Witenes
Witenes (lit. Vytenis, brus. Віцень zm. 1316) – wielki książę litewski w latach 1295–1316, starszy brat (najprawdopodobniej stryjeczny) Giedymina.
.jpg)
| |
| Wielki książę litewski | |
| Okres | |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia |
ok. 1260 |
| Data śmierci | |
| Ojciec | |
| Żona |
Vikinda |
| Dzieci |
Žvelgaitis |
Pochodzenie Witenesa jest dyskusyjne. Część badaczy uważa go za syna Butywida (Pukuwera)[1].
Z woli ojca w 1291 najechał Kujawy, a w 1294 roku Mazowsze. Wielkim księciem litewskim został między latem 1294 (wtedy żył jeszcze jego ojciec) a 1296.
Witenes ze swymi wojownikami dotarł w swoich łupieżczych wyprawach między innymi do Łęczycy. Tam w Zielone Świątki 1293 (albo 1294) zdołał zdobyć warowną kolegiatę w Tumie; część ludności, która się schroniła w kościele powiódł ze sobą w niewolę, a pozostałych wyciął w pień lub wraz z kolegiatą spalił. W bitwie pod Trojanowem powracający z łupieżczej wyprawy Litwini rozgromili ścigające ich wojska polskie pod wodzą Kazimierza II księcia łęczyckiego. Bitwa ta, w której poległ książę piastowski, jest uważana za jedno z największych zwycięstw Litwinów nad wojskami polskimi.
W 1296, 1300, 1302 i 1306 najeżdżał ziemie polskie. W 1306 r. dotarł aż pod Kalisz, który znacznie spustoszył.
Musiał toczyć ciężkie walki z Krzyżakami. Ci ostatni w latach 1297–1315 zorganizowali co najmniej 27 wypraw na Litwę. W 1298 roku wmieszał się w konflikt między Rygą a zakonem krzyżackim. Ryżanie żyjący z handlu z Litwą i Połockiem chętnie wspierali Litwinów w walce z Krzyżakami[2]. Sojusz Litwy z Rygą osłabił poczynania Zakonu[2]. Z kolei Krzyżacy usiłowali podburzyć możnych żmudzkich i lud przeciwko władcy Litwy, tak, że wielki książę musiał uśmierzać bunt swoich poddanych[2]. W konsekwencji Witenes najechał posiadłości zakonne zajął zamek Korkhaus[2] i rozbił Krzyżaków w bitwie pod Turaidą (Trejderą). Interwencja nie zakończył się jednak sukcesem, gdyż w wyniku wsparcia pruskiej gałęzi zakonu krzyżackiego Litwini zostali rozbici w krwawej bitwie pod Neuermühlen.
Wojska Witenesa pobite zostały na Krwawej Górze koło Wopławek 28 kwietnia 1311 r. przez marszałka zakonu krzyżackiego Heinricha von Plötzkaua. Krzyżacy odbili 1200 jeńców uprowadzonych z Warmii (między innymi Litwini spalili tam miasto Lidzbark)[3], a z czterotysięcznego oddziału litewskiego udało się zbiec tylko kilkudziesięciu wojom.
Bitwa odbyła się obok osady Góry (niem. Uri), a zakończyła przy osadzie Strzyże (niem. Streitz). Niedaleko tej osady przypuszczalnie znajdowała się kaplica związana z polem bitwy, o której zapomniano w czasie reformacji. Obok osady Góry w kępie drzew (dawny cmentarz) znajduje się głaz z wykutą datą „1311” oraz dwoma skrzyżowanymi mieczami.
W muzeum w Kętrzynie znajdują się znaleziska z pola bitwy: topory bojowe i groty strzał.
Ruskie źródła milczą o działaniach litewskich na Rusi za panowania Witenesa, stąd przypuszcza się, że na wschodzie prowadził politykę ugodową[4].
Zmarł w roku 1316, wedle legendy rażony piorunem na dowód wielkiej łaski Perkuna. Pochówek odbył się zgodnie z obyczajem pogańskim: ubrany w zbroję, z koniem i niewolnikami został spalony na stosie.
Przypisy
edytuj- ↑ J. Krzyżaniakowa, J. Ochmański, Władysław II Jagiełło, s. 26.
- ↑ a b c d Jerzy Ochmański: Historia Litwy. Wrocław Warszawa Kraków: 1990, s. 52.
- ↑ Bitwa pod Wopławkami. [dostęp 2014-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-19)].
- ↑ J. Krzyżaniakowa, J. Ochmański, Władysław II Jagiełło, s. 27.
Bibliografia
edytuj- Marcin Murinius, Kronika mistrzów pruskich, Zbigniew Nowak, Olsztyn: Pojezierze, 1989, ISBN 83-7002-290-1, OCLC 38482967.
- Jadwiga Krzyżaniakowa, Jerzy Ochmański: Władysław II Jagiełło. wyd. 2. Wrocław, 2006, s. 26–27.