Spółgłoska nosowa dziąsłowa dźwięczna
rodzaj dźwięku spółgłoskowego
Spółgłoska nosowa dziąsłowa – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczanej symbolem: [n].
| Numer IPA | 116 | |||
|---|---|---|---|---|
| n | ||||
| Jednostka znakowa |
n | |||
| Unikod |
U+006e | |||
| UTF-8 (hex) |
6e | |||
| Inne systemy | ||||
| X-SAMPA | n | |||
| Kirshenbaum | n | |||
| IPA Braille↗ | ⠝ | |||
| Przykład | ||||
| informacje • pomoc | ||||
| ||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | ||||
Artykulacja
edytujOpis
edytujW czasie artykulacji podstawowego wariantu [n]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna;
- chociaż dochodzi do zablokowania przepływu powietrza przez tor ustny jamę ustną, podniebienie miękkie jest opuszczone i powietrze uchodzi przez nos – jest to więc spółgłoska nosowa;
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka – jest to więc spółgłoska środkowa;
- język kontaktuje się z dziąsłami, tworząc tzw. zwarcie – jest to spółgłoska dziąsłowa;
- wiązadła głosowe periodycznie drgają, spółgłoska ta jest dźwięczna[1].
Warianty
edytujGłoska ta może być wymawiana z udziałem zębów zamiast dziąseł – powstaje wtedy dźwięk: [n̪].
Ponadto spółgłoska ta może występować w różnych wariantach:
- wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mowa wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [nʲ];
- wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego, mowa o spółgłosce welaryzowanej: [nˠ];
- przewężenie w gardle, mowa o spółgłosce faryngalizowanej spółgłosce: [nˤ];
- zaokrąglenie warg, mowa wtedy o labializowanej spółgłosce [nʷ][1].
Przykłady
edytujPrzykłady w wybranych językach:
Wariant zębowy
edytuj| Język | Słowo | IPA | Znaczenie | Uwagi | |
|---|---|---|---|---|---|
| białoruski[2] | новы | [ˈn̪ovɨ] | 'nowy' | ||
| francuski[3] | connexion | [kɔn̻ɛksjɔ̃] | 'powiązanie' | ||
| grecki[4] | άνθος | [ˈɐn̪θo̞s] | 'kwiat' | Wariant głoski /n/. | |
| polski[5][1] | nos | [n̪ɔs̪] | – | ||
| portugalski[6] | narina | [n̻ɐˈɾin̻ɐ] | 'nozdrze' | ||
| ukraiński[7] | наш | [n̪ɑʃ] | 'nasz' | ||
| węgierski[8] | nagyi | [ˈn̪ɒɟi] | 'babcia' | ||
| włoski[9][10] | cantare | [kän̪ˈt̪äːre] | 'śpiewać' | Wariant głoski /n/ przed /t, d, s, z, t͡s, d͡z/. | |
Wariant dziąsłowy
edytuj| Język | Słowo | IPA | Znaczenie | Uwagi |
|---|---|---|---|---|
| kataloński[11] | nou | [ˈnɔw] | 'nowy' | |
| gruziński[12] | კანი | [ˈkʼɑni] | 'skóra' | |
| hawajski[13] | naka | [naka] | 'wstrząsnąć' | |
| włoski[14] | nano | [ˈnäːno] | 'karzeł' | |
| japoński[15] | 反対 (hantai) | [hantai] | 'naprzeciwko' | |
| polski[5][1] | poncz | [ˈpɔn̥t͡ʂ] | – | Wariant głoski /n/ przed /t͡ʂ, d͡ʐ/. |
| hiszpański[16] | nada | [ˈnäð̞ä] | 'nic' | |
| purepecha[17] | karani | [kaˈɾani] | 'pisać' |
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Magdalena Derwojedowa: Zamiast korepetycji Język polski Kompendium. Świat książki, 2005. ISBN 83-7391-251-7.
- ↑ Ped Padluzhny, Fanetyka belaruskai litaraturnai movy, 1989 (ang.).
- ↑ Cecile Fougeron, Caroline L Smith. Illustrations of the IPA:French. „Journal of the International Phonetic Association”. 23 (2), s. 73–76, 1993. DOI: 10.1017/S0025100300004874. (ang.).
- ↑ Amalia Arvaniti. Greek Phonetics: The State of the Art. „Journal of Greek Linguistics”. 8, s. 97–208, 2007. DOI: 10.1075/jgl.8.08arv. (ang.).
- ↑ a b Bronisław Rocławski, Zarys fonologii, fonetyki, fonotaktyki i fonostatystyki współczesnego języka polskiego, Wydawnictwo Uczelniane Uniwersytetu Gdańskiego, 1976 (ang.).
- ↑ Madalena Cruz-Ferreira. European Portuguese. „Journal of the International Phonetic Association”. 25 (2), s. 90–94, 1995. DOI: 10.1017/S0025100300005223. (ang.).
- ↑ Andrii Danyenko, Serhii Vakulenko, Ukrainian, Lincom Europa, 1995 (ang.). Data dostępu do witryny: 17 września 2018
- ↑ Péter Siptár, Miklós Törkenczy, The Phonology of Hungarian, Oxford University Press, 2000 (ang.).
- ↑ Marco Bertinetto, Michele Loporcaro. The sound pattern of Standard Italian, as compared with the varieties spoken in Florence, Milan and Rome. „Journal of the International Phonetic Association”. 35 (2), s. 131–151, 2005. DOI: 10.1017/S0025100305002148. (ang.).
- ↑ Luciano Canepari, Il MªPi – Manuale di pronuncia italiana, Bologna: Zanichelli, 1992 (wł.).
- ↑ Joan F. Carbonell, Joaquim Llisterri. Catalan. „Journal of the International Phonetic Association”. 22 (1–2), s. 53–56, 1992. DOI: 10.1017/S0025100300004618. (ang.).
- ↑ Ryan K. Shosted, Vakhtang Chikovani. Standard Georgian. „Journal of the International Phonetic Association”. 36 (2), s. 255–264, 2006. DOI: 10.1017/S0025100306002659. (ang.). Data dostępu do witryny: 17 września 2018
- ↑ Peter Ladefoged, Ian Maddieson, The Sounds of the World's Languages, Oxford: Blackwell, 1996 (ang.).
- ↑ Derek Rogers, Luciana d'Arcangeli. Italian. „Journal of the International Phonetic Association”. 34 (1), s. 117–121, 2004. DOI: 10.1017/S0025100304001628. (ang.).
- ↑ Hideo Okada. Phonetic Representation:Japanese. „Journal of the International Phonetic Association”. 21 (2), s. 94–97, 1991. DOI: 10.1017/S002510030000445X. (ang.).
- ↑ Eugenio Martínez-Celdrán, Ana Ma. Fernández-Planas, Josefina Carrera-Sabaté. Castilian Spanish. „Journal of the International Phonetic Association”. 33 (2), s. 255–259, 2003. DOI: 10.1017/S0025100303001373. (ang.).
- ↑ MiCarDu Lingüística Purépecha [online] [dostęp 2024-03-29].