Mikołaj Kruszewski
Mikołaj Kruszewski (ur. 18 grudnia 1851 w Łucku, zm. 31 października?/12 listopada 1887 w Kazaniu) – polski językoznawca, indoeuropeista, prekursor fonologii, przedstawiciel kazańskiej szkoły językoznawczej[1].
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor nauk humanistycznych | |
| Specjalność: indoeuropeistyka | |
| Alma Mater |
Uniwersytet Warszawski |
| Doktorat |
1876 stopień kandydata nauk – językoznawstwo |
| Profesura | |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
| Stanowisko |
profesor |
| Okres zatrudn. |
1883–1887 |
Życiorys
edytujPochodził z rodziny szlacheckiej, pieczętującej się herbem Habdank. W rodzinnej miejscowości uczęszczał do trzyletniej szkoły powiatowej. Po ukończeniu gimnazjum w Chełmie studiował filozofię, psychologię i logikę na Wydziale Filologiczno-Historycznym Carskiego Uniwersytetu Warszawskiego. W 1876 roku uzyskał stopień kandydata nauk. Z powodu trudnych warunków materialnych zdecydował się przyjąć posadę nauczyciela w Troicku w guberni orenburskiej. Po nawiązaniu kontaktu z Janem Baudouinem de Courtenay, profesorem na uniwersytecie w Kazaniu, Kruszewski w 1878 zamieszkał w Kazaniu, by tam się kształcić pod jego kierunkiem. W Kazaniu uczęszczał nie tylko na wszystkie wykłady swojego mistrza, ale także na jego domowe seminaria ogólnojęzykoznawcze, slawistyczne, lituanistyczne i sanskrytologiczne. Okazał się bardzo zdolnym uczniem, który nie tylko chłonął wiedzę od swojego mistrza, ale ją twórczo rozwijał. W 1883 sam podjął wykłady na kazańskim uniwersytecie[2][3].
Wkład do badań nad językiem
edytujNależał obok Baudouina de Courtenay do głównych przedstawicieli kazańskiej szkoły lingwistycznej. Miał swój udział m.in. w stworzeniu koncepcji fonemu jako jednostki różnicującej znaczenia[4].
Myśl naukową Mikołaja Kruszewskiego usiłował rozpowszechniać w gronie międzynarodowym Baudouin de Courtenay. Podczas posiedzenia Towarzystwa Językoznawczego w Paryżu w 1881 r. przedstawił dwie rozprawy Kruszewskiego. Wtedy właśnie uczestniczący w zjeździe szwajcarski językoznawca, uważany za twórcę strukturalizmu w językoznawstwie, Ferdinand de Saussure zetknął się z tezami polskich uczonych, które następnie przejął i rozwinął[3].
Dopiero w ostatnich czasach znaczenie prac Mikołaja Kruszewskiego zostało należycie przedstawione przez Romana Jakobsona w Wyborze pism M. Kruszewskiego (wydane w 1967)[2].
Prace Mikołaja Kruszewskiego (wybór)
edytuj- Über die Lautabwechslung (1881)
- Prinzipien der Sprachentwicklung (1884–1890)
- Przyczynek do historyi pierwotnych samogłosek długich (1885)
- Wybór pism (1967)
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Kruszewski Mikołaj, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-12-21].
- ↑ a b Stanisław Urbańczyk (red.), Encyklopedia języka polskiego, 1992, s. 173, ISBN 83-04-029-94-4 [dostęp 2023-12-21].
- ↑ a b Mikołaj Kruszewski - Zapomniani polscy romantycy [online], Instytut De Republica [dostęp 2023-12-21] (pol.).
- ↑ Jacek Fisiak: Wstęp do współczesnych teorii lingwistycznych. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1978, s. 22-23.
Literatura biograficzna
edytuj- Baudouin de Courtenay, J.: Mikołaj Kruszewski, jego życie i prace naukowe, Warszawa 1889.
- Baudouin de Courtenay J.: Mikołaj Kruszewski, his life & scholarly work (transl. by Wayles Browne, and ed. by Arleta Adamska-Sałaciak and Magdalena Smoczyńska), Kraków 2005.
- Anderson, S.R., 1985. Phonology in the Twentieth Century. Chicago, The University of Chicago.
- Fisiak, J., 1978. Wstęp do współczesnych teorii lingwistycznych. Warszawa, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
- Jakobson, R. (1972). The Kazan school of Polish linguistics and its place in the international development of phonology. In: Jakobson, R. (ed) Selected Writings. Vol. II: Word and Language. Hague: Mouton.
- Kruszewski, Mikołaj, [1995]. Writings in General Linguistics: On Sound Alternation| (1881) and Outline of Linguistic Science (1883) (Koerner, E.F.K., ed.), John Benjamins Publishing Co.
- Radwanska-Williams, Joanna (1993) A Paradigm Lost: The linguistic Thought of Mikołaj Kruszewski, Amsterdam Studies in the Theory and History of Linguistic Science, Vol 72, E.F.Konrad Korner ed., Amsterdam; 200 stron.
Linki zewnętrzne
edytuj- Dzieła Mikołaja Kruszewskiego w bibliotece Polona