Urosz I (car)

Urosz I
	Król Serbii (koregent)
Okres	od 1346; do 1355
Poprzednik	Stefan Urosz IV Duszan
	Car Rzymian i Serbów
Okres	od 1355; do 1371
Poprzednik	Stefan Urosz IV Duszan
Następca	Łazarz I Hrebeljanović
	Dane biograficzne
Dynastia	Nemanicze
Data urodzenia	1336
Data śmierci	2 lub 4 grudnia 1371
Ojciec	Stefan Urosz IV Duszan
Matka	Helena Bułgarska
	Multimedia w Wikimedia Commons

Urosz I, zw. Nijakim, srb. Стефан Урош V Нејаки (ur. 1336, zm. 2 lub 4 grudnia 1371) – król Serbii jako Stefan Urosz V jako koregent wraz ze swym ojcem Stefanem Uroszem IV Duszanem w 1346–1355, w 1355–1371 samodzielny car; święty prawosławny.

Życiorys

Urosz I był jedynym synem Stefana Urosza IV Duszana i Heleny, siostry cara Bułgarii Iwana Aleksandra. Został koronowany na króla, jako w pełni uprawniony do sprawowania koregencji wraz z Duszanem, który został carem Serbii w 1346. Mimo że w okresie swej sukcesji przyszły władca był już w pełni dojrzały, jeszcze w czasie samodzielnych rządów pozostawał on pod ciągłym wpływem dostojników dworskich (zwłaszcza Rady Carskiej), a w szczególności swojej matki.

Nieudolnie próbował podtrzymywać wielkie imperium stworzone przez jego ojca. Urosz I nie mógł odeprzeć wzmożonych ataków nieprzyjaciół, zagrażających mu ze wszystkich stron kraju. Także zwalczanie coraz to ostrzej zarysowującej się emancypacji politycznej serbskiej szlachty nie mieściło się w jego możliwościach militarnych, ponieważ armia była uzależniona od decyzji Rady Carskiej. W krótkim czasie Carstwo Serbskie Duszana przekształciło się w konfederację niewielkiej ilości księstw, której jedynie część potwierdzała jego panowanie wyłącznie nominalnie. Na pierwsze wielkie wyzwanie polityczne Urosza I wyzwał jego stryj, Symeon Urosz Paleolog, który ogłosił się prawowitym carem Rzymian i Serbów. Choć Urosz I odparł jego bezpośrednią próbę przejęcia władzy, nie zdołał przejąć rządzonego przez niego dotąd, jako namiestnik cara Stefana Urosza IV, Epiru.

Silna pozycja Urosza nie była wspierana przez jego matkę, Helenę, która zaczęła samodzielnie sprawować władzę, popieraną przez Jovana Uglješy. Podobne, autonomiczne dążności zostały przyjęte przez innych możnowładców serbskich, takich jak: Dejankowić, Balšić, Nikola Altomanović i Uglieša, brat Wukaszyna Mrnjawcewicia. Ten ostatni w 1365 r. osadził się na tronie jako następca Urosza. Pod koniec swego panowania Urosz bezpośrednio kontrolował jedynie terytorium pomiędzy Szarską Planiną a Dunajem.

Urosz I zmarł bezdzietnie w grudniu 1371 r. po tym, jak rok wcześniej ogromna część serbskiego rycerstwa została wybita w bitwie z Turkami nad Maricą. Wilkomir, syn Marka odziedziczył po ojcu prawo do korony, jednak realna władza w północnej Serbii była sprawowana przez Łazarza I Hrebeljanovicia. Ten ostatni nie przyjął tytułu cara po należnym mu zmarłym krewnym. Jednak w 1377 r. uznał Trwtka Bośniackiego (wnuka Stefana Dragutina po kądzieli), jako właściwego władcę Serbii. Wedle konsekwentnej polityki tureckiej Serbia stawała się poddaną Porcie. Seria klęsk militarnych Serbów zmusiła ich do złożenia hołdu lennego sułtanowi. Mimo to państwowość serbska przetrwała aż do 1459 r.

Po wielkich podbojach swego ojca, car stał się ofiarą nowo wzbogaconej szlachty serbskiej, która do swego majątku doszła w wyniku błyskotliwej, w wielu przypadkach, kariery wojskowej. Utrzymywanie w takich warunkach dotychczasowego porządku instrumentów władzy państwowej było niemożliwe. Miało to swoją przyczynę w słabo rozwiniętej sieci dróg pomiędzy starym państwem a nabytkami.

Urosz I został kanonizowany przez Serbski Kościół Prawosławny. Jego ciało uznane za relikwię, wystawione jest dla kultu w monasterze Jazak w paśmie górskim Fruška Gora.