Krzysztof Hegendorfer

Krzysztof Hegendorfer
Data i miejsce urodzenia	1500 ; Lipsk
Data i miejsce śmierci	8 sierpnia 1540 ; Lüneburg
Wyznanie	ewangelickie
	Multimedia w Wikimedia Commons

Krzysztof Hegendorfer inne formy nazwiska: Hegendorf, łac. Hegendorfinus, niem. Christoph Hegendorf (ur. 1500 w Lipsku, zm. 8 sierpnia 1540 w Lüneburgu) – niemiecki humanista epoki renesansu związany z poznańską Akademią Lubrańskiego, działacz reformacyjny i pedagog.

Życiorys

Był synem lipskiego tkacza, Jana. W wieku 13 lat, po ukończeniu szkoły elementarnej, rozpoczął studia na wydziałach sztuk Uniwersytetu w Lipsku oraz krótko w Wittenberdze. W 1515 roku uzyskał bakalaureat, a w 1521 tytuł magistra. Od 1521 wykładał w Lipsku na katedrze grecystyki kontynuując jednocześnie studia na wydziale teologicznym, które zakończył bakalaureatem w 1523 roku. W tym samym roku został wybrany na stanowisko rektora rodzimego uniwersytetu. Następnie rozpoczął studia prawnicze, które kontynuował aż do 1529 roku, a jednocześnie wykładał na wydziale teologicznym. Z tego okresu jego działalności pochodzi Katechizm Wiary Chrześcijańskiej z 1526 roku, w którym wpływy idei Lutra i Melanchtona, którym ulegał już od roku 1519 są tak widoczne, że niektórzy uznają go za pierwszy luterański podręcznik tego rodzaju.

W 1529 roku po tym, jak oskarżył lipskie środowisko akademickie o zbytnią pobłażliwość wobec studentów, opuścił rodzinne miasto i na zaproszenie biskupa poznańskiego Jana Latalskiego przeniósł się do Poznania obejmując katedrę sztuk wyzwolonych w Akademii Lubrańskiego. Do jego największych zasług należy opracowanie nowoczesnego programu nauczania humanistycznego dla uczelni. W wykładach kładł nacisk na retorykę, zarówno łacińską, w której za wzór stawiał Cycerona, jak i grecką, przy wykładaniu której korzystał przede wszystkim z Demostenesa i Arystotelesa.

Poza tym, w Poznaniu i Krakowie napisał i wydał wiele ze swoich pism, w tym:

Encommium terrae Polonia (łac. "Pochwała ziemi Polskiej") panegiryk z 1530 z okazji koronacji Zygmunta Augusta
De recta studendi et vivendi ratione z 1530
podręcznik epistolografii
podręcznik wierszowania
tłumaczenia Demostenesa i Cycerona

W 1535 roku doszło do konfliktu pomiędzy Hegendorferem a nowym rektorem Akademii Lubrańskiego, Grzegorzem z Szamotuł – scholastykiem z kręgów Akademii Krakowskiej. Za sprawą nowego rektora 19 lipca 1535 roku kapituła poznańska uznała Hegendorfera za heretyka wydalając go z uczelni i skazując na wygnanie z miasta. Jego dzieła spalono, wpisując część z nich na indeks ksiąg zakazanych. Decyzja spotkała się z oporem środowisk humanistycznych i polskich zwolenników reformacji (w tym wojewody Łukasza II Górki), w których cieszył się wielkim autorytetem i Hegendorfer został ponownie siłą wprowadzony do uczelni. Zimą 1535 opuścił jednak ostatecznie Poznań powracając do Niemiec.

W 1536 roku ukończył studia prawnicze uzyskując doktorat we Frankfurcie nad Odrą. W roku 1539 na zlecenie rady miejskiej Rostocku próbował przeprowadzić reformę uniwersytetu, jednak bez powodzenia, wskutek oporu uczelni. Zmarł podczas pobytu w Lüneburgu, gdzie już w roku 1537 był syndykiem miejskim i w 1539 został powołany na urząd superintendenta, jako jedna z ofiar zarazy.

Twórczość

Ważniejsze utwory

Dialogi pueriles, wyd. przy: P. Mosellanus Paedologia... in puerorum usum conscripta, (brak miejsca i roku wydania); wyd. nast.: Kraków 1527; 1534; 1538
Dragmata in Dialecticam Petri Hispani, Bazylea 1520, drukarnia A. Cartandrus
Ludi... De duobus adolescentibus et desene amatore. Tertio recogniti. Kraków 1525, drukarnia H. Wietor; przekł. polski De duobus adolescentibus, J. Kosińska; wyd. w: Dramaty staropolskie. Antologia, oprac. J. Lewański, t. 1, Warszawa 1959; egzemplarze m.in.: Biblioteka Miejska im. Raczyńskich w Poznaniu, sygn. III Np 21 (z rękopiśmiennymi uwagami Wilhelma Gnaphaeusa)
De instituenda vita et moribus corrigendis iuventutis, Hagenau 1529, drukarnia J. Secerius
De recta studendi et vivendi ratione, Kraków 1530, drukarnia H. Wietor
Declamatio gratulatoria in coronationem Serenissimi Junioris Poloniae Regis in Gymnasio Posnaniensi habita, Kraków 1530, drukarnia H. Wietor
Encomium terrae Poloniae, Kraków 1530, drukarnia H. Wietor
Compendiaria conscribendarum epistolarum ratio, Lipsk 1531, drukarnia M. Plum; wyd. następne: Kraków 1533; Kraków 1537; Kraków 1538
Leges et instituta novae Academiae Posnaniensis, Kraków 1532, drukarnia H. Wietor
De educandis eurdiendisque pueris nobilibus libellus, Kraków 1533, drukarnia H. Wietor
Stichologia seu ratio scribendorum versuum... Item: Ratio quaedam compendiaria recte instituendi studia. Item: Encomium Philosophiae ex erotico Demosthenis latinum factum, Wittenberga 1534, drukarnia J. Rhau; wyd. następne w: F. Melanchton Contenta in hoc libello, Argentinae 1535, Kraków 1549; Stichologia... wyd. osobne: Kraków 1544
Adagiorum selectorum centuriae V, Kraków 1535, drukarnia H. Wietor
Ad rever. Latalski Joannem episcop. crac. epistola, 1536, (wiersz)

Przekłady

Aristotelis insignis Philosophi, libelli duo, unus de longitudine et brevitate vitae, alter de divinatione per somnum... in latinum versi, Bazylea 1536, drukarnia B. Vesthemerus, M. Brylingerus

Bibliografia

Ignacy Zarębski, Hegendorfer Krzysztof, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 9, Wrocław, Ossolineum, 1960-1961
Kazimierz Liman, Hegendorfer Krzysztof, [w:] Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.) Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań, PWN, 1983, ISBN 83-01-02722-3
Krzysztofa Hegendorfa "Racja studiowania", tłum. Anna Pawlaczyk, [w:] "Kronika Miasta Poznania", ISSN 0137-3552, 1999, nr 2 (Jan Lubrański i jego dzieło)
Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 251-252