Opistosoma
Opistosoma (łac. opisthosoma) − tylna tagma budująca ciało wielu szczękoczułkowców oraz końcowy region ciała rurkoczułkowców[1]. U szczękoczułkowców określana bywa też jako odwłok[2], jednak nazwa ta uważana jest za niesłuszną[3].
Wymarłe Aglaspida miały opistosomę złożoną z 11 lub 12 segmentów i wyposażoną w odnóża kroczne. Czasem 2–3 końcowe segmenty były ze sobą zlane[4]. U wymarłych wielkoraków na opistosomę składało się 12 segmentów. Pierwsze 7 tworzyło mezosomę, na której przekształcone odnóża tworzyły wieczko płciowe, narząd płciowy i 4 pary płytek skrzelowych. Pozostałe segmenty tworzyły pozbawioną odnóży, zakończoną telsonem metasomę[5].
W gromadzie ostrogonów, których współczesnymi reprezentantami są Limnulidae, opistosoma jest sześciokątna i również podzielona na mezosomę i metasomę. Pierwszą buduje 7 segmentów wyposażonych w odnóża i opatrzone ruchomymi kolcami pleurotergity. Pierwsza para odnóży mezosomy to chilaria, następna przykrywa kolejne, tworząc wieczko, natomiast pozostałe służą za skrzela. Metasoma jest pozbawiona odnóży, trójsegmentowa, zwieńczona ruchomym kolcem tergalnym[6]
U pajęczaków opistosoma jest pierwotnie 12-segmentowa, ale występuje silna tendencja do redukcji tej liczby (segmentów może być tylko 7). Łączyć się może z prosomą całą szerokością lub przewężeniem zwanym petiolusem, jak ma to miejsce u pająków i tępoodwłokowców. Wyraźny podział na mezosomę i metasomę zachował się u skorpionów. Przekształcone odnóża mezosomalne odnaleźć można u skorpionów w postaci grzebieni zmysłowych, u pająków w formie kądziołków przędnych, a także jako worki płucne. Innych odnóży na opistosomie brak. U roztoczy pierwotna tagmatyzacja uległa zatarciu i wykształciły się pseudotagmy, w związku z czym zazwyczaj opistosoma nie jest wyróżnialna[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Armand R. Maggenti, Scott Lyell Gardner: Online Dictionary of Invertebrate Zoology. 2005, s. 643.
- ↑ Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.
- ↑ Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 1. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011. ISBN 978-83-01-16568-0.
- ↑ Blaszak 2011 ↓, s. 24.
- ↑ Blaszak 2011 ↓, s. 35.
- ↑ Blaszak 2011 ↓, s. 45-47.
- ↑ Blaszak 2011 ↓, s. 51-53.
- ↑ Blaszak 2011 ↓, s. 238.
Bibliografia
edytuj- Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 1. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011. ISBN 978-83-01-16568-0.