Tadeusz Lewicki (profesor)
Tadeusz Lewicki (ur. 29 stycznia 1906 we Lwowie, zm. 22 listopada 1992 w Krakowie) – polski orientalista, arabista i historyk mediewista o światowym uznaniu, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Członek Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności oraz m.in. Acadèmie des Sciences d’Outre-Mer, Association Internationale d’Études des Civilisations Mediterranéennes, Royal Asiatic Society, Körösi Csoma, Polskiego Towarzystwa Orientalistycznego i Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. Zajmował się źródłami orientalnymi (arabskimi i hebrajskimi) do dziejów Afryki Północnej i Słowiańszczyzny oraz piśmiennictwem niektórych sekt muzułmańskich, przede wszystkim sekty ibadytów. Prowadził badania terenowe w Algierii, Mauretanii, Senegalu, Kamerunie i Tanzanii.
| Data i miejsce urodzenia |
29 stycznia 1906 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
22 listopada 1992 |
| Miejsce spoczynku |
cmentarz Rakowicki w Krakowie |
| Zawód, zajęcie | |
| Miejsce zamieszkania | |
| Narodowość | |
| Tytuł naukowy |
profesor |
| Alma Mater | |
| Uczelnia |
Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie |
| Małżeństwo | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujBył synem Tadeusza, prawnika, i Heleny z Ostrowskich. Jako zaledwie trzynastoletni chłopak przyłączył się do lwowskich Orląt broniących polskiego Lwowa przed Ukraińcami, następnie ukończył VIII Gimnazjum Realne im. Kazimierza Wielkiego, a wkrótce po maturze (1925 r.) podjął studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza (1927 r.). Początkowo były to studia prawnicze, ale w 1928 r. udał się do Paryża, celem kształcenia się w naukach politycznych i językach wschodnich (planem miała być kariera dyplomatyczna w którymś z krajów arabskich). W czasie kilkumiesięcznej podróży do Algierii i przebywania w środowisku arabskim, młody Tadeusz podjął decyzję o zmianie kierunku studiów. Po powrocie do Lwowa i wyborze orientalistyki jego kariera naukowa splotła się na wiele lat z arabistą, dawnym dyplomatą carskiej Rosji, profesorem Zygmuntem Smogorzewskim, zaś naukę języków semickich uzupełniał na Wydziale Teologicznym, u znanego biblisty i hebraisty, ks. profesora Aleksego Klawka. Razem z bratem Stanisławem (1908–1941) należał do korporacji akademickiej K! Aquitania[1].
W 1931 r., będąc asystentem Smogorzewskiego, Lewicki obronił pracę doktorską z zakresu historii Afryki Północnej w okresie wczesnego średniowiecza, jednak pod koniec 1931 r. Smogorzewski zmarł i tym samym zlikwidowano Katedrę Orientalistyki na lwowskiej uczelni. Kontynuację kariery Lewickiego uratowała wyciągnięta dłoń profesora Konstantego Chylińskiego, który zaproponował mu pracę w kierowanej przez siebie Katedrze Historii Starożytnej. Współpraca z Chylińskim zaowocowała francuskim stypendium, dzięki któremu Lewicki dwa lata kształcił się na Sorbonie i Collège de France (1932–1934). Po powrocie do kraju do wybuchu II wojny światowej pracował na UJK jako asystent.
W okresie wojny walczył w oddziałach AK, m.in. w oddziałach partyzanckich na Zamojszczyźnie, był też redaktorem partyzanckiej gazetki „Echa Leśne”. W randze podporucznika walczył jako dowódca plutonu przeciwpancernego i dowódca patrolu BIP[2] w powstaniu warszawskim (pseudonim „Rogala” i „Tadeusz”, nazwisko konspiracyjne Zygmunt Woźniak, nr legitymacji AK 120250), a następnie był jeńcem w oflagu Murnau[3], a po wyzwoleniu żołnierzem 2 Korpusu, z którym został ewakuowany do Anglii.
Po powrocie do kraju w 1947 r. osiedlił się w Krakowie, gdzie pracował najpierw w Polskiej Akademii Umiejętności (1946–1948), a następnie aż do przejścia na emeryturę na Uniwersytecie Jagiellońskim (1948–1976). Na UJ najpierw był lektorem języka arabskiego (1948–1949), a po uzyskaniu habilitacji (1949 r.) kierował Katedrą Filologii Orientalnej (1949–1969), którą objął po zmarłym Tadeuszu Kowalskim[4]. W 1954 r. został profesorem nadzwyczajnym, a tytuł profesora zwyczajnego otrzymał w 1960 roku W latach 1960–1962 piastował funkcję dziekana Wydziału Filologicznego, a w latach 1969–1976 dyrektora Instytutu Filologii Orientalnej. Był inicjatorem rozbudowy na Uniwersytecie Jagiellońskim studiów orientalistycznych, co doprowadziło do utworzenia specjalności: arabistyki, islamistyki, turkologii, iranistyki i afrykanistyki. Pracując na Uniwersytecie Jagiellońskim jednocześnie pracował w Instytucie Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk (1953–1968). W 1986 Uniwersytet Wrocławski przyznał mu doktorat honoris causa[5].
Był mężem Anny Kowalskiej-Lewickiej.
Zmarł w Krakowie, pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera U-płn-zach)[6][7].
Pisma (wybór)
edytuj- Polska i kraje sąsiednie w świetle „Księgi Rogera”, geografa arabskiego z XII w. al-Idrīsī’ego.
- La voie Kiev - Vladimir, 1938
- Pologne et les pays voisins dans le „Livre de Roger”, 1945
- Państwo Wiślan-Chorwatów w opisie al-Mas'udi'ego: Résumé, 1948
- Świat słowiański w oczach pisarzy arabskich, 1949
- Zagadnienie Gotów na Krymie, 1951
- Ze studiów nad źródłami arabskimi, 1952
- Skarb dirhemów arabskich z Piwonic koło Kalisza, 1953
- Études ibādites nord-africaines, 1955
- Źródła hebrajskie do dziejów Słowian i niektórych innych ludów Środkowej i Wschodniej Europy: wyjątki z pism religijnych i prawniczych XI–XIII w., 1956
- Drachma króla Elymaidy Orodesa II znaleziona w Osowcu koło Grodziska Mazowieckiego, 1963
- Małopolska w świetle wczesnośredniowiecznych źródeł arabskich, 1963
- Dzieje Afryki od czasów najdawniejszych do XIV w: wybrane zagadnienia, 1969
- Dzieje polskich badań w zakresie numizmatyki orientalnej, 1969
- Handel Samanidów ze wschodnią i środkową Europą, 1972
- West African food in the Middle Ages, 1974
- Arabic external sources for the history of Africa to the south of Sahara, 1974
- Etudes maghrébines et soudanaises, 1976
- Księga tysiąca i jednej nocy: Przypisy i objaśnienia, 1976
- Źródła arabskie do dziejów Słowiańszczyzny, 1977
- Materiały pomocnicze do nauki języka arabskiego, 1980
Ordery i odznaczenia
edytuj- Złoty Krzyż Zasługi (28 września 1954)[8]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (15 stycznia 1955)[9]
Przypisy
edytuj- ↑ Polska Korporacja Akademicka “Aquitania” we Lwowie w portalu "Archiwum korporacyjne"
- ↑ Por. Tadeusz Kuncewicz ps. "Podkowa" i rajd do amerykańskiej strefy okupacyjnej w lipcu 1945 r.
- ↑ Powstańcze biogramy: Tadeusz Lewicki
- ↑ Kinga Maciuszak, Z historii orientalistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim, "Alma Mater" nr 120–121, s. 138
- ↑ Marek Cetwiński: Historia Wrocławia w datach. Romuald Gelles (red.) i inni. Wrocław: TMW Wratislawia, 1996, s. 191.
- ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803–2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 166, ISBN 978-83-233-4527-5.
- ↑ Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2024-01-17].
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1588 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy naukowej i dydaktycznej”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 – Uchwała Rady Państwa z dnia 15 stycznia 1955 r. Nr 0/165 – na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
Bibliografia
edytuj- Józef Rozynek, Józef Julian Ziółkowski, Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego 1948–2002, Wrocław: Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego, 2002, ISBN 83-229-2356-2, ISBN 83-229-2260-4, OCLC 69538842.
- Alicja Małecka, Profesor Tadeusz. Wspomnienie o Profesorze Tadeuszu Lewickim (1906–1992).