Stefan Mayer
Stefan Antoni Mayer (ur. 25 września 1895 w Rawie Ruskiej, zm. 23 marca 1981 w Londynie) – pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, szef wywiadu i kontrwywiadu wojskowego.
| |
 pułkownik dyplomowany piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
25 września 1895 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
23 marca 1981 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
3 pułk piechoty Legionów |
| Stanowiska |
d-ca drużyny |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
         
| |
Życiorys
edytujSyn Fryderyka i Stanisławy z Helmanów[1]. Uczył się w Filii C.K. Gimnazjum w Stryju, gdzie w 1913 ukończył VIII klasę z wynikiem celującym i zdał egzamin dojrzałości z odznaczeniem, po czym miał podjąć studia techniczne[2]. Rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego, które przerwał wybuch I wojny światowej.
Od 16 sierpnia 1914[1] ochotnik w Legionach Polskich. Został przydzielony do 3 pułku piechoty, z którym przeszedł szlak bojowy aż do potyczki pod Rarańczą. Następnie służył w II Korpusie w 15 pułku strzelców[1], uwięziony po bitwie pod Kaniowem zbiegł i przedostał się do Kijowa, a następnie do miejsca, gdzie formowano jednostki I Korpusu. Dotarł tam w czerwcu 1918, gdy miała miejsce kapitulacja, w związku z tym powrócił do Kijowa, gdzie powierzono mu misję przekazania poczty dla polskich władz cywilno-wojskowych przebywających w Moskwie. Następnie udał się do Murmańska, gdzie uczestniczył w powstawaniu polskich formacji wojskowych tzw. Murmańczycy. Dowodził działonem w baterii oficerskiej, a następnie będąc adiutantem Oddziału Murmańskiego powrócił w grudniu 1919 do Polski.
Od lutego 1920 był szefem sekcji ofensywnej dowództwa Frontu Pomorskiego, a miesiąc później referentem w referacie organizacyjnym Ekspozytury Oddziału II Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego w Grudziądzu, awansował wówczas do stopnia porucznika. Od 9 lipca 1920 podlegał referatowi wywiadu ofensywnego Grupy Operacji Jazdy, a od 17 sierpnia stał na czele Oddziału II Dowództwa Grupy Operacyjnej „Dolna Wisła”. 12 września 1920 w drodze awansu Stefan Mayer został przydzielony do dowództwa 4 Armii Wojska Polskiego jako szef Oddziału II i sekcji ofensywnej. 11 stycznia 1921 został przeniesiony na stanowisko zastępcy szefa, a następnie szefa Oddziału II 2 Armii Wojska Polskiego i zajmował je do momentu rozwiązania 2 Armii we wrześniu 1922.
Następnie od lipca 1923 został szefem Ekspozytury nr 6 Oddziału II Sztabu Generalnego w Brześciu, a od lipca Ekspozytury nr 1 w Wilnie. W październiku 1924 skierowano go na roczny kurs doszkalający w Wyższej Szkole Wojennej, ukończył go jako oficer Sztabu Generalnego i został przydzielony do Oddziału I Dowództwa Okręgu Korpusu nr 2 w Łodzi. W czerwcu 1926 został referentem Oddziału II Sztabu Generalnego WP, a miesiąc później ponownie stanął na czele Ekspozytury nr 1 w Wilnie. Od 1 września 1928 pełnił funkcję szefa Wydziału IIb (Kontrwywiadu) Oddziału II SG, od 1930 Wydziału IIb (Wywiadu)[3], nadzorował również Biuro Szyfrów w którym Marian Rejewski, Henryk Zygalski i Jerzy Różycki pracowali nad złamaniem szyfru Enigmy. W 1936 był bezpośrednio zaangażowany w sprawę rzekomej zdrady oficera wywiadu Jerzego Sosnowskiego, która do dziś budzi kontrowersje[4]. 25 lipca 1939 uczestniczył w ujawnieniu wywiadowi francuskiemu reprezentowanemu przez Gustave Bertranda i Henriego Braquenié oraz Alastairowi Dennisonowi, Dillyemu Knoxowi i Humphreyowi Sandwithowi z wywiadu brytyjskiego osiągnięcia Polski w deskrypcji Enigmy[5].
Po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę przedostał się przez Francję do Wielkiej Brytanii. Mimo konfliktu z gen. Władysławem Sikorskim został przez niego mianowany w 1941 komendantem polskiej szkoły wywiadu. Zorganizowano ją pod kamuflażem „Oficerskiego Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej”, początkowo w lokalu w Londynie, przy Kensington Park Road W.11, w dzielnicy Bayswater, następnie w Glasgow[6][7]. Brał udział w szkoleniu cichociemnych specjalizujących się w wywiadzie, pierwsze zajęcia rozpoczęły się 3 kwietnia 1941[8][7][9].
Życie prywatne
edytujŻonaty z Marią Goleńską, z którą mieli córkę Krystynę[10]
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 6936[1]
- Krzyż Niepodległości (25 stycznia 1933)[11]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1975)[12][13]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)[14]
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie)[8][13]
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 16 marca 1934[15], 18 lutego 1939[16])
- Srebrny Krzyż Zasługi (3 sierpnia 1928)[17]
- Order Krzyża Orła III klasy (Estonia, 1935)[18]
- Krzyż Wojenny (Francja)
- Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa)[19]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Polak (red.) 1993 ↓, s. 134.
- ↑ Sprawozdanie Kierownictwa Filii C.K. Gimnazyum w Stryju za rok szkolny 1913. Stryj: 1913, s. 33, 55.
- ↑ Robert Kuśnierz, Afera Rana - wpadka polskiego wywiadu w ZSRS w 1936, Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo–Wschodniej XLVI PL ISSN 1230-5057.
- ↑ Mirosław Maciorowski, Zdrada majora Sosnowskiego? Historia szpiegowska, Gazeta Wyborcza, dodatek Ale Historia 14 grudnia 2015.
- ↑ Ralph Erskine, The Poles Reveal Their Secrets: Alastair Denniston’s Account of the July 1939 Meeting at Pyry, Cryptologia, vol. 30, no. 4 (2006), s. 294–305.
- ↑ Zespół nr 100: Kolekcja akt Stefana Mayera, Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie
- ↑ a b Cichociemni - szkolenie » Cichociemni elita dywersji [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2020-12-21].
- ↑ a b Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 41, s. 99, Czerwiec 1981. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ Marcin Kwiecień, Grzegorz Mazur, Wykłady pułkownika Stefana Mayera o wywiadzie polskim w okresie II RP, „Zeszyty Historyczne”, zeszyt 142, Paryż 2002, s. 84.
- ↑ Polak (red.) 1993 ↓, s. 134-135.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 24, poz. 33 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 9, Nr 2 z 31 grudnia 1975.
- ↑ a b Polak (red.) 1993 ↓, s. 135.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 632 „za zasługi na polu bezpieczeństwa wojska”.
- ↑ M.P. z 1934 r. nr 64, poz. 97 „za zasługi na polu organizacji i bezpieczeństwa wojska”.
- ↑ M.P. z 1939 r. nr 45, poz. 76 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 178, poz. 387 „za zasługi na polu bezpieczeństwa Państwa”.
- ↑ Eesti tänab 1919–2000, Tallinn: Eesti Vabariigi Riigikantselei, 2000, ISBN 9985-60-778-3 [dostęp 2014-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2011-08-27] (est.).
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. Nr 12 z 6 sierpnia 1929 r., s. 241.
Bibliografia
edytuj- Gustave Bertrand: Énigma ou la plus grande énigme de la guerre 1939–1945. Librairie Plon, Paris 1973.
- Gordon Welchman: The Hut Six Story – Breaking the Enigma Codes. Allen Lane, London 1982; Cleobury Mortimer M&M, Baldwin Shropshire 2000, ISBN 0-947712-34-8.
- Władysław Kozaczuk: Im Banne der Enigma. Militärverlag, Berlin 1987, ISBN 3-327-00423-4.
- Władysław Kozaczuk: Geheimoperation Wicher. Bernard u. Graefe, Koblenz 1989, Karl Müller, Erlangen 1999, ISBN 3-7637-5868-2, ISBN 3-86070-803-1.
- Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.
- Francis Harry Hinsley, Alan Stripp: Codebreakers – The inside story of Bletchley Park. Oxford University Press, Reading, Berkshire 1993, ISBN 0-19-280132-5.
- Friedrich L. Bauer: Entzifferte Geheimnisse. Methoden und Maximen der Kryptologie. 3., überarbeitete und erweiterte Auflage. Springer, Berlin u. a. 2000, ISBN 3-540-67931-6.
- Władysław Kozaczuk, Jerzy Straszak, Enigma – How the Poles Broke the Nazi Code, New York: Hippocrene Books, 2004, ISBN 0-7818-0941-X, OCLC 838655852.
- Ralph Erskine: The Poles Reveal their Secrets – Alastair Dennistons's Account of the July 1939 Meeting at Pyry. Cryptologia. Rose-Hulman Institute of Technology. Taylor & Francis, Philadelphia PA 30.2006,4, s. 294–395. ISSN 0161-1194.
- Tomasz Gajownik Pierwsze lata kariery Stefana Antoniego Mayera jako oficera polskiego wywiadu: przyczynek do biografii Echa Przeszłości 10/2009, s. 277–286
- David Kahn: Seizing the Enigma – The Race to Break the German U-Boat Codes, 1939–1943. Naval Institute Press, Annapolis, MD, USA, 2012, S. 92f. ISBN 978-1-59114-807-4