Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Wikipedia

Transfobia

uprzedzenie do transpłciowości

Transfobia, rzadziej transuprzedzenie – negatywne uczucia i postawy, w tym działania, wobec transpłciowości. Transfobia może obejmować strach, niechęć, nienawiść, przemoc, gniew lub dyskomfort odczuwany, lub wyrażany wobec osób, które nie dostosowują się do społecznych norm dotyczących płci społeczno-kulturowej[1][2]. Jest ona często wyrażana równolegle z poglądami homofobicznymi i z tego powodu jest często uważana za aspekt homofobii[3][4]. Transfobia stanowi formę uprzedzenia i dyskryminacji, podobną do rasizmu i seksizmu[5].

Protest przeciw transfobii pod Collegium Witkowskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego
Hasło "stop transfobii" niesione w trakcie marszu równości w Gdańsku (2022).

Atak na osobę transpłciową to praktyka polegająca na wybraniu kogoś za cel ataku z powodu transpłciowości danej osoby i stanowi formę transfobii[6].

Środowiska LGBTI są zaangażowane w obronę praw osób transpłciowych i zwalczanie objawów transfobii[7].

Etymologia

edytuj

Słowo transfobia składa się z przedrostka trans- (z łaciny, „po przeciwnej stronie”, „po drugiej stronie”) występującego w słowie transpłciowość i słowa fobia (stgr. φόβος phóbos – strach). Transfobia, obok lesbofobii, bifobii i homofobii, należy do rodziny pojęć używanych w odniesieniu do nietolerancji i dyskryminacji osób LGBT.

Transfobia nie jest fobią w rozumieniu psychologii klinicznej (tzn. zaburzeniem lękowym). Znaczenie i zastosowanie tego pojęcia jest podobne do określenia ksenofobia[8]. Słowa „transfobia” i „transfobiczny” zostały w 2013 roku dodane do Oxford English Dictionary[9].

Przykłady

edytuj

Istnieje wiele odnotowanych przykładów transfobii w różnych formach i przejawach w społeczeństwie. Niektóre przypadki wyraźnie zawierają przemoc i skrajnie złą wolę, zaś istotą innych jest niewiele więcej niż brak zrozumienia zjawiska, niekiedy połączony z podświadomymi uprzedzeniami, wynikłymi z przekonań religijnych lub społecznych.

Niektóre znane sprawy brutalnych przestępstw powiązanych z transfobią: Brandon Teena, Gwen Araujo(inne języki), Fred Martinez, Nizah Morris(inne języki) i Lauren Harries[10] i Adam Harries[11]. Dotykają one też osoby cispłciowe: Michelle Dionne Peacock i Collin Smith zostali zamordowani za rzekome bycie osobami transpłciwoymi, chociaż nimi nie byli[12].

Najbardziej drastycznym przypadkiem transfobii w Polsce było śmiertelne pobicie transwestyty w Łodzi w roku 2005. Jak podkreśliła sędzia, orzekając dla obu sprawców kary 6 lat pozbawienia wolności: „W tej sprawie nie zginąłby człowiek, gdyby nie był inny. Zginął tylko dlatego, że oskarżonym się nie podobał”[13][14].

Transfobia w opiece zdrowotnej

edytuj

Typowym przykładem jest sprawa Tyry Hunter(inne języki). Hunter padła ofiarą wypadku samochodowego i gdy ekipa karetki pogotowia odkryła, że jest ona osobą transpłciową, odstąpiono od wykonywania czynności ratujących życie. Tyra Hunter zmarła następnie w szpitalu[15].

Osoby transpłciowe są w dużej mierze zależne od specjalistów z zakresu opieki zdrowotnej, nie tylko w zakresie terapii hormonalnej, ale także pod kątem opieki ogólnej. Często dostępność do odpowiedniej opieki medycznej może być dla osób transpłciowych utrudniona, gdyż transfobiczni (lub nierozumiejący natury zaburzeń tożsamości płciowej) lekarze pierwszego kontaktu mogą odmówić zaordynowania odpowiedniej terapii. Przykładem takiej sytuacji była sprawa Roberta Eadsa(inne języki), transmężczyzny (FtM), który zmarł z powodu nowotworu jajników[16][17].

Misgenderowanie

edytuj
Zobacz też: Deadnaming.

Misgenderowanie (ang. misgendering) wedle Słownika Cambridge jest to stosowanie form gramatycznych odmiennych niż tożsamość płciowa danej osoby, które może obejmować zaimki oraz inne słowa odnoszące się do płci[18]. Nie zawsze wynika to z niewiedzy, ale jest przejawem złej woli rozmówcy[19]. W takim wypadku może być kwalifikowane jako zachowanie agresywne lub przemocowe[20]. W 2020 roku Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego zarejestrowało hasła: „misgenderować” oraz „zmisgenderować” (czas przeszły), zdefiniowane w słowach: „zwracać się do danej osoby lub mówić o niej używając rodzaju gramatycznego nieodpowiedniego dla tożsamości płciowej tej osoby”.

Raport o skali i skutkach zjawiska, pod kątem korzystania z opieki zdrowotnej, został opublikowany w The medical journal of Australia w 2020 roku[21][22].

Pojęcia pokrewne

edytuj

Transuprzedzenie

edytuj

Transuprzedzenie to termin podobny do transfobii, odnoszący się do negatywnego wartościowania, stereotypowego postrzegania i dyskryminującego traktowania osób, których wygląd zewnętrzny lub identyfikacja nie pokrywa się z bieżącymi społecznymi oczekiwaniami lub typowymi pojęciami płci społecznej (genderu)[23].

Transuprzedzenia mogą przejawiać się w formach podobnych do innych uprzedzeń, takich jak homofobia czy uprzedzenia płciowe. Według Blumenfelda (1992), homofobia funkcjonuje na czterech oddzielnych, acz wzajemnie powiązanych poziomach: osobistym, interpersonalnym, instytucjonalnym i kulturalnym (zwanym też zbiorowym lub społecznym). Założenia Blumenfelda zaadaptowane do kwestii transuprzedzeń wskazywałyby, że osobiste transuprzedzenia odnoszą się do systemu wartości (uprzedzeń) danej osoby względem osób transpłciowych. Interpersonalne transuprzedzenia byłyby widoczne, gdyby osobiste uprzedzenia przerodziły się w dyskryminujące zachowanie. Instytucjonalne transuprzedzenia można by zaobserwować w sposobach, jakimi instytucje rządowe, biznesowe, religijne, edukacyjne i zawodowe (np. społeczność medyczna) systematycznie dyskryminują osoby transpłciowe. Ostatecznie kulturowe transuprzedzenia odnosiłyby się do społecznych mechanizmów poznania wpływających na postawy wobec osób transpłciowych[24].

Transmizoginia

edytuj
Główny artykuł: transmizoginia.

Transmizoginia to pojęcie intersekcjonalne używane do określenia wyjątkowej formy dyskryminacji, z jaką spotykają się transkobiety (M/K czy też MtF) i która jest połączeniem transfobii i mizoginii. Mizoginia jest definiowana jako „nienawiść do kobiet”[25]. Dlatego też transmizoginia obejmuje negatywne postawy, nienawiść i dyskryminację osób transpłciowych, które znajdują się po kobiecej stronie spektrum płci, zwłaszcza kobiet transpłciowych[26]. Kobiety transseksualne doświadczają szczególnego rodzaju seksistowskiej marginalizacji opartej na ich unikalnej pozycji nakładania się opresji — są zarówno transseksualne, jak i kobiece. Są zdewaluowane przez społeczeństwo na obu płaszczyznach[27][28]. Mówi się, że wiele transseksualistek doświadcza dodatkowej warstwy mizoginii w postaci fetyszyzmu; Serano mówi o tym, jak społeczeństwo postrzega transseksualne kobiety w sposób, który je seksualizuje, na przykład tranzycja ze względów erotycznych, lub sposoby postrzegania ich jako kobiety rozwiązłe seksualnie[29].

Cisseksizm

edytuj

Cisseksizm (także cisnormatywność[30][31]) to system poglądów utrzymywany przez wielu ludzi w oparciu o założenie, że wszyscy ludzie są cisseksualni (nie-transpłciowi)[32] oraz związana z tym dyskryminacja osób transpłciowych[33]. Ponieważ założenie to jest głęboko zakorzenione w naszym społeczeństwie, wielu ludzi mówi i robi rzeczy, które są cisseksistowskie, nie zdając sobie z tego sprawy.

Ciseksizm i transfobia są z pewnością ze sobą powiązane, ale są to dwie nieco różne rzeczy. Transfobia jest często wyrażana jako zewnętrzne uprzedzenia, obrzydzenie lub nienawiść wobec osób transseksualnych. Ciseksizm jest znacznie subtelniejszą i być może bardziej rozpowszechnioną formą dyskryminacji osób transseksualnych i niebinarnych. Zachowania cisseksistowskie często występują w formie mikroagresji[32].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Library Genesis, Hate crime : impact, causes and responses, London ; Thousand Oaks, Calif. : SAGE, 2009, s. 77, ISBN 978-1-4129-4567-7 [dostęp 2021-06-10].
  2. ↑ Joan C. Chrisler, Donald R. McCreary, Handbook of gender research in psychology, New York: Springer, 2010, s. 366, ISBN 978-1-4419-1355-5, OCLC 456840107 [dostęp 2021-06-10].
  3. ↑ Maurianne Adams, Lee Anne Bell, Pat Griffin, Teaching for Diversity and Social Justice, Routledge, 11 maja 2007, s. 198–199, ISBN 978-1-135-92850-6 [dostęp 2021-06-10], Cytat: "Because of the complicated interplay among gender identity, gender roles, and sexual identity, transgender people are often assumed to be lesbian or gay (See Overview: Sexism, Heterosexism, and Transgender Oppression). ... Because transgender identity challenges a binary conception of sexuality and gender, educators must clarify their own understanding of these concepts. ... Facilitators must be able to help participants understand the connections among sexism, heterosexism, and transgender oppression and the ways in which gender roles are maintained, in part, through homophobia." (ang.).
  4. ↑ Thomas Spijkerboer, Fleeing Homophobia: Sexual Orientation, Gender Identity and Asylum, Routledge, 18 lipca 2013, s. 122, ISBN 978-1-134-09835-4 [dostęp 2021-06-10], Cytat: "Transgender people subjected to violence, in a range of cultural contexts, frequently report that transphobic violence is expressed in homophobic terms. The tendency to translate violence against a trans person to homophobia reflects the role of gender in attribution of homosexuality as well as the fact that hostility connected to homosexuality is often associated with the perpetrators' prejudices about particular gender practices and their visibility." (ang.).
  5. ↑ Judith A. Lewis, Community counseling : a multicultural-social justice perspective, wyd. 4th ed, Belmont, CA: Brooks/Cole, 2011, ISBN 978-0-495-90335-2, OCLC 606763494 [dostęp 2021-06-10].
  6. ↑ Guilty plea over transsexual bashing. news.com.au. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-02)]. By Mariza O'Keefe in Herald Sun
  7. ↑ Międzynarodowe Stow. Organizatorów Pride (InterPride)/
  8. ↑ Christopher Shelley, Transpeople: repudiation, trauma, healing, Toronto: Univ. of Toronto Press, 2008, s. 32–35, ISBN 978-0-8020-9784-2 [dostęp 2023-06-28].
  9. ↑ New words list June 2013 [online], Oxford English Dictionary [dostęp 2023-06-28] (ang.).
  10. ↑ FindArticles.com | CBSi [online], calbears.findarticles.com [dostęp 2018-10-17].
  11. ↑ BBC NEWS | Wales | Transsexual to move to 'safer' LA
  12. ↑ James Factora, Two Cisgender People Were Killed in Separate Attacks Motivated by Transphobia [online], Them, 12 lipca 2023 [dostęp 2023-07-24] (ang.).
  13. ↑ Fakty RMF FM – Łódź: Lekcja tolerancji na sądowej sali
  14. ↑ Crossdressing.pl – 6 lat więzienia za śmiertelne pobicie transwestyty
  15. ↑ Victory in Tyra Hunter case
  16. ↑ FTM Informational Network. [dostęp 2008-12-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-09)].
  17. ↑ Remembering Our Dead. [dostęp 2008-12-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-19)].
  18. ↑ misgender [online], dictionary.cambridge.org [dostęp 2021-04-27] (pol.).
  19. ↑ Misgendering: What Is It and Why Is It Harmful? [online], Healthline, 19 października 2017 [dostęp 2021-04-27] (ang.).
  20. ↑ Author, Misgenderowanie, czyli przemoc zaklęta w języku [online], lingwoholik.pl, 15 lipca 2020 [dostęp 2021-04-27] (pol.).
  21. ↑ Irene J. Dolan i inni, Misgendering and experiences of stigma in health care settings for transgender people, „The Medical Journal of Australia”, 212 (4), 2020, 150–151.e1, DOI: 10.5694/mja2.50497 [dostęp 2021-04-27] (ang.).
  22. ↑ Cate Swannell, Misgendering harms health of trans individuals, „The Medical Journal of Australia”, 2 marca 2020, s. 1 [dostęp 2021-04-27] (ang.).
  23. ↑ King, M., Webster, B., & Winter, S. (2007). Transprejudice in Hong Kong: Chinese Attitudes Towards Transgenderism and Transgender Civil Rights (under review)
  24. ↑ Blumenfeld, W. J. (1992). Homophobia: How We All Pay the Price: Beacon Press.
  25. ↑ Definition of MISOGYNY [online], www.merriam-webster.com [dostęp 2019-05-19] (ang.).
  26. ↑ Transmisogyny 101: What It Is and What Can We Do About It [online], Everyday Feminism, 27 stycznia 2014 [dostęp 2019-05-19] (ang.).
  27. ↑ Julia Serano, Trans-misogyny primer [online].
  28. ↑ Kelby. Harrison, Sexual deceit : the ethics of passing, Lanham, Maryland: Lexington Books, 2013, ISBN 978-0-7391-7706-8, OCLC 842929903 [dostęp 2019-05-19].
  29. ↑ Julia Serano, Whipping girl : a transsexual woman on sexism and the scapegoating of femininity, New York: Seal Press, 2009, ISBN 978-0-7867-4791-7, OCLC 726734680 [dostęp 2019-05-19].
  30. ↑ Transit – Słownik pojęć [online], transit.org.uk [dostęp 2019-05-19].
  31. ↑ Michał Bomastyk, Czy można funkcjonować poza schematem? Recenzja książki Poza schematem. Społeczny konstrukt płci i seksualności, „AVANT. The Journal of the Philosophical-Interdisciplinary Vanguard”, 8 (3), 2017, s. 241–250, DOI: 10.26913/80302017.0112.0014 [dostęp 2019-05-19].
  32. ↑ a b Cissexist: Definition, Examples, Prevention, and More [online], Healthline, 4 października 2018 [dostęp 2019-05-18] (ang.).
  33. ↑ Definition of cissexism in English by Oxford Dictionaries [online], Oxford Dictionaries | English [dostęp 2019-05-18].

Linki zewnętrzne

edytuj


Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Transfobia&oldid=74996137”