Skrzynno (województwo mazowieckie)
Skrzynno (dawne miasto) – wieś w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie przysuskim, w gminie Wieniawa[5][6], nad rzeką Radomką. Skrzynno położone jest na ziemi sandomierskiej, która jest częścią Małopolski. Prawa miejskie w latach 1308–1870.
| wieś | |
.jpg) Kościół św. Szczepana | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
48 |
| Kod pocztowy |
26-432[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WPY |
| SIMC |
0640828 |
Położenie na mapie gminy Wieniawa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu przysuskiego  | |
 51°21′48″N 20°43′11″E/51,363333 20,719722[1]
| |
W latach 1975–1998 wieś położona była w województwie radomskim.
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Szczepana[7].
Integralne części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0640834 | Kaukaz | część wsi |
| 0640840 | Za Bugiem | część wsi |
Historia
edytujSkrzynno ok. 1120 było siedzibą kasztelanii skrzyńskiej przeniesionej ze Skrzyńska[potrzebny przypis]. Było wówczas własnością Łabędziów, wśród których wyróżnił się Piotr Włostowic herbu Łabędź. Za rządów Konrada Mazowieckiego księstwo łęczyckie utraciło w 1239 lub 1243 kasztelanię skrzyńską wraz z dwoma innymi kasztelaniami zapilickimi (położonymi na prawym brzegu Pilicy: żarnowską i małogoską), które na stałe przeszły do księstwa sandomierskiego[8][9][10].
W XIII wieku stanowił własność biskupów poznańskich, a od 1288 do XVIII w. w większości w posiadaniu cystersów z Sulejowa, w pozostałej części — miejscowych proboszczów. Od tej pory, aż do XIX wieku, Skrzynno należało do dwóch właścicieli i posiadało dwa ratusze z oddzielnymi władzami. Funkcjonowały tutaj dwa odrębne organizmy miejskie: Skrzynno opackie, będące uposażeniem cystersów, oraz Skrzynno stanowiące uposażenie miejscowego plebana (łac. Nova Skrzin lub oppidum Skrzin circulus plebanalis). Obydwa miasta miały osobne pieczęcie. Skrzynno opackie miało w pieczęci monogram S, zaś plebańskie literę S wpisaną w P[11]. Skrzynno plebańskie z czasem zaczęło używać w pieczęci innego godła, przedstawiającego wieżę obronną z ostrym dachem i bramą bez podwoi. Budowla miała zapewne reprezentować miejscowy ratusz[12]. Miasto lokowane przez Władysława Łokietka w 1308 na prawie niemieckim. W XVIII w. cystersi sprzedali swoją część Karolowi Szydłowskiemu, staroście uszyckiemu[13]. Utrata praw miejskich nastąpiła w 1870[14].
Podczas okupacji hitlerowskiej, w styczniu 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 400 Żydów. W październiku 1942 zostali wywiezieni do gett w Opocznie i Przysusze, a stamtąd do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani[15].
Ze Skrzynnem związana jest postać rycerza Mszczuja ze Skrzynna wsławionego z bitwy pod Grunwaldem powaleniem samego Wielkiego Mistrza Ulricha von Jungingen.
Parafia św. Szczepana w Skrzynnie obchodziła w 2012 roku 900-lecie istnienia.
Burmistrzowie miasta
edytuj- 1772 Wojciech Trybulski (ur. ok. 1730)
- 1810 Józef Pszenny (ur. 1765)
- 1812 Tomasz Gałecki (ur. 1772)
- 1832 Józef Trybulski (ur. 1785)
Urodzeni w Skrzynnie
edytuj- Barbara Szubińska
- Antoni Ejsmond
- Józef Eismond
- Mszczuj ze Skrzynna
- Wincenty Staniszewski
- Władysław Porczyński
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 124209
- ↑ Wieś Skrzynno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-02-18], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-02-17].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1158 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Marek Koter, Historyczno-geograficzne podstawy oraz proces kształtowania się regionu łódzkiego., [w:] T. Marszał (red.), Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 131–161.
- ↑ Paweł Zięba, Przynależność administracyjno-terytorialna Przedborza na przestrzeni wieków [online], przedborz.com.pl [dostęp 2019-09-16].
- ↑ Żarnów: Historia miejscowości [online], sztetl.org.pl (Wirtualny Sztetl) [dostęp 2019-09-16].
- ↑ Henryk Seroka: Herby miast małopolskich do końca XVIII wieku. Warszawa: DiG, 2003, s. 264-265. ISBN 83-7181-233-7, ISBN 978-83-7181-233-0.
- ↑ Henryk Seroka: Herby miast małopolskich do końca XVIII wieku. Warszawa: DiG, 2003, s. 271. ISBN 83-7181-233-7, ISBN 978-83-7181-233-0.
- ↑ Opis parafii. diecezja.radom.pl [dostęp 2020-07-15]
- ↑ Skrzynno, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-07-15].
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 312.
Linki zewnętrzne
edytuj- Skrzynno (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 730.
- Historia Skrzynna na stronie Gminy Wieniawa