Robotnicza Partia Polskich Socjalistów
Robotnicza Partia Polskich Socjalistów (RPPS) – polska partia polityczna lewicy socjalistycznej utworzona na II Zjeździe Polskich Socjalistów w dniu 11 kwietnia 1943, rozwiązana 27 stycznia 1945.
| Skrót |
RPPS |
|---|---|
| Przewodniczący |
Piotr Gajewski (1943), Stanisław Rogens (1943–1944), Edward Osóbka-Morawski (1944) |
| Data założenia |
11 kwietnia 1943 |
| Data rozwiązania |
27 stycznia 1945 |
| Ideologia polityczna | |
| Poglądy gospodarcze | |
| Liczba członków | |
| Młodzieżówka |
Związek Młodzieży Socjalistycznej[3] |
| Barwy |
Zarys historyczny
edytujPoczątkowo do Komitetu Centralnego weszli: Piotr Gajewski (przewodniczący), Teofil Głowacki (sekretarz), Edward Osóbka (skarbnik), Stanisław Chudoba – redaktor „Robotnika” oraz Jan Mulak – kierownik pionu wojskowego.
RPPS negatywnie oceniała politykę rządu RP na uchodźstwie, Delegatury Rządu RP na Kraj oraz PPS-WRN. Sprzeciwiała się też początkowo jakiejkolwiek ściślejszej współpracy z komunistami z Polskiej Partii Robotniczej (PPR).
Opowiadała się za utworzeniem rządu ludowego i przeprowadzeniem socjalistycznych reform społecznych po wyzwoleniu kraju. Posiadała ona własną organizację bojową, Milicję Ludową RPPS. W kwietniu 1943 weszła ona w skład Polskiej Armii Ludowej. Zastępcą dowódcy PAL był z ramienia RPPS Jan Mulak (Franciszek).
19 września 1943 w Warszawie odbył się III Zjazd RPPS, na którym wybrano Komitet Centralny w składzie: Stanisław Rogens (przewodniczący), Teofil Głowacki (wiceprzewodniczący), Stanisław Chudoba (sekretarz), Piotr Gajewski (wydział zawodowy), Jan Mulak (wydział wojskowy), oraz Mieczysław Dobrowolski, Alfred Jarecki, Janina Święcicka i Stanisław Dobiszewski[4]. Do KC nie wszedł natomiast Edward Osóbka opowiadający się za ścisłą współpracą z PPR.
Od listopada 1943 RPPS współtworzyła Naczelny Komitet Ludowy Zjednoczonych Stronnictw Demokratycznych i Socjalistycznych (którego z ramienia RPPS sekretarzem został Stanisław Chudoba), a od lutego 1944 – Centralizację Stronnictw Demokratycznych, Socjalistycznych i Syndykalistycznych, gdzie była organizacją dominującą.
Jesienią 1943 grupa działaczy RPPS (m.in. b. członek KC Edward Osóbka), łamiąc stanowisko III zjazdu partii, podjęła współpracę z PPR, wchodząc w skład Krajowej Rady Narodowej. KC RPPS usunął Edwarda Osóbkę z partii, który w odpowiedzi ogłosił dokonanie rozłamu w ugrupowaniu. W styczniu 1944 opublikował rozłamowy numer „Robotnika” z artykułem Zmiana kierownictwa, w którym ogłoszono powołanie Tymczasowego Komitetu Centralnego i odwołanie dotychczasowych władz partii. W skład wybranego w styczniu 1944 Tymczasowego KC weszli: Edward Osóbka (przewodniczący), Eugeniusz Kembrowski (wiceprzewodniczący), Michał Szyszko i Feliks Baranowski (sekretarze), Krystyna Strusińska i Jan Stefan Haneman (skarbnicy) oraz Leon Tworkowski-Malinowski i Aleksander Żaruk-Michalski[5].
Edward Osóbka oraz działacze z nim związani zwołali 7 maja 1944 IV zjazd RPPS. Na Zjeździe ponownie – tym razem zaocznie – wybrano Edwarda Osóbkę na przewodniczącego, zaś do KC weszli: Feliks Baranowski, Michał Szyszko, Krystyna Strusińska i Aleksander Żaruk-Michalski. Powołano również przewodniczącego z Rady Naczelnej Stanisława Szwalbego. Okręg radomski reprezentował Karol Rajski ps. „Kolejarz”, okręg Warszawski Jan Brzeziński ps. „Ksiądz”[6]. Zjazd krytycznie ustosunkował się do uchwał przyjętych na III Zjeździe. Dotychczasowe stanowisko RPPS w stosunku do Związku Radzieckiego i PPR uznano za błędne i szkodliwe, krytycznie ustosunkowano się do powołanego przez kierownictwo RRPS Centralnego Komitetu Ludowego, a wysuwaną przez niego koncepcje rekonstrukcji rządu emigracyjnego, porozumienia z WRN i SL oceniono jako nierealną. Za jedynie słuszne z punktu widzenia interesów klasy robotniczej i narodu, zjazd uznał udzielenie pełnego poparcia dla KRN i nakreślonego przez nią programu[7].
Pozostała część RPPS, odrzucająca ścisłą współpracę z komunistami, zmieniła w czerwcu 1944 nazwę partii na „PPS-Lewica”[8]. Kierownictwo Komitetu Centralnego objął Piotr Gajewski, zaś sekretarzem został Alfred Jarecki. Bronisław Syzdek w swojej pracy używa określenia „odłam CKL” i „odłam KRN” – w jego przekonaniu bardziej adekwatnie oddaje to zarysowany podział aniżeli termin prawica i lewica RPPS, bowiem podział w RPPS dokonał się na tle stosunku do KRN i dróg konsolidacji lewicy a nie różnic w zagadnieniach społecznych[9].
W lipcu 1944 przedstawiciele RPPS Edwarda Osóbki uczestniczyli w powołaniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN). W czasie powstania warszawskiego oba odłamy socjalistycznej lewicy działały wspólnie, a w stolicy weszły w skład Powstańczego Porozumienia Demokratycznego, które uznało PKWN. Jego pionem zbrojnym były Połączone Siły Zbrojne AL, PAL i KB. 21 września działacze RPPS i PPS-Lewicy wydali w powstańczej Warszawie odezwę Do socjalistów – robotników, pracowników umysłowych Warszawy, w której solidaryzowali się z odrodzoną PPS[10] Organem prasowym RPPS był „Robotnik”, zaś RPPS Edwarda Osóbki „Barykada Wolności”.
27 stycznia 1945 członkowie Rady Naczelnej i Komitetu Centralnego RPPS złożyli oświadczenie o rozwiązaniu partii i wezwali jej członków do wstąpienia do PPS[11].
Przypisy
edytuj- ↑ Bronisław Syzdek, Przesłanki jedności w polskim ruchu robotniczym. Przełomowe znaczenie powstania PPR, [w:] Ludmiła Krawczewska (red.), Zjednoczenie polskiego ruchu robotniczego. Powstanie PZPR., Warszawa: Wyższa Szkoła Nauk Społecznych przy KC PZPR. Zakład Historii Polskiego Ruchu Robotniczego, 1973, s. 25.
- ↑ Przeszłość polityczna i rozmieszczenie terytorialne posłów PPS w KRN, [w:] Stefan Stępień, Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów w działalności prawodawczej Krajowej Rady Narodowej, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1998, s. 72, ISBN 83-227-1308-8.
- ↑ Bogdan Hillebrandt, Genowefa Słabek, Postępowy ruch młodzieżowy w Polsce. Poradnik bibliograficzny, Warszawa: Biblioteka Narodowa Instytut Bibliograficzny, 1968, s. 10.
- ↑ Krzysztof Dunin-Wąsowicz, Polski ruch socjalistyczny 1939–1945, Warszawa 1993, s. 96.
- ↑ op.cit., s. 99.
- ↑ Jerzy Żegliński, „Milicja Ludowa” – Robotniczej Partii Polskich Socjalistów – częścią Armii Ludowej, „Głos Kombatanta Armii Ludowej”, Warszawa 1995, s. 56, ISSN 1233-6076.
- ↑ Bronisław Syzdek, Przesłanki jedności w polskim ruchu robotniczym. Przełomowe znaczenie powstania PPR, [w:] Ludmiła Krawczewska (red.), Zjednoczenie polskiego ruchu robotniczego. Powstanie PZPR., Warszawa: Wyższa Szkoła Nauk Społecznych przy KC PZPR. Zakład Historii Polskiego Ruchu Robotniczego, 1973, s. 24.
- ↑ Według Teofila Głowackiego pomiędzy oboma odłamami socjalistycznymi, tj. WRN i RPPS, istniała cicha umowa o niekorzystaniu przez żadną z partii w czasie okupacji z nazwy „Polska Partia Socjalistyczna” – zarówno z powodów konspiracyjnych, jak i z powodu rozwiązania PPS w 1939, a także z powodów uczciwości w konkurencji. Lewy odłam socjalistów stosował się do tego zawsze, stosując kolejno nazwy PS i RPPS. WRN wyłamała się z tego i to skłoniło RPPS do przyjęcia nazwy PPS-Lewica 1944, sierpień, Londyn. Sprawozdanie kuriera Ministerstwa Spraw Wewnętrznych o sytuacji w Polsce Podziemnej (fragmenty), [w:] Eugeniusz Duraczyński, Między Londynem a Warszawą; lipiec 1943–lipiec 1944, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986, s. 388, ISBN 83-06-01406-5.
- ↑ Ruch socjalistyczny w kraju w przeddzień wyzwolenia. Ukształtowanie się jednolitofrontowej partii, [w:] Bronisław Syzdek, Polska Partia Socjalistyczna w latach 1944–1948, Warszawa: Książka i Wiedza, 1974, s. 49.
- ↑ Tadeusz Rawski, 100 lat polskiego ruchu robotniczego. Kronika wydarzeń. Elżbieta Brodzianka (red.), Warszawa: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa-Książka-Ruch”. Wydawnictwo „Książka i Wiedza”, 1978, s. 233.
- ↑ Ważniejsze daty z dziejów Polskiej Partii Socjalistycznej, [w:] PPS wspomnienia z lat 1918–1939, t. 2, Warszawa: Wydawnictwo „Książka i Wiedza”, Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa-Książka-Ruch”, 1987, s. 1321, ISBN 83-05-11291-8.