Klasyfikacja jakości wód w Polsce

Klasyfikacja jakości wód w Polsce – system klasyfikacji jakości wód powierzchniowych i podziemnych na podstawie ich szeroko rozumianego stanu ekologicznego lub przydatności do użytku. W krajach Unii Europejskiej stosowany jest system pięcioklasowy. W Polsce przed przyjęciem prawa unijnego stosowano trzyklasowy system klasyfikacji czystości wód. Ocenę jakości przygotowuje się na podstawie różnego typu wskaźników jakości wód. Klasyfikacji wód dokonuje się poprzez porównanie miarodajnych stężeń zanieczyszczeń i struktury zasiedlających je biocenoz określonych wskaźnikami z normatywnymi stężeniami zanieczyszczeń i strukturą biocenoz referencyjnych określonymi w rozporządzeniach rządu lub ministra odpowiedniego do spraw ochrony środowiska.

Oceny stanu wód dokonuje się dla celów naukowych i praktycznych, gdyż pewne zastosowania wody wymagają jej odpowiedniej jakości. Przyporządkowanie danego akwenu do odpowiedniej klasy pociąga za sobą konsekwencje dotyczącego jej możliwego wykorzystania, przykładowo – jako woda pitna czy woda do hodowli niektórych organizmów wodnych może być stosowana wyłącznie woda z najwyższych klas, podczas gdy dla wielu celów gospodarczych można wykorzystywać również wody o nieco niższej jakości. Wody z najniższych klas lub niespełniające niektórych norm z kolei nie mogą być wykorzystywane praktycznie w żaden sposób, a ich przyporządkowanie do niskiej klasy jest sygnałem dla podjęcia czynności mających na celu poprawę ich jakości. Klasa jakości wód akwenu bywa podawana jako cecha o znaczeniu turystycznym, gdyż wody o najwyższych klasach są uważane za najbardziej atrakcyjne.

Danych do klasyfikacji dostarcza monitoring jakości wód, a podstawy prawne dają akty tworzące prawo wodne. Koordynacją monitoringu wód i wynikającą z niego klasyfikacją zajmuje się Główny Inspektor Ochrony Środowiska. Same badania i oceny poszczególnych jednolitych części wód wykonują służby inspekcji ochrony środowiska (wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska) i służby geologicznej. Wyniki te są publikowane w raportach Państwowego Monitoringu Środowiska. Z kolei klasyfikację i ocenę wód pod kątem spełniania norm sanitarnych wykonuje Państwowa Inspekcja Sanitarna.

Początki oceny jakości wód w Polsce

Początkowo w Polsce normy jakości wód określano bez systematycznej ich kategoryzacji. Swoistą klasyfikacją było rozróżnienie wód przeznaczonych do korzystania dla potrzeb komunalnych, przemysłowych, rolniczych, rybackich i innych. Niektórym z tych rodzajów (wodom przeznaczonym dla potrzeb komunalnych, dla życia ryb łososiowatych i dla potrzeb rolniczych) przypisano też szczegółowe normy środowiskowe bardziej restrykcyjne niż dla pozostałych wód. System ten odpowiadał rozwiązaniom stosowanym w całym bloku RWPG.

System trzyklasowy (Polska 1970–2004)

Wody powierzchniowe

Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 czerwca 1970 r. w sprawie norm dopuszczalnych zanieczyszczeń wód i warunków wprowadzania ścieków do wody i do ziemi, a także kolejnymi rozporządzeniami, wyróżniane były trzy klasy czystości wód. Zgodnie z klasyfikacją obowiązującą w PRL klasy czystości cieków i zbiorników miały być wyznaczane w zależności od ich przeznaczenia użytkowego przez organ centralny (przez większość czasu obowiązywania tego prawa był to minister) w przypadku większych rzek i jezior i organy wojewódzkie w pozostałych przypadkach. Wskaźniki zanieczyszczenia dopuszczalne w danej klasie miały się mieścić w określonych rozporządzeniem przedziałach. W roku 1991 zrezygnowano z odgórnego wyznaczania klas czystości wody, a pojęcie to zaczęło oznaczać stan faktyczny, wyznaczony na podstawie monitoringu. Kryteria pozostały podobne, jednak zwrot „przeznaczone do” zastąpiono zwrotem „nadające się do”. Od tego momentu klasy czystości wód ustalane były na podstawie wyników monitoringu stanu czystości rzek i jezior.

Przez cały okres obowiązywania trójstopniowej skali czystości wód ogólna charakterystyka danej klasy nie ulegała dużym zmianom i wyglądała następująco:

• Klasa I – wody przeznaczone (od 1991 zdatne) do korzystania jako woda pitna (także jako źródło wody dla przemysłu wymagającego tak samo czystej wody oraz do hodowli ryb łososiowatych).
• Klasa II – wody przeznaczone (od 1991 zdatne) do korzystania jako woda dla zwierząt hodowlanych, także ryb innych niż łososiowate oraz do sportu i rekreacji.
• Klasa III – wody przeznaczone (od 1991 zdatne) do korzystania przez przemysł i rolnictwo.

Szczegółowe wskaźniki fizyczno-chemiczne i sanitarne wraz z dopuszczalnymi zakresami określane były w odpowiednich rozporządzeniach. Część wskaźników była obligatoryjna – były to: ilość rozpuszczonego tlenu, BZT₅, ChZT_Mn, stężenie fenoli, chlorków, siarczanów, substancji rozpuszczonych i zawiesin.

Przy raportowaniu stanu środowiska stosowano również nieuwzględnione w rozporządzeniu pojęcie wód nieodpowiadających normom (n.o.n.), zwanych wodami pozaklasowymi (P.K.) Monitoring stanu wód w Polsce wykazywał, że większość badanych wód w istocie nie odpowiadała normom. Wynikało to po części z metodologii oceny stanu wód, która zakłada, że stan wody determinuje najgorszy zbadany czynnik. W związku z tym nawet gdy pozostałe wskaźniki sugerowały wyższą klasę, ogólna ocena była niska, jeżeli choć jeden wskaźnik nie mieścił się w normach. Bardzo często najgorsze wartości wykazywał stan sanitarny określany przez miano Coli typu fekalnego.

Trzyklasowa skala obowiązywała do roku 2004. Od roku 2005 zaś Inspekcja Ochrony Środowiska w swoich raportach posługuje się skalą pięciostopniową. Niedługo po tej reformie niektóre publikacje zawierały nadal pojęcia klas czystości, także dla wód klasy IV i V.

Wody podziemne

Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska od początku lat 90. XX w. prowadzi również monitoring czystości wód podziemnych. Klasyfikacja nie została nadana aktem rządowym, lecz w PIOŚ połowie lat 90. ustaliła skalę czterostopniową, która numeracją klas nawiązywała do systemu trzyklasowego:

• klasa Ia – wody najwyższej jakości (nadające się do użytku bez konieczności uzdatniania)
• klasa Ib – wody wysokiej jakości (nadające się do użytku przez większe grupy ludności po prostym uzdatnieniu, nieznacznie zanieczyszczone, bez dowodów na wpływ czynników antropogenicznych)
• klasa II – wody średniej jakości (wymagające uzdatniania, zanieczyszczone przez człowieka lub o naturalnie niekorzystnym chemizmie)
• klasa III – wody niskiej jakości (znacznie przekraczające normy wód pitnych).

Podobnie jak w przypadku wód powierzchniowych, wody przekraczające wszelkie normy określane były jako pozaklasowe (PKL) lub nieodpowiadające klasyfikacji (nok). Ze względów praktycznych wody pozaklasowe bywały czasem traktowane łącznie z wodami III klasy.

System pięcioklasowy (Polska i pozostałe kraje Unii Europejskiej)

Podstawy prawne

Podstawy klasyfikacji, jak i prezentacji stanu wód powierzchniowych i podziemnych reguluje Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW). Po przyjęciu przez Polskę RDW ocenę czystości i użyteczności gospodarczej wód zastąpiono oceną stanu ekologicznego. W ten sposób ocenie podlega stan wód nie tylko traktowanych jako zasoby gospodarcze, ale przede wszystkim jako element ekosystemu. Oceniony stan ekologiczny jest porównywany ze stanem referencyjnym, tj. zbliżonym do naturalnego, a poszczególne klasy odpowiadają stopniowi odchylenia od pożądanego stanu referencyjnego. Według Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód, nowa klasyfikacja wód rezygnuje z pojęcia klasy czystości na rzecz klasy jakości: I, II, III, IV oraz V. Niedługo po tej reformie w niektórych publikacjach nadal mówiono o klasach czystości, także dla wód klasy IV i V. Dalsze doprecyzowanie tego systemu nastąpiło w kolejnych rozporządzeniach, które jednak ze względu na opóźnienia w przygotowaniu wartości referencyjnych niektórych wskaźników wymaganych przez RDW nadal nie uwzględniają ich wszystkich.

Pięć klas jakości stanu ekologicznego dotyczy wód powierzchniowych naturalnych. W przypadku cieków i zbiorników sztucznych lub silnie zmienionych mówi się o potencjale ekologicznym. Ocena dotyczy jednostek określanych jako jednolite części wód, które w przybliżeniu odpowiadają zbiornikom wodnym i odcinkom cieków wraz z mniejszymi dopływami.

Ogólny stan wód

W przypadku wód powierzchniowych RDW oraz wdrażające ją akty prawa polskiego wyróżniają stan ekologiczny i chemiczny, a w przypadku wód podziemnych stan ilościowy i chemiczny, przy czym stan ogólny określony jest przez gorszy z nich. Stan ekologiczny wskazuje jakość (strukturę i funkcjonowanie) ekosystemu wodnego, stan chemiczny – warunki związane z zanieczyszczeniem, a stan ilościowy wskazuje stopień narażenia na bezpośrednie i pośrednie pobory wody.

Stan chemiczny jest określany na podstawie stężenia substancji szkodliwych dla środowiska wodnego (takich jak m.in. benzen, DDT, rtęć, kadm). Stan chemiczny klasyfikowany jest jako dobry lub poniżej dobrego. Jeżeli stan chemiczny wód nie osiąga stanu dobrego, ogólny stan wód oceniany jest jako zły, niezależnie od stanu ekologicznego. Jeżeli stan chemiczny osiąga stan dobry, ogólny stan wód oceniany jest jako dobry jedynie, gdy stan lub potencjał ekologiczny jest przynajmniej dobry, w przeciwnym wypadku ogólny stan wód również oceniany jest jako zły.

Stan ekologiczny wód powierzchniowych – wskaźniki

Ilość chlorofilu a jako miara obfitości fitoplanktonu jest stosowana do oceny stanu wszystkich wód powierzchniowych

Stan ekologiczny wyznaczany jest przez trzy grupy elementów wskaźnikowych:

• elementy biologiczne (podstawowe)
• elementy hydromorfologiczne (wspierające)
• elementy fizyczno-chemiczne (wspierające).

Zarówno dobór tych elementów, jak i ich wartości graniczne są różne dla odpowiednich typów wód. Przykładowo, w przypadku cieków uwzględniana jest ciągłość ich przepływu, a w przypadku wód przybrzeżnych – kierunek i prędkość dominujących prądów. Naturalny chemizm wód (np. zawartość jonów wapniowych) różni się w zależności od warunków geologicznych, również naturalne ekosystemy wykazują zmienność geograficzną i typologiczną (np. fitoplankton dużej rzeki jest obfitszy niż fitoplankton potoku górskiego, a jego skład gatunkowy w zachodniej Polsce może nieco różnić się od składu gatunkowego wikaryzującego ekosystemu w Polsce wschodniej), w związku z tym wartości graniczne poszczególnych wskaźników dostosowane są do lokalnej typologii wód. Poszczególne elementy mogą być oceniane na podstawie jednego lub kilku wskaźników (metriksów), przy czym o ile ocenę danego elementu można uśredniać, o tyle w ogólnej ocenie o stanie decyduje najsłabiej oceniony element, podobnie jak w przypadku poprzednio stosowanej skali trzystopniowej. O ile w tradycyjnym systemie jakość wód sprowadzała się do jej czystości i wskaźniki biologiczne ograniczały się do elementów stanu sanitarnego (indeks saprobów, miano mikroorganizmów), o tyle w obecnym systemie to wskaźniki biologiczne odgrywają podstawową rolę. Także elementy wspierające z innych grup mogą być związane z podejściem ekosystemowym, np. dla oceny stanu cieków znaczenie ma ich morfologia umożliwiająca migracje ryb. Oceniany jest stan poszczególnych biocenoz, np. makrobentosu. W badaniach naukowych i pilotażowych badaniach mających na celu ustalenie rutynowych metod monitoringu stosowane są rozmaite wskaźniki biotyczne (np. polski indeks biotyczny, współczynniki fitoplanktonowe), z których do wykorzystania przez inspekcję środowiska wybierane są tylko niektóre. Dobór konkretnych wskaźników i wartości graniczne klas są uzgadniane na poziomie unijnym w procesie interkalibracji, niemniej w każdym kraju, także w Polsce ustalane są one osobno.

Ponieważ to elementy biologiczne są podstawowe dla oceny stanu ekologicznego, to dla nich wyznaczone są kryteria dla wszystkich pięciu klas. Kryteria dla elementów fizyczno-chemicznych pozwalają jedynie na wyodrębnienie klasy 1. i 2. oraz wód o stanie poniżej dobrego, natomiast kryteria dla elementów hydromorfologicznych pozwalają jedynie na weryfikację stanu bardzo dobrego.

Charakterystyka klas jakości wód powierzchniowych

Początkowo pięć klas jakości wód tak powierzchniowych, jak i podziemnych, nawiązywało do poprzednio stosowanych klasyfikacji – definiowane były one głównie pod kątem przydatności do spożycia i określane kolejno jako wody bardzo dobrej, dobrej, zadowalającej, niezadowalającej i złej jakości. W roku 2008 utrzymano tę klasyfikację dla wód podziemnych, podczas gdy dla wód powierzchniowych klasy jakości wód zrównano ze stanem ekologicznym wód naturalnych i biologicznym wód przekształconych lub sztucznych określanym w RDW. Tak więc w przypadku wód powierzchniowych pojęcie klas jakości i stanu ekologicznego (lub biologicznego) są stosowane wymiennie.

klasa I (stan bardzo dobry)

Bardzo dobry stan wód oznacza, że elementy biologiczne mają charakter naturalny, niezakłócony lub nieznacznie zakłócony, a elementy fizyczno-chemiczne i hydromorfologiczne nie wykazują wpływu człowieka lub wykazują niewielki wpływ. W przypadku zanieczyszczeń syntetycznych oznacza to, że ich poziom powinien być niewykrywalny lub bliski zeru. Struktura biocenoz, dynamika ewentualnych zakwitów i chemizm wód powinny odpowiadać warunkom naturalnym, w zależności od typu cieku lub zbiornika. Jeżeli te same kryteria spełnia ciek lub zbiornik wodny sztuczny lub silnie przekształcony najbardziej zbliżony do danego typu wód naturalnych, a także podjęto działania na rzecz umożliwienia przezeń wędrówek zwierząt i warunków do tarła, jego potencjał ekologiczny określa się jako maksymalny.

klasa II (stan dobry)

Dobry stan wód oznacza, że występują jedynie niewielkie odchylenia od charakteru naturalnego. W przypadku zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych oznacza to, że ich poziom powinien nie przekraczać stężeń określonych z wykorzystanie danych o toksyczności ostrej i chronicznej. Struktura biocenoz i chemizm wód powinny niewiele odbiegać od warunków naturalnych. W zależności od typu cieku lub zbiornika może wystąpić przyspieszony wzrost glonów planktonicznych i zakwity. Ilość mat bakteryjnych nie wpływa jednak negatywnie na fitobentos i makrofity, mogą natomiast występować zaniki pewnych grup i klas wiekowych ryb (ze względu na pewne utrudnienia w rozmnażaniu). Jeżeli te same kryteria spełnia ciek lub zbiornik wodny sztuczny lub silnie przekształcony najbardziej zbliżony do danego typu wód naturalnych, jego potencjał ekologiczny określa się jako dobry (przy czym stanem referencyjnym jest maksymalny potencjał ekologiczny).

klasa III (stan umiarkowany)

Umiarkowany stan wód oznacza, że występują umiarkowane odchylenia od charakteru naturalnego. Mogą występować stałe zakwity glonowe od czerwca do sierpnia, a także duże skupiska (np. maty) bakterii, wpływając negatywnie na rozwój pozostałych biocenoz. Biocenozy roślinne, glonowe i ryb odbiegają od stanu naturalnego w nieznacznym stopniu, lecz biocenozy bezkręgowców bentosowych są pozbawione taksonów referencyjnych dla danego typu wód. W populacjach ryb jest zaburzona struktura wiekowa. Jeżeli te same kryteria spełnia ciek lub zbiornik wodny sztuczny lub silnie przekształcony najbardziej zbliżony do danego typu wód naturalnych, jego potencjał ekologiczny określa się jako umiarkowany (przy czym stanem referencyjnym jest maksymalny potencjał ekologiczny).

klasa IV (stan słaby)

Słaby stan wód oznacza, że występują znaczne odchylenia od charakteru naturalnego. Występują w zbiorowiska organizmów inne niż występowałyby w warunkach niezakłóconych.

klasa V (stan zły)

Zły stan wód oznacza, że występują poważne odchylenia od stanu naturalnego. Znaczna część populacji typowych dla stanu niezakłóconego w ogóle nie występuje.

Poza opisem ogólnym, poszczególne klasy jakości są rozgraniczane na podstawie wartości szczegółowych wskaźników, przy czym przy użyciu niektórych z tych wskaźników, zwłaszcza z grup elementów wspierających, możliwe jest jedynie wyróżnienie niektórych klas, podczas gdy pozostałe klasy traktowane są wówczas łącznie. Przykładowo, przyjmuje się, że elementy hydromorfologiczne mogą być albo niezakłócone (klasa I), albo zakłócone (pozostałe klasy bez rozróżniania). Również elementy fizyczno-chemiczne zwykle mają wyznaczone wartości graniczne dla klasy I i II lub tylko I, a po ich przekroczeniu nie rozróżnia się gorszych klas. W tej sytuacji decydująca staje się ocena na podstawie elementów biologicznych, które są najbardziej szczegółowo scharakteryzowane.

Charakterystyka klas jakości wód podziemnych

Stan chemiczny wód podziemnych również jest wyrażany w systemie pięciu klas:

• Klasa I – wody podziemne w tej klasie charakteryzują się bardzo dobrą jakością: wartości wskaźników jakości wody są kształtowane jedynie w efekcie naturalnych procesów zachodzących w warstwie wodonośnej.
• Klasa II – wody podziemne w tej klasie można określić jako wody o dobrej jakości: wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na oddziaływania antropogeniczne lub wskazują na bardzo słabe oddziaływania.
• Klasa III – wody podziemne w danej klasie określić można jako wody o zadowalającej jakości: wartości wskaźników jakości wody są podwyższone w wyniku naturalnych procesów lub słabego oddziaływania antropogenicznego.
• Klasa IV – wody podziemne tej klasy scharakteryzować można jako wody o niezadowalającej jakości: wartości wskaźników jakości wody są podwyższone w wyniku naturalnych procesów oraz wyraźnego oddziaływania antropogenicznego.
• Klasa V – wody podziemne danej klasy można określać jako wody o złej jakości: wartości wskaźników jakości wody potwierdzają oddziaływania antropogeniczne.

Stan chemiczny wód w tym systemie dzielony jest na dwa stany:

• dobry stan chemiczny
• zły stan chemiczny.

Dobry stan chemiczny mają wody z klas I, II i III. Są to wody niewskazujące na dopływ wód słonych ani innych groźnych zanieczyszczeń. Wody te oddziałując na wody powierzchniowe nie mogą wpływać na nie niekorzystnie. Zły stan chemiczny mają wody z klas IV i V. W ich przypadku nie jest spełniony przynajmniej jeden z warunków uzyskania stanu dobrego.

Również stan ilościowy wód podziemnych klasyfikowany jest w dwóch kategoriach:

• dobry stan ilościowy – zasoby dostępne do zagospodarowania przewyższają średni roczny pobór, a zwierciadło wód podziemnych nie podlega zmianom, które skutkowałyby szkodami w ekosystemach lądowych;
• słaby stan ilościowy – nie są spełnione powyższe kryteria.

Klasyfikacja wód użytkowych

Analiza kolorymetryczna (spektrofotometryczna) zawartości żelaza – jednego z parametrów uwzględnianych przy ocenie chemizmu wody

Odmienną klasyfikacją jest kategoryzacja wód ze względu na ich przydatność do bezpośredniego wykorzystania i ewentualne zagrożenie dla zdrowia – jako wody pitnej, dla przemysłu farmaceutycznego czy w kąpieliskach. Klasyfikację tę określa resort zdrowia, a jej badaniem zajmuje się nie inspekcja środowiska, lecz inspekcja sanitarna. Początkowo w Polsce określano jedynie normy, które ma spełniać woda przeznaczona do takich celów. W roku 2001 wraz ze zmianą ustawy Prawo wodne zmieniono te procedury, a w roku 2002 Ministerstwo Środowiska wydzieliło trzy klasy wód powierzchniowych (nie dotyczy ono wód podziemnych wraz ze źródlanymi) przeznaczonych do spożycia:

• kategoria A1 – woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego (filtracja, dezynfekcja)
• kategoria A2 – woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego (utlenianie wstępne, koagulacja, flokulacja, dekantacja, filtracja, dezynfekcja z chlorowaniem końcowym)
• kategoria A3 – woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego (utlenianie, koagulacja, flokulacja, dekantacja, filtracja, adsorpcja na węglu aktywnym, dezynfekcja przez ozonowanie lub chlorowanie końcowe).

W ustalaniu tych kategorii największy udział ma zbadanie zanieczyszczeń chemicznych, ale brane pod uwagę są również pewne cechy fizyczne (np. barwa) i biologiczne (obecność bakterii kałowych i chorobotwórczych).

Prawo wodne nakazuje również klasyfikowanie lub przynajmniej ustalanie norm dla innych wód użytkowych. W przypadku wody w kąpieliskach sytuacja jest podobna jak w poprzednim okresie, tzn. normy bez szczegółowych kategorii określa rozporządzenie ministra zdrowia. Podobnie jest w przypadku wód, w których żyją mięczaki i skorupiaki (poławiane). Z kolei klasyfikacja wód pod względem warunków życia dla ryb przedstawiona jest w innym rozporządzeniu ministra środowiska. Klasyfikacja ta nie obejmuje wód wydzielonych jako obręb hodowlany, pozostawiając je w gestii gospodarki rybackiej, a pozostałe wody dzieli na dwie grupy:

• wody śródlądowe będące środowiskiem życia dla ryb łososiowatych
• wody śródlądowe będące środowiskiem życia dla ryb karpiowatych.

Wbrew nazwie, kategorie te nie zawężają grup ryb do dwóch rodzin, gdyż wody spełniające wymagania dla ryb łososiowatych powinny nadawać się nie tylko dla ryb łososiowatych sensu stricto, ale też siejowatych, a także lipienia, a pozostałe wody nadają się nie tylko dla karpiowatych, lecz również dla innych gatunków, w szczególności szczupaka, okonia i węgorza. Wody tej drugiej grupy charakteryzują wyższe wartości zanieczyszczenia cieplnego, utlenialności i trofii.

Stan wód w Polsce

W różnych okresach w Polsce obowiązywały różne systemy klasyfikacji stanu wód. Podczas monitoringu badane są również nie zawsze te same parametry i fragmenty wód, w związku z czym porównywanie danych odległych o wiele lat może być obarczone dużym błędem. Stan wód w okresie obowiązywania skali trzyklasowej był w większości przypadków zły. Tendencje do poprawy zauważono w latach 90. XX w. Z tego okresu pochodzą dane w poniższej tabeli:

Klasa czystości	Procentowy udział badanych odcinków rzek w danej klasie czystości
rok	1992	1997
parametry fizykochemiczne
I	0	0,7
II	1,7	6,5
III	13,9	28,1
n.o.n.	84,4	64,7
parametry mikrobiologiczne
I	0	0
II	1,5	3,8
III	12,5	19,8
n.o.n.	86	76,4

Procentowy udział wód podziemnych danej klasy (1995)
Klasa jakości wody	Wody wgłębne	Wody gruntowe	Ogółem
Ia	0	0,3	0,2
Ib	61,7	49,3	54,7
II	20,6	8	13,6
III	17,7	42,4	31,5

W okresie obowiązywania systemu pięcioklasowego stan wód przedstawia się następująco:

Procentowy udział wód rzecznych danej klasy w punktach pomiarowych
Klasa jakości wody	Dorzecze Wisły		Dorzecze Odry		Pozostałe dorzecza
	2006	2013	2006	2013	2006	2013
I	0	1,4	0	1,6	0	3,9
II	3,4	27,6	0,5	24,2	2,7	51
III	35,2	45,8	34,6	47,5	56,8	43,1
IV	45,1	19,1	40	17,6	37,8	0
V	16,3	6,1	24,9	3,5	2,7	2

Jakość wód jezior (2008)
Klasa	Procent liczby badanych jezior	Procent powierzchni badanych jezior	Procent objętości badanych jezior
I	10,9	5,4	6,5
II	32,7	20,5	20,9
III	23,6	26,8	30,2
IV	17,3	29,1	12,5
V	15,5	18,2	29,9

Zobacz też

• Reperowa sieć monitoringu