Mazańcowice
Mazańcowice (cz. Mazančovice, niem. Matzdorf) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie bielskim, w gminie Jasienica, na Śląsku Cieszyńskim. Powierzchnia sołectwa wynosi 818 ha, a liczba ludności około 4000[4], co daje gęstość zaludnienia równą 415,8 os./km².
| wieś | |
 Kościół św. Marii Magdaleny w Mazańcowicach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2018) |
3854[2] |
| Strefa numeracyjna |
033 |
| Kod pocztowy |
43-391[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SBI |
| SIMC |
0054898 |
Położenie na mapie gminy Jasienica  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bielskiego  | |
 49°51′35″N 18°59′32″E/49,859722 18,992222[1]
| |
| Strona internetowa | |
Nazwa
edytujNazwa miejscowości jest patronimiczna pochodząca od imnienia Mazaniec (Mazanek). Występowała również w postaci Mazankowice (np. 1679). Niemiecka nazwa Mazanczendorff (Mazanzendorf) pojawiła się w 1452, później przekształciła się w Matzdorf (1566), występowała obok polskiej nazwy[5].
Geografia
edytujMiejscowość położona jest na Pogórzu Śląskim, nad rzeką Wapienicą. Od strony północnej sąsiaduje z Ligotą i Czechowicami-Dziedzicami, od strony wschodniej i południowej z Bielskiem-Białą (z Komorowicami Śląskimi na wschodzie i Starym Bielskiem na południu), od południowego zachodu z Jasienicą, a od zachodu z Międzyrzeczem Dolnym.
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0054906 | Bałkan | część wsi |
| 054912 | Buczyna | część wsi |
| 0054929 | Dół | część wsi |
| 0054935 | Kępa | część wsi |
| 0054941 | Kopiec | część wsi |
| 0054958 | Krzywa | część wsi |
| 0054964 | Lipnik | część wsi |
| 0054970 | Osiedle | część wsi |
| 0054987 | Pustki | część wsi |
| 0054993 | Stawy | część wsi |
| 0055001 | Zawiście | część wsi |
Historia
edytuj
Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Mansanczovicz[8][9][10]. Zapis ten (brak określenia liczby łanów, z których będzie płacony podatek) wskazuje, że wieś była w początkowej fazie powstawania (na tzw. surowym korzeniu), co wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) Księstwa Cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).
Od 1785 roku działała tu katolicka szkoła ludowa, a od 1794 ewangelicka[11].
Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 191 budynkach na obszarze 821 hektarów mieszkało 1621 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 197,4 os./km². 1092 (67,4%) mieszkańców było katolikami, 511 (31,5%) ewangelikami a 18 (1,1%) wyznawcami judaizmu, 1312 (94%) było polsko-, 93 (5,7%) niemiecko-, a 3 czeskojęzycznymi[12]. Do 1910 roku liczba mieszkańców spadła do 1583 osób[13].
Po zakończeniu I wojny światowej tereny, na których leży miejscowość – Śląsk Cieszyński stał się punktem sporu pomiędzy Polską i Czechosłowacją. W 1918 roku na bazie Straży Obywatelskiej miejscowi Polacy utworzyli lokalny oddział Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego, który podlegał organizacyjnie 11 kompanii w Bielsku[14].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Mazańcowice. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.
Szkolnictwo
edytujW Mazańcowicach jest szkoła podstawowa, było gimnazjum, do którego uczęszczała również młodzież z Międzyrzecza Dolnego i Górnego.
Religia
edytujNa terenie wsi działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:
Transport i komunikacja
edytujPrzez miejscowość przebiega droga ekspresowa S52 (Bielsko-Biała–Cieszyn).
Do wsi kursują autobusy linii nr 25 i 33 (do przystanków Mazańcowice Spółdzielnia i Mazańcowice Osiedle) firmy MZK Bielsko-Biała oraz 128 i 53[15]) (do przystanku Mazańcowice Ośrodek Zdrowia) firmy Komunikacja Beskidzka. Przez Mazańcowice kursuje autobus linii nr X firmy PKM Czechowice-Dziedzice.
Turystyka
edytujPrzez miejscowość przechodzi Międzynarodowy Szlak Rowerowy Greenways Kraków – Morawy – Wiedeń.
Urodzeni w Mazańcowicach
edytuj- Jan Puchałka (1882-1934), prawnik, redaktor[16]
- Józef Dziech (ur. 1891), prof. Uniwersytetu Poznańskiego[16]
- Ignacy Stroński (1921-1979), chemik[16]
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 78554
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-07-28].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 769 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Gmina Jasienica: Sołectwo Mazańcowice. [w:] jasienica.pl [on-line]. [dostęp 2010-12-01].
- ↑ Robert Mrózek: Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego. Katowice: Uniwersytet Śląski w Katowicach, 1984, s. 115. ISBN 82-00-00622-2.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 296. ISBN 978-83-926929-3-5.
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889
- ↑ Stosunki szkolne w księstwie cieszyńskiem przed 1848, "Gwiazdka Cieszyńska" 1901, nr. 29.
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906.
- ↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912.
- ↑ Jerzy Szczurek 1933 ↓, s. 32-37.
- ↑ Bielsko-Biała, rozkład jazdy 53 [online], www.m.rozkladzik.pl [dostęp 2024-06-21].
- ↑ a b c Elektroniczny Słownik Biograficzny Śląska Cieszyńskiego
Bibliografia
edytuj- Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.
- Jan Halas: Dzieje Mazańcowic. Mazańcowice: 2001.