Linia kolejowa nr 137

Linia nr 137
	Katowice – Legnica
	Dane podstawowe
Zarządca	PKP PLK
Numer linii	137
Długość	284,120 km
Rozstaw szyn	1435 mm
Sieć trakcyjna	częściowo
Prędkość maksymalna	120 km/h
	; Fragment linii kolejowej nr 137 w Prudniku
	Historia
Lata budowy	1844–1876
Rok otwarcia	otwarcie fragmentami, ostatni odcinek w 1876
Rok elektryfikacji	rozpoczęta w 1957
Przebieg
Legenda
eksploatowana / istniejąca
	1,663
	0,000
	1,918
	0,255
	2,710
	1,047
	2,898
	1,235
	3,450
	1,787
	4,760
	3,097
	5,261
	3,598
	5,799
	4,136
	6,166
	4,503
	22,920
	9,837
	23,131
	10,040
	24,571
	10,680
	24,826
	11,000
	24,093
	11,012
	25,794
	11,757
	26,750
	12,713
	27,100
	0,000
	27,606
	0,501
	28,283
	1,178
	28,530
	1,425
	28,563
	1,458
	29,037
	1,932
	29,382
	2,277
	31,065
	3,865
	32,985
	5,785

Linia kolejowa nr 137 Katowice – Legnica – pierwszorzędna (na odcinku do km 64,162 magistralna), częściowo zelektryfikowana, jedno- i dwutorowa linia kolejowa o znaczeniu państwowym^[2] w południowej Polsce, łącząca Katowice z Legnicą przez Gliwice, Kędzierzyn-Koźle, Prudnik, Nysę, Świdnicę i Strzegom. Linia położona jest w granicach województw śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego na obszarze działania PKP PLK Zakładów Linii Kolejowych w Sosnowcu, Tarnowskich Górach, Opolu, Wałbrzychu i Wrocławiu^[3]. Ze względu na położenie traktu wzdłuż łańcucha górskiego Sudetów (od Prudnika do Legnicy) linia nazywana jest magistralą podsudecką^[4].

Linia nr 137 była budowana i otwierana fragmentami w latach 1844–1876. Linia ta zapewniała połączenie uprzemysłowionych miast Przedgórza Sudeckiego z kopalniami Górnego Śląska. Do czasu upaństwowienia kolei linia należała w całości do spółki Kolej Górnośląska. Od początku swojego istnienia zaliczana była do linii pierwszorzędnych o najważniejszym znaczeniu państwowym^[4]. W 1957 rozpoczęto jej elektryfikację.

Na trasie znajduje się wiele ciekawych miejsc, m.in. znacznie nachylony odcinek w okolicach Radzikowic, Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej czy Sowiogórskie Muzeum Techniki w Dzierżoniowie.

Przebieg

Linia rozpoczyna się na stacji kolejowej Katowice – końcowym punkcie linii nr 1 Warszawa Zachodnia – Katowice i linii nr 138 Oświęcim – Katowice oraz początkowym punkcie linii nr 139 Katowice – Zwardoń. Biegnie w kierunku zachodnim przez stacje Chorzów Batory, Świętochłowice, Rudę Śląską i Zabrze do Gliwic. Stamtąd dalej przez Gliwice Łabędy do Kędzierzyna-Koźla, gdzie początek ma linia nr 136 Kędzierzyn-Koźle – Opole Groszowice. Trasa prowadzi dalej na zachód przez Kędzierzyn-Koźle Zachodnie, Głogówek i Racławice Śląskie do Prudnika, gdzie kończy się linia nr 306 Krapkowice – Prudnik. Następnie biegnie przez Nowy Świętów, Nysę, Otmuchów, Paczków do Kamieńca Ząbkowickiego, gdzie krzyżuje się z linią nr 276 Wrocław Główny – Międzylesie. Stąd biegnie na północ przez Ząbkowice Śląskie, Piławę Górną, Dzierżoniów Śląski, Świdnicę Miasto, Jaworzynę Śląską, gdzie krzyżuje się z linią nr 274 Wrocław Świebodzki–Zgorzelec, Strzegom i Jawor. Kończy się na stacji Legnica, gdzie łączy się m.in. z linią nr 275 Wrocław Muchobór – Gubinek^[5].

Linia 137 przebiega przez powiaty: Katowice, Chorzów, Świętochłowice, Ruda Śląska, Zabrze, Gliwice, gliwicki, kędzierzyńsko-kozielski, prudnicki, nyski, ząbkowicki, dzierżoniowski, świdnicki, jaworski, Legnica. Przecina się z autostradami A1 i A4, drogami krajowymi 3, 5, 8, 35, 40, 41, 45, 46, 78, 88 i 94 oraz drogami wojewódzkimi 365, 374, 379, 382, 383, 384, 385, 395, 407, 416, 417, 423, 901, 902, 921 i 925. Biegnie nad rzekami: Bytomka, Kłodnica, Odra, Osobłoga, Prudnik, Nysa Kłodzka, Bystrzyca, Strzegomka, Kaczawa.

Linia podzielona jest na 16 odcinków^[6]:

A: Katowice – Chorzów Batory (od 0,070 do 6,166)
B: Chorzów Batory – Gliwice (od 6,166 do 27,100)
C: Gliwice – Szobiszowice (od 27,100 do 28,530)
D: Szobiszowice – Gliwice Łabędy (od 28,530 do 32,985)
E: Gliwice Łabędy – Rudziniec Gliwicki (od 32,985 do 49,056)
F: Rudziniec Gliwicki – Nowa Wieś (od 49,056 do 61,623)
G: Nowa Wieś – Kędzierzyn-Koźle (od 61,623 do 64,162)
H: Kędzierzyn-Koźle – Kędzierzyn-Koźle Zachodnie (od 64,162 do 70,150)
J: Kędzierzyn-Koźle Zachodnie – Prudnik (od 70,150 do 111,696)
K: Prudnik – Nysa (od 111,696 do 139,075)
L: Nysa – Kamieniec Ząbkowicki (od 139,075 do 177,219)
M: Kamieniec Ząbkowicki – Świdnica Miasto (od 177,219 do 226,796)
N: Świdnica Miasto – Jaworzyna Śląska (od 226,796 do 236,765)
O: Jaworzyna Śląska – Strzegom (od 236,765 do 247,227)
P: Strzegom – Jawor (od 247,227 do 262,333)
R: Jawor – Legnica (od 262,333 do 284,190)

Historia

Dworzec w Katowicach w 1859

Dworzec w Prudniku w 1913

Dworzec w Legnicy w 1915

Pierwszy odcinek dzisiejszej linii Katowice – Legnica, prowadzący z Jaworzyny Śląskiej do Świdnicy, został oddany do użytku 21 lipca 1844 przez Kolej Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzicką jako odgałęzienie uruchomionej w 1843 linii Wrocław Świebodzki – Świebodzice. 2 listopada 1845 Kolej Górnośląska otworzyła pierwszy wschodni odcinek dzisiejszej trasy Kędzierzyn – Gliwice, jako kontynuację trasy Opole – Kędzierzyn. 15 listopada 1845 przedłużono linię na wschód – do Świętochłowic, a 3 października 1846 do Katowic. Na zachodzie trasa została przedłużona 24 listopada 1855 do Dzierżoniowa i 16 grudnia 1856 do Legnicy. 1 listopada 1858 przedłużono ją w kierunku południowym do Ząbkowic Śląskich. 1 kwietnia 1874 Kolej Górnośląska otworzyła przedłużenie do Kamieńca Ząbkowickiego, a 28 grudnia 1874 do Goświnowic^[7].

W listopadzie 1875 uruchomiono linię Nysa – Nowy Świętów – Głuchołazy, która obecnie jest częścią kolei Katowice – Legnica tylko do Nowego Świętowa. Nysa i Goświnowice zostały połączone 12 czerwca 1876, jednocześnie otwarto odnogę linii Nysa – Głuchołazy z Nowego Świętowa do Prudnika. 15 sierpnia 1876 oddano do użytku kontynuację z Prudnika do Racławic Śląskich. W tym samym roku połączono Racławice Śląskie z Kędzierzynem. Trasa została upaństwowiona i na niektórych odcinkach rozbudowana do dwutorowej^[7].

Od 1922 roku, po plebiscycie na Górnym Śląsku, wschodnia końcówka linii znajdowała się w granicach Polski, natomiast jej reszta (na zachód od Chorzowa) pozostała w Republice Weimarskiej. Po zakończeniu II wojny światowej cała linia przypadła Polsce. W 1957 rozpoczęto elektryfikację, lecz proces ten zatrzymał się na odcinku Katowice – Kędzierzyn-Koźle^[8]. Odcinek w okolicach Nowej Wsi Legnickiej był również zelektryfikowany, ale sieć trakcyjna została zdemontowana ze względu na pobliskie lotnisko^{[potrzebny przypis]}.

2 lipca 1945 w okolicy Polskiego Świętowa doszło do pierwszej katastrofy kolejowej w powojennej Polsce. Na pociąg przesiedleńców z Kresów Wschodnich jadących z Kędzierzyna przez Prudnik do Nysy najechał pociąg towarowy jadący z Nysy. Istnieją hipotezy, iż był to sabotaż lub pomyłka żołnierzy sowieckich, którzy wówczas kierowali transportem kolejowym w Polsce^[9].

3 lutego 1985 pomiędzy Dytmarowem i Prudnikiem doszło do zderzenia parowozu Pt47 z ciągnikiem RSP Jasiona. 2 osoby zginęły na miejscu, a 1 osoba została ciężko ranna (mężczyzna trafił w śpiączkę, zmarł kilka lat później). Wypadek spowodowany był błędem dróżnika na przejeździe koło Dytmarowa, który, mimo wiedzy o zbliżającym się pociągu, na prośbę pasażerów ciągnika podniósł rogatki, by mogli przejechać. Przez śnieżycę maszynista nie widział ciągnika. Skład zatrzymał się dopiero w Prudniku, gdzie na przedzie lokomotywy zauważono krew i torbę z ubraniami, która przyczepiła się do maszyny po uderzeniu^[10].

W 2008 na odcinku Nysa – Kamieniec Ząbkowicki zawieszono sezonowy ruch pasażerski, który został następnie wznowiony 28 kwietnia 2018 roku^[11]. Pociągi kursują w soboty i niedziele przez cały rok.

Dzięki kilku inwestycjom przywrócono prędkość maksymalną niektórych odcinków do 100 km/h:

w 2013 odcinka Gliwice Łabędy – Gliwice – Zabrze (razem z peronem wyspowym), odcinka Ruda Chebzie – Chorzów Batory oraz odcinka Sosnowiec Jęzor – Mysłowice linii nr 134)^[12]^[13]^[14].
w 2014 zrewitalizowanego rok wcześniej odcinka i odcinka Zabrze – Ruda Chebzie razem z peronami na stacji Ruda Chebzie i przystanku Ruda Śląska^[15]^[16]. Pod koniec 2014 niezależnie od tej inwestycji wyremontowano perony na przystanku Świętochłowice i stacji Chorzów Batory^[17].
w 2015 odcinka Katowice – Chorzów Batory. W założeniach tej inwestycji wymieniono około 10 km torów i sieci trakcyjnej oraz peron na przystanku Katowice Załęże^[18]^[19]^[20]^[21].

Punkty eksploatacyjne

Miejscowość	Nazwa	Rodzaj	Liczba krawędzi peronowych	Infrastruktura
Katowice	Katowice	stacja kolejowa	9	dworzec kolejowy^[22], przejście podziemne^[23], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Katowice	Katowice Załęże	przystanek osobowy	2	przejście podziemne^[23], zadaszenie^[23]
Chorzów	Chorzów Batory	stacja kolejowa	4	dworzec kolejowy^[22], przejście podziemne^[23], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Świętochłowice	Świętochłowice	przystanek osobowy	2	przejście podziemne^[23], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Ruda Śląska	Ruda Chebzie	stacja kolejowa	2	dworzec kolejowy^[22], przejście podziemne^[23], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Ruda Śląska	Ruda Śląska	przystanek osobowy	2	dworzec kolejowy^[22], przejście podziemne^[23], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Zabrze	Zabrze	stacja kolejowa	2	dworzec kolejowy^[22], przejście podziemne^[23], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Gliwice	Gliwice	stacja kolejowa	8	dworzec kolejowy^[22], przejście podziemne^[23], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
	Szobiszowice	posterunek odgałęźny
	Gliwice Łabędy	stacja kolejowa	4	zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Rzeczyce	Rzeczyce Śląskie	przystanek osobowy	2	wiata^[23]
Taciszów	Taciszów	stacja kolejowa	2	wiata^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Rudziniec	Rudziniec Gliwicki	stacja kolejowa	2	urządzenia nagłaśniające^[23]
Kędzierzyn-Koźle	Sławięcice	stacja kolejowa	3	dworzec kolejowy^[22], przejście podziemne^[23], wiata^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
	Nowa Wieś	posterunek odgałęźny
	Kędzierzyn-Koźle	stacja kolejowa	9	dworzec kolejowy^[22], przejście podziemne^[23], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
	Kędzierzyn-Koźle Przystanek	przystanek osobowy	2
	Kędzierzyn-Koźle Zachodnie	posterunek odgałęźny	2	dworzec kolejowy^[22], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Pokrzywnica	Pokrzywnica	przystanek osobowy
Twardawa	Twardawa	stacja kolejowa	2
Głogówek	Głogówek	stacja kolejowa	4	dworzec kolejowy^[22], urządzenia nagłaśniające^[23]
Racławice Śląskie	Racławice Śląskie	dworzec kolejowy^[22], stacja kolejowa	3	zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Dytmarów	Dytmarów	przystanek osobowy	2
Dytmarów	Dytmarów Osadkowski	bocznica szlakowa
Prudnik	Prudnik	stacja kolejowa	4	dworzec kolejowy^[22], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Szybowice	Szybowice	przystanek osobowy	2
Nowy Las	Nowy Las	przystanek osobowy	2
Nowy Świętów	Nowy Świętów	stacja kolejowa	3	zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Przełęk	Przełęk	przystanek osobowy	2
Nysa	Nysa	stacja kolejowa	4	dworzec kolejowy^[22], przejście podziemne^[23], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Radzikowice	Radzikowice	przystanek osobowy	1
Goświnowice	Goświnowice	stacja kolejowa	2
Otmuchów	Wójcice	przystanek osobowy	2
	Otmuchów	stacja kolejowa	4	dworzec kolejowy^[22], zadaszenie^[23]
	Otmuchów Jezioro	przystanek osobowy
Paczków	Paczków	stacja kolejowa	4	dworzec kolejowy^[22], zadaszenie^[23]
Pomianów Górny	Doboszowice	bocznica szlakowa przystanek osobowy	2
Kamieniec Ząbkowicki	Kamieniec Ząbkowicki	stacja kolejowa	7	dworzec kolejowy^[22], przejście podziemne^[23], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Ząbkowice Śląskie	Ząbkowice Śląskie	stacja kolejowa	3	dworzec kolejowy^[22], wiata^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Piława Górna	Piława Górna	stacja kolejowa	5	przejście podziemne^[23], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Piława Górna	Piława Górna ZPKŁ	posterunek bocznicowy
Dzierżoniów	Dzierżoniów Śląski	stacja kolejowa	3	przejście podziemne^[23], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Mościsko	Mościsko Dzierżoniowskie	stacja kolejowa	2	urządzenia nagłaśniające^[23]
Krzyżowa	Krzyżowa	przystanek osobowy	1
Świdnica	Świdnica Miasto	stacja kolejowa	5	dworzec kolejowy^[22], przejście podziemne^[23], wiata^[23], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Świdnica	Ciepłownia Zawiszów	bocznica szlakowa
Bolesławice	Bolesławice Świdnickie	przystanek osobowy	2
Jaworzyna Śląska	Jaworzyna Śląska	stacja kolejowa	6	dworzec kolejowy^[22], przejście podziemne^[23], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Stanowice	Stanowice	przystanek osobowy	2
Strzegom	Strzegom	stacja kolejowa	3	dworzec kolejowy^[22], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
Goczałków	Goczałków	przystanek osobowy	1
Rogoźnica	Rogoźnica	stacja kolejowa	3
Jawor	Jawor	stacja kolejowa	4	dworzec kolejowy^[22], przejście podziemne^[23], wiata^[23], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
	Jawor Cukrownia	bocznica szlakowa
	Stary Jawor	przystanek osobowy	1
Brachów	Brachów	przystanek osobowy	1
Przybyłowice	Przybyłowice	przystanek osobowy	1
Legnica	Nowa Wieś Legnicka	bocznica szlakowa przystanek osobowy	1	urządzenia nagłaśniające^[23]
	Legnica Strefa	przystanek osobowy	1
	Legnica Piekary	przystanek osobowy	1	wiata^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]
	Legnica Wschód	posterunek odgałęźny
	Legnica	stacja kolejowa	8	dworzec kolejowy^[22], przejście podziemne^[23], zadaszenie^[23], urządzenia nagłaśniające^[23]