Strzebiń

Strzebiń (niem. Strzebien) – duża wieś sołecka w południowej Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie lublinieckim, we wschodniej części gminy Koszęcin. Miejscowość leży przy drodze wojewódzkiej nr 906 z Zawiercia do Lublińca, na Wyżynie Woźnicko-Wieluńskiej, na południowym zboczu rzeki Warty. Sołectwo sąsiaduje z gminą i miastem Woźniki. W miejscowości znajduje się kościół parafialny, kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej oraz przystanek kolejowy Strzebiń.

Strzebiń

wieś
Zestaw zdjęć promujących Strzebiń: miejscowy kościół, okoliczne turbiny wiatrowe, centrum wsi, las
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	lubliniecki
Gmina	Koszęcin
Wysokość	210-220 m n.p.m.
Liczba ludności (2021)	3489
Strefa numeracyjna	35
Kod pocztowy	42-288
Tablice rejestracyjne	SLU
SIMC	0135540
Położenie na mapie gminy Koszęcin Strzebiń
Położenie na mapie Polski Strzebiń
Położenie na mapie województwa śląskiego Strzebiń
Położenie na mapie powiatu lublinieckiego Strzebiń
50°36′56″N 18°53′54″E
Strona internetowa

Nieoficjalny herb wsi Strzebiń

Wieś jest obecnie siedzibą sołectwa Strzebiń, które tworzą także Bukowiec, Dubiele, Łazy i Prądy, i liczy 3902 mieszkańców. Miejscowość jako parafia podlega dekanatowi woźnickiemu. Powierzchnia sołectwa wynosi 3322 ha. W latach 1954–1972 była to siedziba gromady Strzebiń.

Położenie

Strzebiń położony jest w tzw. progu ziemi lublinieckiej, w północno-zachodniej części Wyżyny Śląsko-Krakowskiej. Jest to zarazem teren Śląska Białego w północnej części Górnego Śląska. Ze względu na położenie geomorfologiczne Strzebiń leży na obszarze makroregionu Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej, w dolinie górnego biegu Liswarty, ujścia Małej Panwi, głównego dorzecza Odry. Miejscowość leży na tzw. Progu Woźnickim.

Ponadto cały obszar miejscowości w 1998 włączony został w obręb nowo powstałego Parku Krajobrazowego Lasy nad Górną Liswartą. Na południe od miejscowości biegnie granica powiatu lublinieckiego z tarnogórskim. Wieś podlega głównemu ośrodkowi Częstochowskiego Okręgu Przemysłowego. Strzebiń leży w odległości około 50 km od Katowic i 20 km w prostej linii (ok. 34 drogą) od Częstochowy.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie częstochowskim.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Strzebiń

SIMC	Nazwa	Rodzaj
1002857	Bagno	część wsi
0135556	Bukowiec	część wsi
1002863	Dubiele	część wsi
1002892	Kolonia Strzebińska
1002917	Kurzychowe	część wsi
0135562	Łazy	część wsi
0135579	Prądy	część wsi

Podział wsi na części

Podział terytorialno-infrastrukturalny

• Bagno – integralna część Strzebinia, położona w zachodnim krańcu wsi. Na jego terenie znajduje się cmentarz komunalny, obiekt sportowy klubu piłki nożnej LKS Victoria Strzebiń oraz budynek poczty. Dawniej przysiółek ten nosił również nazwę Czajcze Bagno; obecnie dzieli się na Bagno Północne i Bagno Południowe. Bagno zawsze należało do Strzebinia, lecz od 1967 stanowi przysiółek.
• Bukowiec
• Dubiele
• Czajki – jest dzielnicą Strzebinia położoną w północno-centralnej części nad prawym brzegiem rzeki Leśnica (dopływu Małej Panwi), gdzie usytuowany jest staw Glinioki.
• Centrum – najludniejsza, centralna część Strzebinia. Jej oś to ul. Lubliniecka, a głównym punktem jest plac przykościelny. To głównie w Centrum znajduje się większość instytucji i zabytków. Występuje w niej zabudowa wielorodzinna.
• Kolonia Strzebińska – integralna część Strzebinia, znajdująca się w południowo-wschodniej części miejscowości, dawniej samodzielna miejscowość
• Kurzychowe – dawna nazwa określająca odległą część przysiółka Łaz

Łazy

• Strzebiń Stary – najstarsza część miejscowości Strzebiń. Jej zabudowa biegnie wzdłuż ul. 1 Maja. Znajduje się tu budynek Ochotniczej Straży Pożarnej, miejscowe przedszkole oraz klub „Havana”.

Układ przestrzenny wsi należy do rodzaju łańcuchówki – typu wsi, w którym zabudowa znajduje się po obu stronach drogi przebiegającej zazwyczaj dnem doliny.

Warunki naturalne

Rzeźba terenu

Najwyższe wzniesienie wynosi 220 m n.p.m. i znajduje się w południowej części miejscowości. Terytorium wsi jest zróżnicowane geologicznie, wierzchnia część to osady polodowcowe: żwiry, piaski, gliny. W niedalekiej odległości od Strzebinia przepływa rzeka Leśnica.

Gleby w Strzebiniu charakteryzują się wysokim udziałem gleby płowej, brunatnoziemnej oraz gleby odgórnie oglejonej. Podobnie jak i działalność gospodarczo-ekonomiczna procesu terenów podmiejskich, gromadzi również zasoby występowania mady oraz gleby zniszczonej przez przemysł lub zabudowę.

Ochrona środowiska

Turbina wiatrowa „NEG Micon” w okolicach Strzebinia (jedna z ekonomicznych form ochrony środowiska)

Miejscowość od lat silnie zaangażowana jest w gminnym projekcie dotyczącym ograniczenia wysokiej emisji zanieczyszczeń. Gmina stosuje techniczną formę ochrony środowiska, budując oczyszczalnie ścieków, zakładając filtry na kominy, stosując nowe technologie w produkcji i przemyśle.

Przyroda

Wykaz zarejestrowanych form ochrony przyrody na terenie Strzebinia.

Pomniki przyrody:

• lipa drobnolistna (ul. Dworcowa) – obszar dworca kolejowego PKP
• dąb szypułkowy (ul. Dębowa)
• klon zwyczajny (Leśnictwo Strzebiń)
• buk (Leśnictwo Strzebiń)
• lasy grądowe (rezerwat przyrody Jeleniak Mikuliny)
• olsy (torfowisko Strzebiń w leśnictwie Dubiele)

Inne:

• osada leśna
• głaz narzutowy
• rysowce
• użytki ekologiczne „Torfowisko w Strzebiniu”
• stawiska
• park Strzebińczyk

Na terenie Strzebinia znajduje się kilka terenów objętych ochroną prawną: rezerwaty przyrody, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe oraz użytki ekologiczne. Lasy obejmujące tereny wsi są częścią jednego z największych kompleksów leśnych w Polsce: Lasów Lublinieckich.

Nazwa

Nazwa miejscowości wywodzi się prawdopodobnie, od czynności trzebienia lasów, które miało tu miejsce. Na początku procesów urbanizacyjnych konieczne było wylesienie, aby dokonać lokacji miejscowości.

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod obecnie używaną, polską nazwą Strzebiń, która funkcjonowała wówczas zarówno w języku polskim, jak i niemieckim.

Historia wsi

Kościół parafialny Świętego Krzyża w Strzebiniu na fotografii z 1952

Pieczęć Strzebinia w latach 1841–1889

Mapa z 1840 –,zaznaczony Strzebiń, kolonia Strzebińska i Bagno

Najstarszy dokument dotyczący miejscowości Trzebiem pochodzi z 1454, wydany przez księcia Bernarda, w którym potwierdza on nadanie przywilejów miejskich Woźnikom, chociaż bardziej prawdopodobną jest data 1560, kiedy to szlachcic Czebulka miała założyć miejscowość Strzebiń, co potwierdzają urbarze z lat 1571–1574. W 1576 cesarz Maksymilian II Habsburg zastawił Janowi Kochcickiemu dominium lublinieckie, składające się wówczas m.in. ze wsi Strzebiń. Miejscowość powstała na bazie kolonii fryderycjańskiej w okresie pruskim. Trafiła do Polski w wyniku ustaleń poplebiscytowych.

• 1768 – powstanie Prądów.
• 1779 – Erdman Pükler założył Kolonię Strzebińską, wówczas pod nazwą Erdmannshain.
• Ok. 1800 – powstanie przysiółka Łaz i Bukowca.
• Od 1804 – miejscowość należała do rodu Hohenlohe rezydującego w Koszęcinie.
• 23 lutego 1823 – we wsi Prądy należącej do sołectwa urodził się Juliusz Ligoń.
• 1841-1889 – do użytku publicznego zostaje wydana pieczęć, godło herbu gminy Strzebinia symbolizujące grabie ułożone skośnie, zębami wbite w ziemię.
• 1855 – pierwszym sołtysem Strzebinia zostaje Rogotz.
• Do 1869 – Strzebiń należał do parafii Sadów, a następnie do parafii Koszęcin 1950 r. przy kościele pod wezwaniem Serca Pana Jezusa.
• 1912 – budowa ulicy Dębowej o długości 1,5 km.
• 1920 – założenie strzebińskiego chóru i teatru.
• 1922 – Strzebiń w granicach Polski (po plebiscycie z 20 marca 1921).
• czerwiec 1924 – powstała ochotnicza straż pożarna, której głównym założycielem był druh Czornik Paweł z Bukowca.
• 1926 – oddanie do użytku trakcji kolejowej Kalety-Strzebiń-Herby Nowe.
• 1932 – uroczyste otwarcie linii kolejowej Strzebiń–Woźniki.
• 1934 – wprowadzenie prądu elektrycznego do Strzebinia, od 1939 do Kolonii Strzebińskiej.
• 1 września 1939 – godz.10.00 – żołnierze niemieccy wkraczają do Strzebinia. Dwaj lotnicy (29-letni) dowódca I/26 Plutonu por. obs. Wincenty Leon Wrzeszcz, oraz (32-letni) st. sierż. pil. Adam Baran giną w katastrofie lotniczej, locie bojowym zestrzeleni przez OPL. Również tego samego roku wojsko polskie wysadza w powietrze wiadukt kolejowy.
• 1940 – germanizacja miejscowego społeczeństwa.
• 16 stycznia 1945 – bez walk Strzebiń opuścił garnizon niemiecki, a wieś została zajęta przez oddziały radzieckie.
• 1945–1973 – przynależność leśnictwa Strzebiń i Dubiele do nadleśnictwa Zielona; od 1973 do nadleśnictwa Koszęcin.
• 1946 – założenie klubu sportowego „LKS Victoria” Strzebiń. Tego samego roku w Strzebiniu, powstaje jedno z pierwszych po wojnie Kół Rolniczych w ówczesnym województwie katowickim, którego założycielem był kierownik szkoły Ostrowski Kazimierz.
• 1 listopada 1948 – ks. Reginek Jerzy poświęca nowy cmentarz na Pawlikowej Górce.
• 1949 – utworzenie dwóch leśnictw o zmniejszonym areale po ok. 700 ha: Strzebiń – z siedzibą przy ul.Lublinieckiej i Dubiele – z leśniczówką w Kolonii Strzebińskiej.
• 1950 – zelektryfikowanie Bagna.
• 6 maja 1951 – poświęcono w Strzebiniu, budowany od 1947, kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego przez biskupa sufragana Juliusza Bieńka.
• 1954 – utworzenie gromady Strzebin
• 1 stycznia 1955 – otwarcie Urzędu Pocztowego przy ul. 1 Maja. Od 1962 budynek Urzędu Poczty mieści się przy ul. Lublinieckiej.
• 1957 – erygowanie parafii.
• 1959-1961 – budowa szkoły tysiąclatki.
• 31 sierpnia 1961 – otwarcie nowej szkoły podstawowej, której kierownikiem był Ostrowski Kazimierz.
• 1967 – Bagno stanowi oddzielną część Strzebinia.
• 1973 – zniesienie gromady Strzebiń
• 1976 – powstał dom kultury, w którym od 1996 działają miejscowe chóry Hejnał oraz Non Nomine.
• 1977 – otwarcie wyremontowanego Wiejskiego Ośrodka Zdrowia.
• 1979 – oddanie do użytku obiektu użyteczności publicznej, pawilonu handlowego „Anatol” (od 1995 „Mini Market”).
• 1980 – uroczyste poświęcenie, oraz oddanie do użytku nowego budynku remizy strażackiej.
• 1989 – założenie miejscowego, Uczniowskiego Klubu Sportowego Strzelec Strzebiń.
• 1993 – telefonizacja sołectwa.
• 1995 – uruchomienie sieci wodociągowej.
• 1 września 1999 – powstało gimnazjum, w wyniku wprowadzenia w Polsce reformy systemu edukacji narodowej.
• Od 2000 – organizowane są Ogólnopolskie Biegi Uliczne Strzebiń, pod patronatem Uczniowskiego Klubu Sportowego Strzelec Strzebiń.
• 2004 – wykonanie kanalizacji wodno-ściekowej.
• 2008 – założenie Stowarzyszenia Rozwoju Sołectwa Strzebiń.
• 2009–2012 – rozbudowa zespołu szkół wraz z dobudową kompleksu hali sportowej.

W Strzebiniu rozwinęło się budownictwo indywidualne, powstały murowane domy przy nowych ulicach. W latach międzywojennych miejscowość tworzyły dwie gminy: Strzebiń i Kolonia Strzebińska. W I połowie XX wieku miejscowa ludność brała pełnomocny udział w walce narodowo-wyzwoleńczej. Podczas II wojny światowej tereny sołectwa zostały włączone do III Rzeszy, z częścią Generalnego Gubernatorstwa w Częstochowie, noszącej wówczas nazwę Tschenstochau. Od czasów powojennych Strzebiń przynależał do województwa katowickiego; w latach 1975–1998 województwa częstochowskiego. Od stycznia 1999 należy do województwa śląskiego.

Architektura

Główny deptak w centrum

Kościół parafialny Podwyższenia Krzyża Świętego w Strzebiniu

Lista obiektów sakralnych:

• kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (ul. Lubliniecka 47)
• kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej
• cmentarz parafialny (ul. Lubliniecka 19)
• kaplica pw. MB Różańcowej w Łazach
• kaplica pw. św. Jacka w Bukowcu
• kaplica pw. św. Franciszka z Asyżu i MB Różańcowej wraz z krzyżem misyjnym

• 
  Pomnik żołnierzy poległych we wrześniu 1939 w Strzebiniu
• 
  Krzyż na froncie muru kościoła parafialnego w Strzebiniu
• 
  Widok na Centrum z kładki kolejowej (w dzielnicy Bagno)
• 
  Gmach strzebińskiego dworca kolejowego

Obiekty o walorach historycznych:

• dworzec kolejowy
• budynek dawnej szkoły podstawowej (ul. Lubliniecka 1)

Wieś ma trzy obiekty mostowe: wiadukt drogowo-kolejowy (ul. Lubliniecka), kładka nad torami (tereny dworca) oraz most kolejowy-drogowy (część dzielnicy Dubiele).

W Strzebiniu znajduje się pomnik poległych w 1939 żołnierzy oraz Świętych Apostołów Piotra i Pawła. W centrum miejscowości, wzdłuż wschodniej ściany kościoła parafialnego usytuowany jest deptak biegnący do ul.Piaskowej.

Mapa sołectwa Strzebiń na terenie gminy Koszęcin

Gospodarka i turystyka

W latach 1955–1984 funkcjonował w Strzebiniu PGR.

Tereny rekreacyjne skupiają się wokół stawu Glinioki jak i również części Dubieli. Przez wieś przebiega trasa rowerowa. W odległości około 10 km od Strzebinia usytuowany jest gwiazdkowy hotel (centrum konferencyjno-biznesowe), zespół pałacowo-dworski z przełomu XIX/XX wieku.

W miejscowości znajduje się publiczna przychodnia medycyny rodzinnej, gabinet kosmetyczny oraz hospicjum.

Ośrodki edukacyjne

• Publiczne przedszkole w Strzebiniu (ul. 1 Maja 29)
• Szkoła Podstawowa im. Juliusza Ligonia (ul. Lompy 9)
• Publiczne Gimnazjum im. Armii Krajowej nr 2 w Strzebiniu (ul. Lompy 9)
• Liceum Ogólnokształcące dla dorosłych w Strzebiniu (ul. Lompy 9)
• Prywatna Szkoła tańca-budynek Domu Kultury w Strzebiniu (ul. Kolejowa 9)

Kultura

Dom Kultury w Strzebiniu

Charakterystyczne dla Strzebinia oznaczenie nazw ulic w barwach herbu

Wizytówką kulturalną Strzebinia stały się festiwale muzyczne, m.in. Przegląd Muzyki Chóralnej.

Obiekty kulturalne:

• Publiczna Biblioteka Pedagogiczna (filia)
• Dom kultury (Ośrodek Kultury i Edukacji Regionalnej) w Strzebiniu
• Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Strzebiniu
• biblioteka parafialna
• Centrum Kształcenia na odległość Internetowa Wioska
• Klub osiedlowy

W marcu 2008 roku zostało założone Stowarzyszenie Rozwoju Sołectwa Strzebiń, którego celem jest wspieranie zrównoważonego rozwoju sołectwa Strzebiń.

Obiekty sakralne w Strzebiniu

Parafia rzymsko-katolicka pw. Podwyższenia Krzyża Świętego istniejąca na terenie sołectwa wchodzi w skład dekanatu woźnickiego i podlega diecezji gliwickiej. 27 lutego 1869 biskup wrocławski utworzył w Koszęcinie samodzielną parafię, do której przyłączono m.in. Strzebiń, Łazy i Prądy. Kościołem parafialnym została kaplica zamkowa w Koszęcinie, a pierwszym proboszczem był ks. Karol Diettrich. W 1947 w wynajętym Domu Związkowym w Strzebiniu urządzono tymczasową kaplicę. Równocześnie rozpoczęto starania o budowę nowego kościoła. Wzniesiono go w latach 1949–1951. Wieżę kościelną ukończono w 1984.

15 kwietnia 1950 przy nowym kościele została erygowana samodzielna stacja duszpasterska. W następnym roku dokonano konsekracji kościoła, a parafię Świętego Krzyża w Strzebiniu erygowano dekretem biskupa katowickiego z 1957 r. Natomiast budowniczym kościoła był ks. Erwin Muszer. Obecnie do parafii należą wierni z miejscowości: Bukowiec, Dubiele, Kurzychowe i Łazy. Parafia prowadzi księgi: chrztów, ślubów i zgonów od 1947 r. Sam kościół jako budynek jest pierwszym co do wielkości obiektem sakralnym w powiecie.

W 2023 r. przy ulicy Katowickiej, na terenie Bukowca, wzniesiona została rzymskokatolicka kaplica pw. św. Franciszka z Asyżu, należąca do Bractwa Kapłańskiego Świętego Piusa X. Uroczystego poświęcenia kaplicy oraz konsekracji ołtarza dokonał 25 lutego 2023 r. biskup Alfonso de Galarreta FSSPX. W ołtarzu znajdują się relikwie św. Bonifacego z Tarsu, św. Donata z Bad Münstereifel, św. Jana Nepomucena i św. Scholastyki.

Sport

Stadion LKS Victoria Strzebiń

Lista klubów sportowych działających w Strzebiniu:

• Klub sportowy LKS Victoria Strzebiń Rok założenia: 1946, Stadion: Gminne boisko sportowe w Strzebiniu
• Uczniowski Klub Sportowy Strzelec Strzebiń, Rok założenia:1989

Obiekty sportowe:

• Stadion Victorii (ul. Mickiewicza 1)
• Kort tenisowy (ul. 1 Maja 23A)
• Boisko do siatkówki (ul. Mickiewicza 1)
• Boisko Zespołu Szkół im. Armii Krajowej (ul. Lompy 9)
• Hala sportowa Zespołu Szkół (ul. Lompy 9)

Komunikacja

Układ ulic Strzebinia

Główne skrzyżowanie z drogą wojewódzką nr 906 z Lublińca do Piasku

Strzebińskie ścieżki pieszo-rowerowe na odcinku wiadukt-Bukowiec

Początki strzebińskiej komunikacji kolejowej sięgają lat 30. XX wieku. Na początku sierpnia 1932 r. uruchomiono 13,4 km 1-torową linię kolejową Strzebiń-Woźniki.

Obecnie przez Strzebiń przebiega linia kolejowa nr 131 tzw. magistrali węglowej (Chorzów Batory-Tczew, Katowice-Gdynia) – węzeł kolejowy, łączący Górny Śląsk z nabrzeżem morskim w Trójmieście. Wcześniej także istniało połączenie kolejowe z Woźnikami oraz droga wojewódzka nr 906.

W Strzebiniu znajduje się pięć przystanków PKS skąd nie odjeżdżają już autobusy do Lublińca przez Koszęcin lub do Częstochowy.

Najbliższym międzynarodowym portem lotniczym jest regionalny port lotniczy Katowice-Pyrzowice znajdujący się w odległości ok. 50 km na południe od miejscowości.

Bibliografia

Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865  (niem.).

• Józef Kochanek, Monografia Sołectwa Strzebiń, Strzebiń 2004.
• Echo Gminy – Strzebiń
• Lubliniec i okolice przewodnik krajoznawczy p. red. Macieja i Teresy Janików, Górnośląska Oficyna Wydawnicza SA, Katowice
• Baza Gmin i Sołectw-Strzebiń
• Juliusz Braun, Strzebiń-Częstochowa. Urbanistyka i architektura, Warszawa 1977.
• Czesław Gurtman, "Mocny", Armia Krajowa walczy w Częstochowie i w okolicy. Wspomnienia, Śląsk 1996.
• Dworzec kolejowy w Strzebinu podczas otwarcia linii w 1932, Mikołaj Studziński
• Strzebiń i okolice, pod red. Jana Myrcika, Druk-Technika, Częstochowa 1994
• Strzebiń na starej fotografii, pod red. Stefana Krakowskiego, Katowice 1964.
• Jerzy Pawlak, Polskie eskadry w wojnie obronnej, Warszawa 1991.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miejscowości Strzebiń