowienie doktoratu prof. Jerzego Wyrozumskiego.
- ↑ a b c Zmarł wybitny historyk mediewista profesor Jerzy Wyrozumski. tvn24.pl, 3 listopada 2018. [dostęp 2019-10-30].
- ↑ a b 2 listopada 2018 zmarł Profesor Jerzy Wyrozumski. Polska Akademia Umiejętności. [dostęp 2019-10-30].
- ↑ Tomasz Fiałkowski: Zmarł Jerzy Wyrozumski. Tygodnik Powszechny, 5 listopada 2018. [dostęp 2019-10-30].
- ↑ Nekrolog opublikowany przez Polską Akademię Umiejętności. Gazeta Wyborcza, 9 listopada 2018. [dostęp 2019-10-30].
- ↑ Nekrolog opublikowany przez Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Gazeta Wyborcza Kraków, 6 listopada 2018. [dostęp 2019-10-30].
- ↑ Małgorzata Wosion-Czoba: Prof. Jerzy Wyrozumski spoczął w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. dzieje.pl, 9 listopada 2018. [dostęp 2019-10-30].
- ↑ Kraków. Ostatnia droga wybitnego historyka. Prof. Wyrozumski spoczął na cmentarzu Rakowickim. naszemiasto.pl, 9 listopada 2018. [dostęp 2018-11-09].
- ↑ M.P. z 1998 r. nr 36, poz. 495.
- ↑ A külügyminiszter által átruházott hatáskörben átadott elismerések, kormany.hu.
- ↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid. president.ee. [dostęp 2014-12-03]. (est.).
- ↑ UCHWAŁA NR XVIII/196/95 Rady Miasta Krakowa z dnia 26 kwietnia 1995 r.. [dostęp 2021-12-27].
- ↑ Doktorat honoris causa – Informacja na stronach Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
- ↑ wiadomość w serwisie Nauka w Polsce. naukawpolsce.pap.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-02)]..
- ↑ Marcin Starzyński. Profesor Wyrozumski laureatem Nagrody Lednickiego Orła Piastowskiego. „Alma Mater”. 175-176, s. 25, czerwiec-wrzesień 2015. Kraków: Uniwersytet Jagielloński. ISSN 1427-1176.
- ↑ Rita Pagacz-Moczarska. Mądrość wynikająca z doświadczenia. „Alma Mater”. 175-176, s. 8, czerwiec-wrzesień 2015. Kraków: Uniwersytet Jagielloński. ISSN 1427-1176.
- ↑ Rita Pagacz-Moczarska. Medale św. Krzysztofa. „Alma Mater”. 177, s. 46, październik 2015. Kraków: Uniwersytet Jagielloński. ISSN 1427-1176.
Linki zewnętrzne
edytuj- Prof. dr hab. Jerzy Wyrozumski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2009-05-22].
- Pamięć Uniwersytetu: Droga przez las, film dokumentalny ze wspomnieniami prof. Jerzego Wyrozumskiego, prod. Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Jerzy Lesław Wyrozumski – wykaz publikacji w LitDok Bibliografia Historii Europy Środkowo-wschodniej, Herder-Institut (Marburg)
- Publikacje Jerzego Wyrozumskiego w katalogu Biblioteki Narodowej