Bazyliszek (stworzenie mityczne): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Andrzei111 (dyskusja | edycje) m Poprawiam linkowania po przeniesieniu artykułów o Harrym Potterze |
→Bazyliszek w kulturze popularnej: o kuroliszku (skrz. bazyliszka z kurą) w serialu "Podporucznik Rybarczyk" |
||
| Linia 24: | Linia 24: | ||
Bazyliszek wiąże się też z [[Warszawa|Warszawą]]. Według popularnej miejskiej legendy był to przerażający stwór, opisywany jako kogut, wąż lub indyk, z ogonem węża i oczami żaby. Strzegł on w [[Stare Miasto w Warszawie|staromiejskich]] podziemiach ukrytych skarbów, a intruzów zabijał wzrokiem<ref> {{cytuj książkę | tytuł = Encyklopedia Warszawy | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 1994 | strony = 412 | isbn = 83-01-08836-2}}</ref>. Zginął przechytrzony przez młodego czeladnika, który zszedł do podziemi niosąc przed sobą zwierciadło. Według [[Artur Oppman|Artura Oppmana]] Bazyliszek mieszkał w piwnicy jednej z kamienic przy [[Ulica Krzywe Koło w Warszawie|Krzywym Kole]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Oppman | imię = Artur | tytuł = Legendy warszawskie | wydawca = Wydawnictwo Zielona Sowa | miejsce = Kraków | data = 978-83-7623-014-6 | strony = 28, 30}}</ref>. Na podstawie legendy, opisanej przez Oppmana, powstały liczne ilustracje oraz jeden odcinek, z cyklu animacji, pod tytułem „Bajki polskie”. |
Bazyliszek wiąże się też z [[Warszawa|Warszawą]]. Według popularnej miejskiej legendy był to przerażający stwór, opisywany jako kogut, wąż lub indyk, z ogonem węża i oczami żaby. Strzegł on w [[Stare Miasto w Warszawie|staromiejskich]] podziemiach ukrytych skarbów, a intruzów zabijał wzrokiem<ref> {{cytuj książkę | tytuł = Encyklopedia Warszawy | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 1994 | strony = 412 | isbn = 83-01-08836-2}}</ref>. Zginął przechytrzony przez młodego czeladnika, który zszedł do podziemi niosąc przed sobą zwierciadło. Według [[Artur Oppman|Artura Oppmana]] Bazyliszek mieszkał w piwnicy jednej z kamienic przy [[Ulica Krzywe Koło w Warszawie|Krzywym Kole]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Oppman | imię = Artur | tytuł = Legendy warszawskie | wydawca = Wydawnictwo Zielona Sowa | miejsce = Kraków | data = 978-83-7623-014-6 | strony = 28, 30}}</ref>. Na podstawie legendy, opisanej przez Oppmana, powstały liczne ilustracje oraz jeden odcinek, z cyklu animacji, pod tytułem „Bajki polskie”. |
||
Bazyliszek jest wymieniany w serialu ''Podporucznik Rybarczyk''<ref>''Z Archiwum MO: Podporucznik Rybarczyk'', odc. 3 i 4, GIT Produkcja dla SPInka Film Studio, 2013</ref>. W serialu tym pojawia się [[kuroliszek]], wykluty z jaja wysiedzianego przez kurę. Kuroliszek jest skrzyżowaniem kury i bazyliszka. Kuroliszek w serialu ''Podporucznik Rybarczyk'' ma tam ogon skorpiona, co oznacza, że ma domieszkę skorpiona - prawdopodobnie jego dziadek był skorpionem. Naturalnym siedliskiem kuroliszka są łąki, na których kuroliszek stawia gniazdo. Kuroliszek jest jadowity. |
|||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
Wersja z 19:08, 25 cze 2016
Bazyliszek (gr. basiliskos, łac. regulus), czasem nazywany królem węży – mityczne stworzenie, pojawiające się w legendach, podaniach i bajkach wielu narodowości (także w Polsce).
Bazyliszek, wykluwający się z jaj, które składają siedmioletnie koguty, a następnie wysiadywany 9 lat przez ropuchy lub węże, może żyć wiele wieków. Według innych legend bazyliszek jest stworzeniem, które rodzi się raz na 100 lat z jaja złożonego przez koguta. Wyglądem przypomina olbrzymiego węża, kojarzony jest także z jaszczurką. Może osiągnąć do piętnastu metrów długości. Żywi się wszelkiego rodzaju ssakami, ptakami, a także większością gadów. Jest śmiertelnym wrogiem pająków. Jego jad, odór, a nawet spojrzenie powodowało śmierć. Fakt ten w legendach był powszechnie wykorzystywany: bohater podstępem zmuszał bazyliszka, aby ten spojrzał w lustro lub w inny przedmiot, w którym może ujrzeć swoje odbicie, aby uśmiercić gada. Naturalnym czynnikiem, który może doprowadzić do śmierci bazyliszka jest pianie koguta. Zabić mogła go również łasica swoim zapachem[1].
Pliniusz Starszy w Historii naturalnej opisywał bazyliszka jako węża z jaśniejszą plamą na głowie w kształcie korony, później uważano również, że jest to czworonogi kogut, w koronie, o żółtym upierzeniu, ze skrzydłami, ogonem węża, zakończonym hakiem lub drugą kogucią głową[2].
Ponieważ bazyliszek zabijał wszystkie stworzenia, żył na pustyni. Pliniusz twierdził nawet, że jego spojrzenie rozsadza kamienie i wypala zieleń[1].
Bazyliszek w kulturze popularnej
Bazyliszka wykorzystała J.K. Rowling tworząc powieść Harry Potter i Komnata Tajemnic. W powieści potwór w postaci wielkiego węża atakował uczniów Hogwartu. Po zamku poruszał się, korzystając z rur kanalizacyjnych. Jego siedzibą była – legendarna, jak wcześniej sądzono – Komnata Tajemnic, umieścił go w niej Salazar Slytherin przed opuszczeniem zamku. Potwór miał być uwolniony z Komnaty, gdy do zamku powróci prawowity dziedzic Slytherina, aby oczyścić szkołę ze szlam. Bazyliszek zaatakował szkołę dwukrotnie – w latach 40. XX wieku, kiedy to zginęła jedna osoba, i pięćdziesiąt lat później (kilka ofiar zostało spetryfikowanych). Zapanować nad stworzeniem mogły jedynie osoby posiadające niezwykle rzadki dar porozumiewania się z wężami, tzw. wężouści.
Bazyliszek występuje też w serii książek fantasy Zapomniane Krainy. Przedstawiony jest tam jako wielki gad, polujący za pomocą kłów, pazurów, trującego oddechu i petryfikacji za pomocą spojrzenia (za pomocą bezpośredniego spojrzenia może nawet zabić). Spotkać go można m.in. w rozległym Podmroku, gdzie jako jeden z nielicznych potworów nie musi ukrywać swojej obecności.
Pojawia się także w piątej części cyklu Świat Dysku Terry’ego Pratchetta – Czarodzicielstwo, gdzie ginie w wyniku spotkania z Bagażem.
O bazyliszku (w opowiadaniu Granica możliwości), a także kuroliszku (opierzonym stworzeniu mylonym z bazyliszkiem) (Saga o wiedźminie tom 5 Pani jeziora) wspomina również Andrzej Sapkowski. W Sadze o wiedźminie bazyliszek jest jadowitym stworem o długim, jaszczurczym ogonie; posiada sierpowate szpony, błoniaste skrzydła, a także ptasi dziób. Tego straszliwego stwora boją się nawet smoki. Jego skóra jest bardzo dobrym i bardzo drogim materiałem służącym do produkcji obuwia. Istnieją mity mówiące o jego umiejętności zmieniania ludzi w kamień za pomocą spojrzenia oraz o tym, że bazyliszek rodzi się z jaja zniesionego przez koguta, a następnie wysiedzianego przez sto i jednego jadowitego węża.
We wrześniu 2009 ukazała się debiutancka powieść Tomasza Bukowskiego OBIEKT R/W 0036. Książka reprezentuje gatunek horroru historycznego. Ukazuje ona walkę Polaków i Niemców, w ogarniętej powstaniem Warszawie, z mitycznym bazyliszkiem.
Jest jednym z potworów w serii gier komputerowych Heroes of Might and Magic.
Bazyliszek wiąże się też z Warszawą. Według popularnej miejskiej legendy był to przerażający stwór, opisywany jako kogut, wąż lub indyk, z ogonem węża i oczami żaby. Strzegł on w staromiejskich podziemiach ukrytych skarbów, a intruzów zabijał wzrokiem[3]. Zginął przechytrzony przez młodego czeladnika, który zszedł do podziemi niosąc przed sobą zwierciadło. Według Artura Oppmana Bazyliszek mieszkał w piwnicy jednej z kamienic przy Krzywym Kole[4]. Na podstawie legendy, opisanej przez Oppmana, powstały liczne ilustracje oraz jeden odcinek, z cyklu animacji, pod tytułem „Bajki polskie”.
Bazyliszek jest wymieniany w serialu Podporucznik Rybarczyk[5]. W serialu tym pojawia się kuroliszek, wykluty z jaja wysiedzianego przez kurę. Kuroliszek jest skrzyżowaniem kury i bazyliszka. Kuroliszek w serialu Podporucznik Rybarczyk ma tam ogon skorpiona, co oznacza, że ma domieszkę skorpiona - prawdopodobnie jego dziadek był skorpionem. Naturalnym siedliskiem kuroliszka są łąki, na których kuroliszek stawia gniazdo. Kuroliszek jest jadowity.
Zobacz też
- bazyliszki (rodzaj jaszczurek)
- bazylia
- ↑ a b Jorge Luis Borges, Zofia Chądzyńska (tłum.): Księga istot zmyślonych. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2000, s. 22. ISBN 83-7255-740-3.
- ↑ Jorge Luis Borges, Zofia Chądzyńska (tłum.): Księga istot zmyślonych. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2000, s. 21. ISBN 83-7255-740-3.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 412. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Artur Oppman: Legendy warszawskie. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 978-83-7623-014-6, s. 28, 30.
- ↑ Z Archiwum MO: Podporucznik Rybarczyk, odc. 3 i 4, GIT Produkcja dla SPInka Film Studio, 2013
