Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Wikipedia

Lena (rzeka)

rzeka w Rosji

Lena (ros. Лена, ewenk. Елю Эне, jak. Өлүөнэ, bur. Зүлхэ) – rzeka w azjatyckiej części Rosji, w obwodzie irkuckim i Jakucji. Jest jedną z największych rzek Azji, 10. pod względem długości na świecie oraz 9. pod względem powierzchni dorzecza (największa rzeka Rosji, której dorzecze znajduje się w całości w granicach kraju). Długość: 4400 km; powierzchnia dorzecza 2 490 000 km²; średni przepływ u ujścia 16 400 m³/s.

Lena
Ilustracja
Lena w Jakucku
Kontynent

Azja

Państwo

 Rosja

Lokalizacja

Obwód irkucki, Jakucja

Rzeka
Długość 4400[1] km
Powierzchnia zlewni

2 490 000 km²

Średni przepływ

16 400 m³/s ujście

Źródło
Miejsce Góry Bajkalskie
Wysokość

930 m n.p.m.

Współrzędne

53°56′00″N 108°05′01″E/53,933333 108,083611

Ujście
Recypient Ocean Arktyczny
Miejsce

Morze Łaptiewów

Współrzędne

72°24′43″N 126°41′05″E/72,411944 126,684722

Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „ujście”
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Źródła

edytuj
 
Zdjęcie satelitarne delty Leny

Źródła w Górach Bajkalskich (w Rezerwacie Bajkalsko-Leńskim) na wysokości 930 m n.p.m. w odległości zaledwie 7 kilometrów od Bajkału; w górnym biegu płynie głęboką doliną w kierunku północnym i północno-wschodnim po Płaskowyżu Leńsko-Angarskim; w środkowym biegu płynie w kierunku wschodnim przełamując się przez Płaskowyż Nadleński, następnie skręca na północ i północny zachód na Nizinę Środkowojakucką; w dolnym biegu płynie na północ przez Nizinę Dolnoleńską pomiędzy Górami Wierchojańskimi (od wschodu) a Wyżyną Środkowosyberyjską i Górami Czekanowskiego (od zachodu); uchodzi do Morza Łaptiewów tworząc deltę o około 150 ramionach i powierzchni ponad 40 tys. km². Znajduje się tu Rezerwat Ujścia Leny[2].

Zasilanie śniegowo-deszczowe; zamarza w górnym biegu od listopada do maja, w dolnym od października do czerwca; wiosną tworzą się zatory lodowe. Duże wahania stanu wód (w środkowym biegu do 14 m, w dolnym do 18 m). Rocznie niesie około 12 milionów ton osadów.

Dopływy

edytuj

Główne dopływy Leny to: Wiluj (lewy); Witim, Olokma, Ałdan (prawe). Znaczna długość Leny pociąga za sobą wielkość jej zlewiska. Nie bez powodu w przeszłości była nazywana „Rzeką Tysiąca Dopływów”[3] Dopływy o długości powyżej 100 km przedstawiono w poniższej tabeli.

 
Wiluj
 
Witim
 
Dorzecze Leny
Rzeka Długość Pochodzenie hydrograficzne Odległość od ujścia[a]
Ėekit 313 km lewy 184 km[4]
Bësjuke 263 km prawy 296 km[5]
Uėl'-Siktjach 300 km prawy –
Unguochtach 224 km prawy –
Mołodo 556 km lewy 413 km[6]
Džardžan 352 km prawy 513 km[7]
Natara 187 km prawy 551 km[7]
Menkere 402 km prawy 603 km[7]
Motorčuna 423 km lewy 606 km[7]
Muna 715 km lewy 606 km[7]
Kjulenke 211 km lewy 620 km[7]
Choruonka 377 km lewy 696 km[7]
Soboloch-Majan 411 km prawy 700 km[7]
Ukunku 148 km prawy 703 km[7]
Begidžjan 262 km prawy 740 km[7]
Oručan 232 km prawy 818 km[7]
Undiulung 414 km prawy 820 km[7]
Taryn-Jurėch 105 km lewy 834 km[7]
Bachany 250 km lewy 835 km[7]
Iinnėėch 123 km prawy 918 km[7]
Kjundjudej 240 km prawy 921 km[7]
Bylachy 118 km prawy 954 km[7]
Linde 804 km lewy 985 km[7]
Djanyška 332 km prawy 990 km[8]
Mundaalyk 103 km prawy 1037 km[7]
Lepiske 299 km prawy 1057 km[7]
Tympylykan 357 km lewy 1086 km[7]
Wiluj 2650 km lewy 1102 km[6]
Łungcha 508 km lewy 1132 km[6]
Ljunkjubej 114 km prawy 1139 km[9]
Sitte 431 km lewy 1157 km[6]
Čočuma 144 km prawy 1166 km[9]
Chančaly 241 km lewy 1260 km[6]
Kenkeme 589 km lewy 1275 km[6]
Beljanka 217 km prawy 1277 km[9]
Tjugene 492 km lewy –
Batamaj 35 (148) km[b] prawy 1310 km[10]
Ałdan 2273 km prawy 1311 km[6]
Suola 224 km prawy 1488 km[11]
Tamma 216 km prawy 1528 km[12]
Menda 168 km prawy 1565 km[13]
Buotama 418 km prawy 1609 km[14]
Siniaja 597 km lewy 1716 km[15]
Tuolba 395 km prawy 1875 km[16]
Marchačan 248 km lewy 1914 km[17]
Marcha 346 km lewy 1928 km[18]
Tuolbačan 181 km prawy 1954 km[19]
Namana 444 km lewy 2044 km[20]
Olokma 1436 km prawy 2089 km[21]
Birjuk 267 km lewy 2160 km[22]
Čerendej 226 km lewy 2178 km[23]
Mały Patom 136 km prawy 2323 km[6]
Wielki Patom 460 km prawy 2334 km[6]
Ura 181 km lewy 2366 km[24]
Džerba 320 km lewy 2395 km[6]
Niuja 798 km lewy 2420 km[25]
Bol'šaja Kontajka 174 km prawy 2472 km[6]
Chamara 145 km lewy 2582 km[6]
Pilka 117 km prawy 2599 km[6]
Peleduj 398 km lewy 2690 km[6]
Witim 1837 km lewy 2714 km[6]
Czuja 512 km prawy 2740 km[26]
Ičera 138 km lewy 2973 km[27]
Czaja 353 km prawy 3017 km[28]
Kirenga 746 km prawy 3155 km[29]
Bol'šaja Tira 219 km lewy 3305 km[30]
Kuta 408 km lewy 3466 km[31]
Ilga 289 km lewy 3773 km[32]
Tutura 222 km prawy 3812 km[33]
Anga 167 km prawy 3969 km[34]
Manzurka 214 km lewy 3980 km[35]

Znaczenie ekonomiczne

edytuj

Lena jest jednym z najważniejszych szlaków komunikacyjnych Syberii; żeglowna od Ust'-Kut (przy wysokich stanach wody od Kaczugu). Obfituje w ryby, w górnym biegu szczupak, okoń, lipień, lenok; w dolnym sielawa, muksun, nelma, tajmień i wiele innych.

Główne miejscowości: Kaczug, Żygałowo, Ust'-Kut, Kireńsk, Leńsk, Olokmińsk, Pokrowsk, Jakuck, Sangar.

Historia

edytuj

Rosjanie dotarli nad Lenę w pierwszej połowie XVII w. Wtedy też usłyszeli po raz pierwszy jej miejscową nazwę "Elju-ene", co w języku Ewenków znaczy "Wielka rzeka". Nazwę tę przekręcono na łatwiejszą w wymowie i zapamiętaniu nazwę "Lena"[36].

Pierwsze dokładniejsze badania toku Leny miały miejsce w czasie Wielkiej Ekspedycji Północnej (1734 – 1743). W XIX wieku duże zasługi w zbadaniu dorzecza Leny mieli Polacy: Aleksander Czekanowski i Jan Czerski.

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Wartość ta wskazuje odległość ujścia rzeki od ujścia Leny.
  2. ↑ W najdłuższym miejscu.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Lena River, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2014-03-19] (ang.).
  2. ↑ ФГБУ ГПЗ ''Усть-Ленский'' - Новости ФГБУ ГПЗ "Усть-Ленский" [online], ustlensky.ru [dostęp 2021-10-08] (ros.).
  3. ↑ Encyclopedia Americana. T. 17. 1970, s. 260. (ang.).
  4. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Ėekit.. [dostęp 2014-03-19]. (ros.).
  5. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Bësjuke. [dostęp 2014-03-19].
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Krajowy Rejestr wód. Rzeka Lena. [dostęp 2014-03-19]. (ros.).
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Krajowy Rejestr wód. Rzeka Lena II. [dostęp 2014-03-19]. (ros.).
  8. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Djanyška. (ros.).
  9. ↑ a b c Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Lena dalla confluenza dell'Aldan alla confluenza del Viljuj. [dostęp 2014-03-19]. (ros.).
  10. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Batamaj. [dostęp 2014-03-19]. (ros.).
  11. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Suola. (ros.).
  12. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Tamma. (ros.).
  13. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Menda. (ros.).
  14. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Buotama. (ros.).
  15. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Sinjaja. (ros.).
  16. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Tuolba. (ros.).
  17. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Marchačan. (ros.).
  18. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Marcha. (ros.).
  19. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Tuolbačan. (ros.).
  20. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Namana. (ros.).
  21. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Olëkma. (ros.).
  22. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Birjuk. (ros.).
  23. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Čerendej. (ros.).
  24. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Ura. (ros.).
  25. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Njuja. (ros.).
  26. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Čuja. (ros.).
  27. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Ičera. (ros.).
  28. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Čaja. (ros.).
  29. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Kirenga. (ros.).
  30. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Bol'šaja Tira. (ros.).
  31. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Kuta. (ros.).
  32. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Ilga. (ros.).
  33. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Tutura. (ros.).
  34. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Anga. (ros.).
  35. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Manzurka. (ros.).
  36. ↑ pm: Dlaczego Lena? w: "Poznaj Świat" R. XXII, nr 2 (255), luty 1974, s. 40

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lena_(rzeka)&oldid=75087915”