Wrzosiec

Wrzosiec
	; Wrzosiec bagienny (po lewej) i popielaty (po prawej)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	wrzosowate
Rodzaj	wrzosiec
	Nazwa systematyczna
	Erica L.; Sp. Pl. 352. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Erica cinerea L.
Synonimy
	Acrostemon Klotzsch; Anomalanthus Klotzsch; Apogandrum Neck.; Arachnocalyx Compton; Arsace Fourr.; Blaeria L.; Blepharophyllum Klotzsch; Bruckenthalia Rchb.; Callista D.Don; Ceramia D.Don; Chlorocodon Fourr.; Chona D.Don; Coccosperma Klotzsch; Codonanthemum Klotzsch; Codonostigma Klotzsch ex Benth.; Coilostigma Klotzsch; Comacephalus Klotzsch; Dasyanthes D.Don; Desmia D.Don; Ectasis D.Don; Eleutherostemon Klotzsch; Eremia D.Don; Eremiella Compton; Eremiopsis N.E.Br.; Eremocallis Salisb. ex Gray; Ericinella Klotzsch; Ericodes Kuntze; Ericoides Heist. ex Fabr.; Eriodesmia D.Don; Eurylepis D.Don; Euryloma D.Don; Eurystegia D.Don; Finckea Klotzsch; Grisebachia Klotzsch; Gypsocallis Salisb. ex Gray; Hexastemon Klotzsch; Kolbia Adans.; Lagenocarpus Klotzsch; Lamprotis D.Don; Lepterica N.E.Br.; Lophandra D.Don; Lopherina Neck. ex A.Juss.; Macnabia Benth. ex Endl.; Macrolinum Klotzsch; Microtrema Klotzsch; Mitrastylus Alm & T.C.E.Fr.; Nabea Lehm. ex Klotzsch; Nagelocarpus Bullock; Octogonia Klotzsch; Octopera D.Don; Omphalocaryon Klotzsch; Pachycalyx Klotzsch; Pachysa D.Don; Pentapera Klotzsch; Philippia Klotzsch; Pilopus Raf.; Plagiostemon Klotzsch; Platycalyx N.E.Br.; Salaxis Salisb.; Scyphogyne Decne.; Simocheilus Klotzsch; Stokoeanthus E.G.H.Oliv.; Sympieza Licht. ex Roem. & Schult.; Syndesmanthus Klotzsch; Syringodea D.Don; Tetralix Zinn; Thamnium Klotzsch; Thamnus Klotzsch; Thoracosperma Klotzsch; Tristemon Klotzsch;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Wrzosiec (Erica L.) – rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych. Obejmuje ok. 840 gatunków^[4]. Ogromna większość występuje w Afryce – 760 gatunków rośnie w Afryce Południowej, 50 na Madagaskarze, 22 w górach wschodniej Afryki, pojedyncze na Wyżynie Abisyńskiej oraz innych wyżynach i górach Afryki zachodniej i równikowej. W basenie Morza Śródziemnego – w północnej Afryce, na Bliskim Wschodzie oraz w Europie rosną w sumie 23 gatunki. Najdalej na północ – do Półwyspu Skandynawskiego i Islandii sięga wrzosiec bagienny Erica tetralix^[5] – jedyny przedstawiciel rodzaju rodzimy w Polsce^[6]. Liczne gatunki rosną na glebach kwaśnych, w tym bagiennych, ale niektóre rozwijają się na glebach powstających ze skał wapiennych. Liczne gatunki przystosowały się do oddziaływania pożarów. Kwiaty zapylane są zwykle przez pszczoły, część gatunków afrykańskich o większych kwiatach zapylana jest przez nektarniki^[7].

Są to rośliny miododajne, liczne gatunki uprawiane są jako ozdobne. Wykorzystywane jest ich drewno do sporządzania wyrobów galanteryjnych^[7].

Morfologia

Pokrój: Wiecznie zielone krzewy lub krzewinki, rzadko niewielkie drzewa osiągające do 6 m wysokości^[7]^[8]. Pędy nagie lub owłosione, zwykle silnie rozgałęzione, płożące, wzniesione prosto lub rozpościerające się^[9]. Włoski pojedyncze, rozgałęzione lub z gruczołkiem na końcu^[8].
Liście: Okółkowe (zwykle po 3–5^[8]), czasem skrętoległe^[9]^[7]. Skórzaste^[9], drobne (od 2 do 10 mm długości), igiełkowate, z mocno podwiniętymi brzegami^[8].
Kwiaty: Skupione w szczytowe lub kątowe kwiatostany różnego typu (baldachy, grona, wiechy^[9] i pęczki^[8]). Kwiaty są obupłciowe i promieniste^[9], zwykle drobne i rurkowate^[7], czasem dzwonkowate, dzbanuszkowate do kulistych^[8]. Kielich składa się z 4–5 zrośniętych u nasady działek^[7], często drobnych^[8], czasem okazałych, ale zawsze krótszych od korony^[9], zielonych lub takiej samej barwy jak korona, nagich lub owłosionych^[8]. Korona jest trwała, złożona z 4–5 płatków zrośniętych niemal na całej długości, rzadziej tylko do połowy^[9]. Pręcików jest 10, ich pylniki mają lub nie przydatki, otwierają się porami. Zalążnia z powodu fałszywych przegród jest pozornie 10-komorowa. Szyjka słupka jest prosta i cienka, krótsza od korony lub z niej wystająca, zakończona nitkowatym, stożkowatym lub główkowatym znamieniem^[9].
Owoce: Suche torebki zamknięte w trwałej, zaschniętej koronie. Nasiona są liczne i drobne^[7]^[8].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Należy do plemienia Ericeae, podrodziny Ericoideae, rodziny wrzosowatych Ericaceae^[2]^[10]. Wszystkie gatunki afrykańskie mają wspólnego przodka z wrzoścem drzewiastym Erica arborea, a gatunki śródziemnomorsko-europejskie tworzą serię kladów bazalnych dla obszernej grupy gatunków afrykańskich^[5].

Wykaz gatunków

Osobny artykuł: Lista gatunków z rodzaju wrzosiec.

Zastosowanie

Liczne gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. Są roślinami miododajnymi. Drewno wykorzystywane jest do wytwarzania galanterii drewnianej. Korzeń wrzośca drzewiastego (E. arborea) stanowi materiał do wyrobu fajek^[7].

Gatunki i mieszańce częściej uprawiane^[11]

Erica arborea L. – wrzosiec drzewiasty
Erica baueri Andrews
Erica canaliculata Andrews
Erica carnea L. – wrzosiec krwisty, w. czerwony, w. wiosenny
Erica ciliaris L. – wrzosiec orzęsiony
Erica cinerea L. – wrzosiec popielaty, w. szary
Erica ×darleyensis – wrzosiec darlejski
Erica erigena R. Ross – wrzosiec purpurowy
Erica gracilis J.C. Wendl. – wrzosiec delikatny
Erica mackayana Bab.
Erica ×stuartii (Macfarl.) Mast.
Erica vagans L. – wrzosiec rozpierzchły
Erica ×williamsii Druce – wrzosiec Williamsa

Uprawa

Dla większości gatunków najbardziej odpowiednie jest podłoże przepuszczalne, bezwapienne, o odczynie od kwaśnego do obojętnego^[11]. Rozmnaża się przez sadzonki zielne z piętką (kawałkiem zeszłorocznego pędu), odkłady, kopczykowanie, rzadko przez siew. Po przekwitnieniu wskazane jest przycinanie pędów.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-13] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-30].
↑ ^a ^b Erica Tourn. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-10-30].
↑ ^a ^b Avery F. McGuire, Kathleen A. Kron. Phylogenetic Relationships of European and African Ericas. „International Journal of Plant Sciences”. 166, 2, s. 311-318, 2005. DOI: 10.1086/427478.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 77, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. Trees and shrubs. London: MacMillan, 2002, s. 210. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste C. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 71-72. ISBN 83-01-11074-0.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Gordon C. Tucker: Erica Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-10-31].
↑ Genus Erica L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-10-30].
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

Linki zewnętrzne

MichaelM. Pirie MichaelM. i inni red., Systematics, natural history, and conservation of Erica (Ericaceae), DOI: 10.3897/phytokeys.coll.216 [dostęp 2024-11-01] . – zbiór publikacji o otwartym dostępie nt. taksonomii i ochrony różnorodności wrzośców

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-13] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-30].

[powo-4] Erica Tourn. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-10-30].

[kron-5] Avery F. McGuire, Kathleen A. Kron. Phylogenetic Relationships of European and African Ericas. „International Journal of Plant Sciences”. 166, 2, s. 311-318, 2005. DOI: 10.1086/427478.

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 77, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[philipstree-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. Trees and shrubs. London: MacMillan, 2002, s. 210. ISBN 0-333-73003-8.

[seneta-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste C. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 71-72. ISBN 83-01-11074-0.

[america-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Gordon C. Tucker: Erica Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-10-31].

[grin-10] Genus Erica L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-10-30].

[E-11] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[4]

[5]

[6]

[7]

[1]

[2]

[3]

[8]

[9]

[10]

[11]