Pogorzela
Pogorzela (niem. Pogorschella, następnie Brandenstein) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie gostyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pogorzela[3].
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Ratusz | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Prawa miejskie |
przed 1458 | ||
| Burmistrz |
Daria Wyzuj | ||
| Powierzchnia |
4,4[1] km² | ||
| Populacja (30.12.2017) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna |
65 | ||
| Kod pocztowy |
63-860 | ||
| Tablice rejestracyjne |
PGS | ||
Położenie na mapie gminy Pogorzela  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu gostyńskiego  | |||
 51°49′20″N 17°13′50″E/51,822222 17,230556
| |||
| TERC (TERYT) |
3004064 | ||
| SIMC |
0954580 | ||
Urząd miejski Rynek 163-860 Pogorzela | |||
| Strona internetowa | |||
Według danych z 31 grudnia 2017 r. miasto liczyło 2098 mieszkańców[4]. W latach 2002–2017 liczba mieszkańców wzrosła o 6,8%.
Pogorzela uzyskała lokację miejską przed 1458 rokiem[5].
Położenie
edytujPogorzela położona jest na zachodnim skraju Wysoczyzny Kaliskiej[6], w obszarze źródłowym strumieni Rdęca i Pogona[7], na skrzyżowaniu dróg Krotoszyn-Gostyń i Koźmin-Krobia, przy nieczynnej linii kolejowej Koźmin-Piaski (stacja kolejowa Pogorzela), około 14 km na południowy wschód od Gostynia, około 18 km na północny zachód od Krotoszyna[6].
Demografia
edytuj- Piramida wieku mieszkańców Pogorzeli w 2014 roku[2].
Historia
edytujWzmiankowane po raz pierwszy na początku XV wieku. Miasto było wówczas własnością Wczelów-Pogorzelskich. W czasie wojny trzynastoletniej Pogorzela wystawiła w 1458 roku 4 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku[8]. W XVI w. przez jakiś czas było ośrodkiem luteranizmu, jako syn miejscowego duchownego w 1577 r. urodził się Samuel Dambrowski. Szybszy rozwój Pogorzeli nastąpił dopiero w wieku XVIII (głównie rzemiosło).
W czasie zaboru pruskiego Pogorzela należała do powiatu Krotoszyn (1793-1919)[9]. Według spisu urzędowego z 1837 roku miasto liczyło 1326 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 168 dymów (domostw)[9].
Podczas powstania wielkopolskiego sformowano tu ochotniczą kompanię, która później brała udział w walkach pod Rawiczem. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. leszczyńskiego[6], do 1975 roku znajdowało się w powiecie krotoszyńskim, a od 1999 w powiecie gostyńskim.
W latach 1954-1972 wieś była siedzibą gromady Pogorzela.
Zabytki
edytuj
- zespół urbanistyczny[10]
- późnobarokowy kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła, zbudowany w latach 1778–1785[11] z fundacji kasztelana Rocha Zbijewskiego. Wystrój kościoła pochodzi z epoki baroku i rokoka[11]. Gotycki krucyfiks pochodzi z XVI wieku[11]. Ochroną konserwatorską objęte są również[10]:
- cmentarz kościelny
- plebania z 1920 roku
- ogród przy plebanii
- dawny kościół ewangelicki (ul. Krobska 5) z 1861 roku i pastorówka[10]
- pałac Tyszkiewiczów z 1880 roku[10], w którym znajdowała się szkoła[11].
- park pałacowy z przełomu XVIII i XIX wieku[10] (obecnie Park Miejski)
Inne obiekty turystyczne
edytuj- ratusz z XIX wieku[11]. Na elewacji umieszczono tablicę pamiątkową ku czci ofiar hitleryzmu,
- zachowana w kościele płyta nagrobna Jadwigi z Kąkolewa Pogorzelskiej, wykonana z piaskowca, przyozdobiona stojącą postacią zmarłej, prawdopodobnie wykuta w 1588 roku[7],
- stodoły miejskie, konstrukcji szachulcowej, wypełnianej gliną, z dachami w większości pokrytymi strzechą[11],
- wiatrak-koźlak z 1870 roku[6],
- cmentarz z grobami powstańców wielkopolskich.
W Pogorzeli znajdowała się niegdyś synagoga[7], wybudowana w drugiej połowie XIX wieku, przed 1887 rokiem, przy ulicy Kotkowiaka. Została zdewastowana podczas II wojny światowej, a po wojnie przebudowana na mieszkania i aptekę[12].
Ludzie związani z Pogorzelą
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ a b Pogorzela w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r. (3,73 MB), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015, s. 107, ISSN 2083-3342 [dostęp 2016-01-02] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-30].
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 60-61.
- ↑ a b c d Jan Maj, Alicja Dziewulska: Krotoszyn: mapa topograficzna Polski. Wydanie turystyczne. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, 1997. ISBN 83-7135-147-X.
- ↑ a b c Pogorzela, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 506.
- ↑ Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 182.
- ↑ a b Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Jan Nepomucen Bobrowicz, Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 248.
- ↑ a b c d e Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 34. [dostęp 2 stycznia 2016].
- ↑ a b c d e f Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1996, s. 385-386. ISBN 83-7079-589-7.
- ↑ Synagoga w Pogorzeli (ul. Kotkowiaka 5). [w:] Wirtualny Sztetl [on-line]. Muzeum Historii Żydów Polskich. [dostęp 2021-01-31].
Linki zewnętrzne
edytuj- Pogorzela, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 506.
- https://osa.archiwa.org/archiwa/PL_2082