Manatowate

Manatowate
	Trichechidae
	Gill, 1872
	; Przedstawiciel rodziny – manat karaibski (T. manatus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
(bez rangi)	Atlantogenata
Nadrząd	afrotery
Rząd	brzegowce
Rodzina	manatowate
	Typ nomenklatoryczny
	Trichechus Linnaeus, 1758
Synonimy
	Diopia Rafinesque, 1815; Manatidae J.E. Gray, 1821; Manatina: Bonaparte, 1837; Manatina: Bonaparte, 1838; Manatida: Haeckel, 1866; Manatida: Brandt, 1868; Manatoidea: Gill, 1872; Manatini: Winge, 1906; Miosireninae Abel, 1919; Trichechinae: Domning, 1994;
Rodzaje
	5 rodzajów (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	5 rodzajów (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Zasięg występowania
	; Występowanie manatów na świecie: manat karaibski: kolor zielony, manat rzeczny: kolor czerwony, manat afrykański: pomarańczowy
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Manatowate^[12], manaty, lamantyny, brzegowce (Trichechidae) – rodzina wodnych ssaków łożyskowych z rzędu brzegowców (Sirenia). Pojawiły się na przełomie eocenu i oligocenu na terenie Ameryki Południowej^[13]. Dawniej nazwa "brzegowce" przypisana była do rodziny Trichechidae nazywanej dziś manatowate^[14]

Zasięg występowania

Rodzina obejmuje trzy żyjące współcześnie gatunki występujące w przybrzeżnych rejonach zachodniej części Oceanu Atlantyckiego, od Florydy po północną Brazylię oraz baseny Amazonki i Orinoko^[15]^[16].

Charakterystyka

Długość ciała 250–390 cm; masa ciała 460–1620 kg^[17]. Mają zaokrągloną płetwę ogonową, kończyny przednie przekształcone w płetwy z 2–5 szczątkowymi kopytkami. Manaty mają tylko 6 kręgów szyjnych. Nie mają zębów przednich, natomiast boczne są liczne. Głowa jest słabo wyodrębniona, pysk wydłużony, szeroki, oczy małe. Kończyny tylne zredukowane, niewidoczne.

Manaty są bardzo dobrymi pływakami. Mogą pozostawać pod wodą do 15 minut. Zamieszkują płytkie wody przybrzeżne, morskie i słodkie, często w pobliżu elektrowni, które ogrzewają wodę. Niektóre manaty tak przyzwyczaiły się do tego nienaturalnego źródła ciepła, że przestały migrować do cieplejszych wód. Żywią się roślinami wodnymi. Żyją samotnie, w małych zgrupowaniach lub w stadach liczących do 200 osobników. Przebywając w grupie często dotykają się wzajemnie.

Podział systematyczny

Do rodziny Trichechidae zaliczane są 3 współcześnie żyjące gatunki należące do jednego rodzaju^[18]^[19]^[15]:

Trichechus Linnaeus, 1758 – manat

Opisano również rodzaje wymarłe:

Anomotherium Siegfried, 1965^[20] – jedynym przedstawicielem był Anomotherium langewieschei Siegfried, 1965
Miosiren Dollo, 1889^[21]
Potamosiren Reinhart, 1951^[22] – jedynym przedstawicielem był Potamosiren magdalenensis Reinhart, 1951
Ribodon Ameghino, 1883^[23] – jedynym przedstawicielem był Ribodon limbatus Ameghino, 1883

Zagrożenia i ochrona

Manaty są poławiane przez ludzi z powodu smacznego mięsa. Pływają powoli, przez co stanowią łatwy łup. Pomimo ochrony prawnej, jaką zostały objęte, nadal są poławiane przez kłusowników. W klasyfikacji IUCN zaliczane są do gatunków narażonych na wyginięcie.

Zobacz też

diugoniowate

Uwagi

↑ Definiacja taksonu nie opiera się na nazwie rodzajowej.
↑ Typ nomenklatoryczny: Manatus Brünnich, 1771 (= Trichechus Linnaeus, 1758).
↑ Typ nomenklatoryczny: †Miosiren Dollo, 1889.

Przypisy

↑ Gill 1872 ↓, s. 91.
↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 60. (fr.).
↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 309, 1821. (ang.).
↑ Ch.-L. Bonaparte: Synopsis Vertebratorum Systematis. 1837, s. 7. (fr.).
↑ Ch.-L. Bonaparte. Synopsis Vertebratorum Systematis. „Nuovi annali delle scienze naturali”. 2, s. 111, 1838. (łac.).
↑ E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clix. (niem.).
↑ J.F. von Brandt. Symbolae sirenologicae. Fasciculi II et III. Sireniorum, Pachydermatum, Zeuglodontum et Cetaceorum ordinis osteologia comparata, nec non Sireniorum generum monographic. „Mémoires de l’Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg”. VII^e série. 12 (1), s. 343, 1868. (łac.).
↑ Gill 1872 ↓, s. 14.
↑ H. Winge: Jordfundne og nulevende hovdyr (Ungulata) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over hovdyrenes indbyrdes slægtskab. Kjøbenhavn: H. Hagerup, 1906, s. 71, seria: E Museo Lundii. Triede Bind. Første halvbind. (duń.).
↑ O. Abel: Die stämme der wirbeltiere. Berlin: W. de Gruyter, 1919, s. 835. (niem.).
↑ D.P. Domning. A phylogenetic analysis of the Sirenia. „Proceedings of the San Diego Society of Natural History”. 29, s. 182, 1994. (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 24. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ Caryn Self-Sullivan: Evolution of the Sirenia. [dostęp 2009-04-17]. (ang.).
↑ manaty, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-08-04] .
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 120. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Trichechidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-30].
↑ T. O’Shea: Family Trichechidae (Manatees). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 560–562. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-24]. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 78. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ P. Siegfried. Anomotherium langewieschei n. g. n. sp. (Sirenia) aus dem Ober-Oligozän des Dobergs bei Bünde (Westfalen). „Palaeontographica”. Abteilung A. 124, s. 118, 1965. (niem.).
↑ L. Dollo. Première note sur les siréniens de Boom. „Bulletin de la Société belge de géologie, de paléontologie et d’hydrologie”. 3, s. 420, 1889. (fr.).
↑ R.H. Reinhart. A new genus of sea cow from the Miocene of Colombia. „University of California Publications, Bulletin of the Department of Geological Sciences”. 28 (9), s. 203, 1951. (ang.).
↑ F. Ameghino. Sobre una colección de mamíferos fósiles del piso mesopotámico de la formación patagónica recogidos en las barrancas del Paraná por el profesor Pedro Scalabrini. „Boletin de la Academia Nacional de Ciencias en Córdoba, República Argentina”. 5, s. 112, 1883. (hiszp.).

Bibliografia

T.N. Gill. Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables. „Smithsonian Miscellaneous collections”. 11, s. 1–98, 1872. (ang.).
Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
Myers, P.: Trichechidae. Animal Diversity Web, 2001. [dostęp 2008-05-06]. (ang.).
K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 187, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 166-167. ISBN 83-01-14344-4.

[2] Definiacja taksonu nie opiera się na nazwie rodzajowej.

[4] Typ nomenklatoryczny: Manatus Brünnich, 1771 (= Trichechus Linnaeus, 1758).

[12] Typ nomenklatoryczny: †Miosiren Dollo, 1889.

[CITEREFGill1872[https://www.biodiversitylibrary.org/page/9055098_91]-1] Gill 1872 ↓, s. 91.

[raf-3] C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 60. (fr.).

[gray21-5] J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 309, 1821. (ang.).

[bon37-6] Ch.-L. Bonaparte: Synopsis Vertebratorum Systematis. 1837, s. 7. (fr.).

[bon38-7] Ch.-L. Bonaparte. Synopsis Vertebratorum Systematis. „Nuovi annali delle scienze naturali”. 2, s. 111, 1838. (łac.).

[hae-8] E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clix. (niem.).

[bra-9] J.F. von Brandt. Symbolae sirenologicae. Fasciculi II et III. Sireniorum, Pachydermatum, Zeuglodontum et Cetaceorum ordinis osteologia comparata, nec non Sireniorum generum monographic. „Mémoires de l’Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg”. VII^e série. 12 (1), s. 343, 1868. (łac.).

[CITEREFGill1872[https://www.biodiversitylibrary.org/page/9055021_14]-10] Gill 1872 ↓, s. 14.

[win-11] H. Winge: Jordfundne og nulevende hovdyr (Ungulata) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over hovdyrenes indbyrdes slægtskab. Kjøbenhavn: H. Hagerup, 1906, s. 71, seria: E Museo Lundii. Triede Bind. Første halvbind. (duń.).

[abel-13] O. Abel: Die stämme der wirbeltiere. Berlin: W. de Gruyter, 1919, s. 835. (niem.).

[dom-14] D.P. Domning. A phylogenetic analysis of the Sirenia. „Proceedings of the San Diego Society of Natural History”. 29, s. 182, 1994. (ang.).

[Cichocki&inni-15] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 24. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Sirevo-16] Caryn Self-Sullivan: Evolution of the Sirenia. [dostęp 2009-04-17]. (ang.).

[17] manaty, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-08-04] .

[Burgin&inni-18] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 120. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-19] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Trichechidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-30].

[O’Shea-20] T. O’Shea: Family Trichechidae (Manatees). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 560–562. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[mdd-21] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-24]. (ang.).

[amw-22] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 78. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[sie-23] P. Siegfried. Anomotherium langewieschei n. g. n. sp. (Sirenia) aus dem Ober-Oligozän des Dobergs bei Bünde (Westfalen). „Palaeontographica”. Abteilung A. 124, s. 118, 1965. (niem.).

[dol-24] L. Dollo. Première note sur les siréniens de Boom. „Bulletin de la Société belge de géologie, de paléontologie et d’hydrologie”. 3, s. 420, 1889. (fr.).

[rei-25] R.H. Reinhart. A new genus of sea cow from the Miocene of Colombia. „University of California Publications, Bulletin of the Department of Geological Sciences”. 28 (9), s. 203, 1951. (ang.).

[ame-26] F. Ameghino. Sobre una colección de mamíferos fósiles del piso mesopotámico de la formación patagónica recogidos en las barrancas del Paraná por el profesor Pedro Scalabrini. „Boletin de la Academia Nacional de Ciencias en Córdoba, República Argentina”. 5, s. 112, 1883. (hiszp.).

[12]

[13]

[14]

[1]

[a]

[2]

[b]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[c]

[10]

[11]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]