Kwezal herbowy
Kwezal herbowy[4], quetzal (Pharomachrus mocinno) – gatunek ptaka z rodziny trogonów (Trogonidae) zamieszkujący tereny od południowego Meksyku po Kostarykę i zachodnią część Panamy. Najliczniejszy w Gwatemali i Hondurasie. Odgrywał znaczącą rolę w wierzeniach ludów Mezoameryki. Jest bliski zagrożenia wyginięciem.
| Pharomachrus mocinno[1] | |||
| de la Llave, 1832 | |||
 Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kwezal herbowy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Morfologia
edytujPrzedstawiciele obu płci są krępymi ptakami o dużych głowach. Samiec kwezala herbowego jest powszechnie uważany za jednego z najpiękniejszych ptaków na świecie. Ma jaskrawe upierzenie – połyskujący zielony wierzch i karmazynowy spód ciała. Ma też niezwykle długie pokrywy nadogonowe, sięgające poza sterówki i tworzące mierzący średnio 60 cm długości tren[5], maksymalnie nawet do 100 cm[6] (480–855 mm u podgatunku costaricensis oraz 650–957 mm u podgatunku nominatywnego[7]). Pokrywy podogonowe są śnieżnobiałe. Na wierzchu głowy posiada krótkie, stojące i włosowate pióra tworzące rodzaj „fryzury”. Samica upierzona jest nieco skromniej: nie posiada trenu ani stojących piór na głowie, pierś jest bardziej szara, a karmazynowy kolor znajduje się tylko w dolnej części brzucha. Wierzch ciała opalizujący, zielony jak u samca[8]. Kwezal często długi czas przesiaduje bez ruchu, dlatego też mimo jaskrawego upierzenia trudno go dostrzec.
|
Samiec  |
Samica  |
- Średnie wymiary
Długość ciała ok. 35–40 cm (bez ozdobnych piór ogona u samca), masa ok. 210 g.
Ekologia
edytuj- Biotop
Pierwotne lasy deszczowe Ameryki Centralnej na wysokości od 1300 do 3000 m n.p.m.[8]
- Pożywienie
Głównie owoce, ale także owady chwytane na ziemi lub gałęzi z lotu[9], rzadziej żaby lub jaszczurki[10].
- Rozmnażanie
Gnieżdżą się w dziuplach, gdzie samica składa 2 jaja[9]. Wysiadywaniem zajmują się obydwoje rodzice – samce w dzień, samice w nocy, przy czym długi tren samca w trakcie wysiadywania zagina się nad głową i wystaje z dziupli. Po 18 dniach wykluwają się nagie i niedołężne pisklęta. Karmią je zarówno samiec, jak i samica, przy czym często zdarza się, że w momencie dorastania piskląt samica zaprzestaje karmienia wcześniej, zanim młode są samodzielne i na koniec karmi je tylko samiec.
Status
edytujIUCN uznaje kwezala herbowego za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened). Liczebność populacji szacuje się na 20–50 tysięcy osobników. BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za spadkowy ze względu na postępujące wylesianie[3].
Podgatunki
edytujWyróżnia się dwa podgatunki Pharomachrus mocinno[11]:
- Pharomachrus mocinno mocinno de la Llave, 1832 – kwezal herbowy[4] – południowy Meksyk do północnej Nikaragui
- Pharomachrus mocinno costaricensis Cabanis, 1869 – kwezal kostarykański[4] – Kostaryka do zachodniej Panamy
Osobniki podgatunku nominatywnego są większe i cięższe, a samce mają dłuższe i szersze pióra pokryw nadogonowych[6]. Solórzano i Oyama (2010) zaproponowali uznanie ich za osobne gatunki[6].
Znaczenie w kulturze
edytujKwezal odgrywał ważną rolę w mitologii prekolumbijskiej (Azteków i Majów), gdzie był uważany za posłańca bogów. Nazwa ptaka pochodzi z języka nahuatl używanego przez Azteków. Majowie zabicie ptaka karali śmiercią, zaś sami po złapaniu i wyrwaniu ozdobnych i cenionych piór wypuszczali ptaka na wolność. Konkwistadorzy znieśli zakaz zabijania kwezali i przez kolejne 400 lat przebywania w obrębie jego zasięgu ograniczyli występowanie gatunku do wysoko położonych górskich lasów[5].
Dziś jego wizerunek znajduje się na fladze i w godle Gwatemali, nazwę „kwezal” nosi również miasto w tym kraju i jego waluta.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Pharomachrus mocinno, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b D. Lepage: Resplendent Quetzal Pharomachrus mocinno. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-12-08]. (ang.).
- ↑ a b Pharomachrus mocinno, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Trogonidae Lesson, 1828 - trogony - Trogons (Wersja: 2020-01-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-05-17].
- ↑ a b Sheri L. Williamson & P.R. Colston: Trogonidae. W: Ptaki. Wszystkie rodziny świata. Buchmann, 2010, s. 363. ISBN 978-83-7670-263-6.
- ↑ a b c Ulrich Schulz, Knut Eisermann, Morphometric differentiation between subspecies of Resplendent Quetzal (Pharomachrus mocinno mocinno and P. m. costaricensis) based on male uppertail-coverts, „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”, 137 (4), 2017, s. 287–291, DOI: 10.25226/bboc.v137i4.2017.a6 (ang.).
- ↑ D.A. Dayer, Resplendent Quetzal (Pharomachrus mocinno), version 1.0, [w:] T.S. Schulenberg (red.), Birds of the World, Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020, DOI: 10.2173/bow.resque1.01 [dostęp 2022-10-12] (ang.).
- ↑ a b Mały słownik zoologiczny. Ptaki T.I. Pod red. Przemysława Busse. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 309–310. ISBN 83-214-0043-4.
- ↑ a b G.R. Cunningham-Van Someren: Czepigonowate i trogony (w:) Encyklopedia. Zwierzęta. Warszawa: Elipsa, 1999, s. 359. ISBN 83-85152-34-2.
- ↑ Ashley Dayer: Resplendent Quetzal (Pharomachrus mocinno). Neotropical Birds Online (T.S. Schulenberg, Editor). [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-08)]. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Mousebirds, Cuckoo Roller, trogons, hoopoes, hornbills. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-05-17]. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).