Bazyliszek (stworzenie mityczne): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

[wersja nieprzejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 15:47, 5 lip 2014

Bazyliszek (gr. basiliskos, łac. regulus), czasem nazywany królem węży – mityczne stworzenie, pojawiające się w legendach, podaniach i bajkach wielu narodowości (także w Polsce).

Bazyliszek, wykluwający się z czarnych jaj, które składają siedmioletnie koguty, a następnie wysiadywany 9 lat przez ropuchy lub węże, może żyć wiele wieków. Według innych legend bazyliszek jest stworzeniem, które rodzi się raz na 100 lat z jaja złożonego przez koguta. W XV wiecznych legendach polskich (mazowsze) jest niewielkim (wielkości dużego koguta) skrzydlatym smokiem żyjącym w podziemiach i pilnującym skarbów. Porywa również dzieci, choć nie bardzo wiadomo dlaczego. Śmiałków próbujących odebrać mu skarby (uratować dzieci) zamienia w kamień spojrzeniem. Niejasne jest, jak miały przeżyć porwane dzieci. W książce "Harry Potter i komnata tajemnic" wyglądem przypomina olbrzymiego węża, kojarzony jest także z jaszczurką. Może osiągnąć do piętnastu metrów długości. Żywi się wszelkiego rodzaju ssakami, ptakami, a także większością gadów. Jest śmiertelnym wrogiem pająków. Do obrony służą mu kły oraz wręcz toksyczny oddech, przede wszystkim jednak znany jest ze swojego spojrzenia – kto spojrzy mu w oczy natychmiast zmienia się w kamień. Fakt ten w legendach był powszechnie wykorzystywany: bohater podstępem zmuszał bazyliszka, aby ten spojrzał w lustro lub w inny przedmiot, w którym może ujrzeć swoje odbicie, aby uśmiercić gada. Naturalnym czynnikiem, który może doprowadzić do śmierci bazyliszka jest pianie koguta. Zabić mogła go również łasica swoim zapachem^[1].

Pliniusz Starszy w Historii naturalnej opisywał bazyliszka jako węża z jaśniejszą plamą na głowie w kształcie korony, później uważano również, że jest to czworonogi kogut, w koronie, o żółtym upierzeniu, ze skrzydłami, ogonem węża, zakończonym hakiem lub drugą kogucią głową^[2].

Ponieważ bazyliszek zabijał wszystkie stworzenia, żył na pustyni. Pliniusz twierdził nawet, że jego spojrzenie rozsadza kamienie i wypala zieleń^[1].

Bazyliszek w literaturze popularnej

Bazyliszka wykorzystała J. K. Rowling tworząc powieść Harry Potter i Komnata Tajemnic. W powieści potwór w postaci wielkiego węża atakował uczniów Hogwartu. Po zamku poruszał się, korzystając z rur kanalizacyjnych. Jego siedzibą była – legendarna, jak wcześniej sądzono – Komnata Tajemnic, umieścił go w niej Salazar Slytherin przed opuszczeniem zamku. Potwór miał być uwolniony z Komnaty, gdy do zamku powróci prawowity dziedzic Slytherina, aby oczyścić szkołę ze szlam. Bazyliszek zaatakował szkołę dwukrotnie – w latach 40. XX wieku, kiedy to zginęła jedna osoba, i pięćdziesiąt lat później (kilka ofiar zostało spetryfikowanych). Zapanować nad stworzeniem mogły jedynie osoby posiadające niezwykle rzadki dar porozumiewania się z wężami, tzw. wężouści.

Bazyliszek występuje też w serii książek fantasy Zapomniane Krainy. Przedstawiony jest tam jako wielki gad, polujący za pomocą kłów, pazurów, trującego oddechu i petryfikacji za pomocą spojrzenia (za pomocą bezpośredniego spojrzenia może nawet zabić). Spotkać go można m.in. w rozległym Podmroku, gdzie jako jeden z nielicznych potworów nie musi ukrywać swojej obecności.

Pojawia się także w piątej części cyklu Świat Dysku Terry’ego Pratchetta – Czarodzicielstwo, gdzie ginie w wyniku spotkania z Bagażem.

O bazyliszku (w opowiadaniu Granica możliwości), a także kuroliszku (opierzonym stworzeniu mylonym z bazyliszkiem) (Saga o wiedźminie tom 5 Pani jeziora) wspomina również Andrzej Sapkowski. W Sadze o wiedźminie bazyliszek jest jadowitym stworem o długim, jaszczurczym ogonie; posiada sierpowate szpony, błoniaste skrzydła, a także ptasi dziób. Tego straszliwego stwora boją się nawet smoki. Jego skóra jest bardzo dobrym i bardzo drogim materiałem służącym do produkcji obuwia. Istnieją mity mówiące o jego umiejętności zmieniania ludzi w kamień za pomocą spojrzenia oraz o tym, że bazyliszek rodzi się z jaja zniesionego przez koguta, a następnie wysiedzianego przez sto i jednego jadowitego węża.

We wrześniu 2009 ukazała się debiutancka powieść Tomasza Bukowskiego OBIEKT R/W 0036. Książka reprezentuje gatunek horroru historycznego. Ukazuje ona walkę Polaków i Niemców, w ogarniętej powstaniem Warszawie, z mitycznym bazyliszkiem.

Jest jednym z potworów w serii gier komputerowych Heroes of Might and Magic.

Bazyliszek wiąże się też z Warszawą. Stwór został opisany, jako bestia niby podobna do koguta, a niby do węża. W Legendach Warszawskich Artura Oppmana, gad nie zamieniał w kamień, lecz zabijał ciekawskich, którzy próbowali kraść skarby. Na podstawie legendy, opisanej przez Oppmana, powstały liczne ilustracje oraz jeden odcinek, z cyklu animacji, pod tytułem „Bajki polskie”.

↑ ^a ^b Jorge Luis Borges, Zofia Chądzyńska (tłum.): Księga istot zmyślonych. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2000, s. 22. ISBN 83-7255-740-3.
↑ Jorge Luis Borges, Zofia Chądzyńska (tłum.): Księga istot zmyślonych. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2000, s. 21. ISBN 83-7255-740-3.

Zobacz też

bazyliszki (rodzaj jaszczurek)
bazylia

Linki zewnętrzne

[Borges-1] Jorge Luis Borges, Zofia Chądzyńska (tłum.): Księga istot zmyślonych. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2000, s. 22. ISBN 83-7255-740-3.

[2] Jorge Luis Borges, Zofia Chądzyńska (tłum.): Księga istot zmyślonych. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2000, s. 21. ISBN 83-7255-740-3.

[1]

[2]

@@ Linia 2: / Linia 2: @@
 '''Bazyliszek''' ([[język grecki|gr.]] ''basiliskos'', [[Łacina|łac.]] ''regulus''), czasem nazywany królem węży – mityczne stworzenie, pojawiające się w [[legenda]]ch, podaniach i [[bajka]]ch wielu narodowości (także w [[Polska|Polsce]]).
-Bazyliszek, wykluwający się z jaj, które składają siedmioletnie koguty, a następnie wysiadywany 9 lat przez ropuchy lub węże, może żyć wiele wieków. Według innych legend bazyliszek jest stworzeniem, które rodzi się raz na 100 lat z jaja złożonego przez [[kogut]]a. Wyglądem przypomina olbrzymiego [[węże|węża]], kojarzony jest także z [[jaszczurki|jaszczurką]]. Może osiągnąć do piętnastu metrów długości. Żywi się wszelkiego rodzaju ssakami, ptakami, a także większością gadów. Jest śmiertelnym wrogiem pająków.
+Bazyliszek, wykluwający się z czarnych jaj, które składają siedmioletnie koguty, a następnie wysiadywany 9 lat przez ropuchy lub węże, może żyć wiele wieków. Według innych legend bazyliszek jest stworzeniem, które rodzi się raz na 100 lat z jaja złożonego przez [[kogut]]a. W XV wiecznych legendach polskich (mazowsze) jest niewielkim (wielkości dużego koguta) skrzydlatym smokiem żyjącym w podziemiach i pilnującym skarbów. Porywa również dzieci, choć nie bardzo wiadomo dlaczego. Śmiałków próbujących odebrać mu skarby (uratować dzieci) zamienia w kamień spojrzeniem. Niejasne jest, jak miały przeżyć porwane dzieci.
+W książce "Harry Potter i komnata tajemnic" wyglądem przypomina olbrzymiego [[węże|węża]], kojarzony jest także z [[jaszczurki|jaszczurką]]. Może osiągnąć do piętnastu metrów długości. Żywi się wszelkiego rodzaju ssakami, ptakami, a także większością gadów. Jest śmiertelnym wrogiem pająków.
 Do obrony służą mu kły oraz wręcz toksyczny oddech, przede wszystkim jednak znany jest ze swojego spojrzenia – kto spojrzy mu w oczy natychmiast zmienia się  w kamień. Fakt ten w legendach był powszechnie wykorzystywany: bohater podstępem zmuszał bazyliszka, aby ten spojrzał w lustro lub w inny przedmiot, w którym może ujrzeć swoje odbicie, aby uśmiercić gada. Naturalnym czynnikiem, który może doprowadzić do śmierci bazyliszka jest pianie koguta. Zabić mogła go również łasica swoim zapachem<ref name="Borges">{{cytuj książkę |nazwisko = Borges| imię = Jorge Luis| nazwisko2 = Chądzyńska (tłum.)| imię2 = Zofia| autor link = Jorge Luis Borges| tytuł = Księga istot zmyślonych| wydawca = [[Prószyński i S-ka]]| miejsce = Warszawa| rok = 2000| strony = 22| isbn = 83-7255-740-3}}</ref>.