Julien Offray de La Mettrie: Różnice pomiędzy wersjami

Julien Offray de La Mettrie
Data urodzenia	25 grudnia 1709
Data śmierci	11 listopada 1751
	Cytaty w Wikicytatach

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 16:00, 4 sie 2024

Julien Offray de La Mettrie (ur. 25 grudnia 1709, zm. 11 listopada 1751) – francuski lekarz i filozof-naturalista.

Życiorys

La Mettrie praktykował jako lekarz wojskowy, ale satyry przeciwko kolegom oraz jawnie głoszony materializm zmusiły go w 1746 do ucieczki z Francji. Przebywał później w Holandii, a następnie w Prusach na dworze Fryderyka II. Główną jego pracą filozoficzną był Człowiek-maszyna (L’homme-machine) z roku 1748; ponadto opublikował również m.in. „Człowieka-roślinę”, „Historię naturalną duszy” oraz „System Epikura”.

La Mettrie, opierając się na swojej wiedzy fachowej i rozległym doświadczeniu medycznym, wykazywał, że wszelkie czynności przypisywane zwykle duszy zależą w istocie od funkcjonowania ciała. Z przesłanki tej wyprowadził wniosek, że człowiek jest istotą wyłącznie materialną i działającą podobnie jak maszyna (wniosek ten inspirowany był również obserwacją budzących w czasach La Mettriego sensację maszyn Vaucansona).

Za podstawową władzę psychiczną La Mettrie uważał wyobraźnię, rozumianą jako pewna czynność ciała, występująca zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Różnice intelektualne między człowiekiem a zwierzęciem uznał w związku z tym za różnice stopnia. Na podstawie doświadczeń Johanna Konrada Ammana(inne języki), szwajcarskiego lekarza, który opracował metodę uczenia głuchoniemych artykulacji wyrazów, La Mettrie głosił, że odpowiednio dobrane małpy można by skutecznie nauczyć ludzkiej mowy, tym samym w pełni je „uczłowieczając”^[a].

La Mettrie negował istnienie nieśmiertelnej duszy, a także Boga w sensie proponowanym przez teologię – nie wykluczał przy tym istnienia stworzyciela świata, ten jednak nie miałby niczego wspólnego z religią^[2].

Według oficjalnej wersji zmarł z przejedzenia pasztetem z wątróbek nadziewanym truflami na przyjęciu u francuskiego ambasadora w Poczdamie, nieoficjalnie przyczyną zgonu miało być puszczanie krwi. La Mettrie, sprzeczając się z nadwornymi lekarzami na temat celowości tego zabiegu, jakoby kazał sobie z powodu nieznacznej dolegliwości żołądka upuścić krew, co skończyło się dla niego tragicznie^[3].

Uwagi

↑ Kartezjusz (1596–1650) wyraził w opinię, że ludźmi czyni nas kontrola zwierzęcych skłonności (instynkt) przez myśl, rozum i wolę („Namiętności duszy” – Passions of the Soul, Cambridge 1647). António Damásio, autor książki Błąd Kartezjusza, napisał:

Zgadzam się z tym sformułowaniem z wyjątkiem miejsca, w którym Kartezjusz wspomina o samokontroli osiąganej przez czynnik niefizyczny. Osobiście przypisuję to działanie czynnikom biologicznym rozgrywającym się w ludzkim ciele – przez co wcale nie mniej złożonym, subtelnym czy godnym podziwu^[1].

Wydaje się to zgodne z przekonaniami, które wyrażał La Mettrie.

Przypisy

↑ António Damásio: Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg (wyd. II). Poznań: Rebis, 2013, s. 145. ISBN 978-83-7510-586-5.
↑ L’Homme-machine, tłum. Stefan Rudniański, wyd. 2011, s. 103 : „Nie podaję przez to w wątpliwość istnienia Najwyższego Jestestwa; wydaje mi się przeciwnie, że przemawia za nim wszelkie prawdopodobieństwo. Ponieważ jednak istnienie tego Jestestwa, podobnie jak istnienie jakichkolwiek bądź innych jestestw, nie wykazuje niezbędności jakiegokolwiek kultu, jest ono więc prawdą teoretyczną, nie dającą się zgoła zastosować w praktyce: opierając się przeto na tylu doświadczeniach, rzec można, że religia nie jest podstawą bezwzględnej uczciwości z tegoż powodu, z którego ateizm nie wyłącza tej cnoty.
↑ Herbert Wendt, Szukałem Adama, Wiedza Powszechna, 1961, t. 1, s. 83n. Przekład Teresa Berken.

Linki zewnętrzne

Bibliographie
La Mettrie – Portret odsuniętego myśliciela
La Mettrie und die Kunst, Wo(h)llust zu empfinden
Analiza rozumowania La Mettrie’ego o religijności i uczciwości (W. Marciszewski)
Julien Offray de La Mettrie – publikacje w bibliotece Polona
La Mettrie, Julien Offroy de (1709–51) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-10].

[2] Kartezjusz (1596–1650) wyraził w opinię, że ludźmi czyni nas kontrola zwierzęcych skłonności (instynkt) przez myśl, rozum i wolę („Namiętności duszy” – Passions of the Soul, Cambridge 1647). António Damásio, autor książki Błąd Kartezjusza, napisał:

Zgadzam się z tym sformułowaniem z wyjątkiem miejsca, w którym Kartezjusz wspomina o samokontroli osiąganej przez czynnik niefizyczny. Osobiście przypisuję to działanie czynnikom biologicznym rozgrywającym się w ludzkim ciele – przez co wcale nie mniej złożonym, subtelnym czy godnym podziwu^[1].

Wydaje się to zgodne z przekonaniami, które wyrażał La Mettrie.

[Damasio-1] António Damásio: Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg (wyd. II). Poznań: Rebis, 2013, s. 145. ISBN 978-83-7510-586-5.

[3] L’Homme-machine, tłum. Stefan Rudniański, wyd. 2011, s. 103 : „Nie podaję przez to w wątpliwość istnienia Najwyższego Jestestwa; wydaje mi się przeciwnie, że przemawia za nim wszelkie prawdopodobieństwo. Ponieważ jednak istnienie tego Jestestwa, podobnie jak istnienie jakichkolwiek bądź innych jestestw, nie wykazuje niezbędności jakiegokolwiek kultu, jest ono więc prawdą teoretyczną, nie dającą się zgoła zastosować w praktyce: opierając się przeto na tylu doświadczeniach, rzec można, że religia nie jest podstawą bezwzględnej uczciwości z tegoż powodu, z którego ateizm nie wyłącza tej cnoty.

[4] Herbert Wendt, Szukałem Adama, Wiedza Powszechna, 1961, t. 1, s. 83n. Przekład Teresa Berken.

[a]

[2]

[3]

[1]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+{{Biogram infobox
-[[Image:Julien Offray de La Mettrie.jpg|thumb|right|250px|Julien Offray de La Mettrie]]
+ |imię i nazwisko           = Julien Offray de La Mettrie
+ |grafika                   = Julien_Offray_de_La_Mettrie.jpg
+ |opis grafiki              =
+ |alt grafiki               =
+ |data urodzenia            = [[25 grudnia]] [[1709]]
+ |miejsce urodzenia         =
+ |data śmierci              = [[11 listopada]] [[1751]]
+ |miejsce śmierci           =
+ |odznaczenia               =
+ |commons                   =
+ |wikicytaty                = Julien Offray de La Mettrie
+}}
+'''Julien Offray de La Mettrie''' (ur. [[25 grudnia]] [[1709]], zm. [[11 listopada]] [[1751]]) – [[Francuzi|francuski]] [[lekarz]] i [[Filozofia francuska|filozof]]-[[Naturalizm (filozofia)|naturalista]].
+== Życiorys ==
-'''Julien Offray de La Mettrie''' (ur. [[25 grudnia]] [[1709]], zm. [[11 listopada]] [[1751]]) - francuski lekarz i filozof.
+La Mettrie praktykował jako lekarz wojskowy, ale satyry przeciwko kolegom oraz jawnie głoszony [[materializm]] zmusiły go w 1746 do ucieczki z [[Francja|Francji]]. Przebywał później w Holandii, a następnie w [[Królestwo Prus|Prusach]] na dworze [[Fryderyk II Wielki|Fryderyka II]]. Główną jego pracą filozoficzną był ''Człowiek-maszyna'' (''L’homme-machine'') z roku 1748; ponadto opublikował również m.in. „Człowieka-roślinę”, „Historię naturalną duszy” oraz „System Epikura”.
+La Mettrie, opierając się na swojej wiedzy fachowej i rozległym doświadczeniu medycznym, wykazywał, że wszelkie czynności przypisywane zwykle [[Dusza (filozofia)|duszy]] zależą w istocie od funkcjonowania [[ciało ludzkie|ciała]]. Z przesłanki tej wyprowadził wniosek, że człowiek jest istotą wyłącznie materialną i działającą podobnie jak maszyna (wniosek ten inspirowany był również obserwacją budzących w czasach La Mettriego sensację maszyn [[Jacques de Vaucanson|Vaucansona]]).
-La Mettrie praktykował jako lekarz wojskowy, ale satyry przeciwko kolegom oraz jawnie głoszony materializm zmusiły go w [[1746]] do ucieczki z [[Francja|Francji]]. Przebywał później w [[Holandia|Holandii]], a następnie w [[Królestwo Prus|Prusach]] na dworze [[Fryderyk II Wielki|Fryderyka II]]. Główną jego pracą filozoficzną był ''Człowiek-maszyna'' (''L'homme-machine'') z roku [[1748]], ponadto opublikował również m.in. "Człowieka-roślinę", "Historię naturalną duszy" oraz "System Epikura".
+Za podstawową władzę [[psychika|psychiczną]] La Mettrie uważał [[wyobraźnia|wyobraźnię]], rozumianą jako pewna czynność ciała, występująca zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Różnice [[intelekt]]ualne między człowiekiem a zwierzęciem uznał w związku z tym za różnice stopnia. Na podstawie doświadczeń {{link-interwiki|Johann Amman|tekst=Johanna Konrada Ammana|Q=Q115787}}, szwajcarskiego lekarza, który opracował metodę uczenia [[Głuchoniemota|głuchoniemych]] [[Artykulacja (fonetyka)|artykulacji]] wyrazów, La Mettrie głosił, że odpowiednio dobrane małpy można by skutecznie nauczyć [[Mowa (językoznawstwo)|ludzkiej mowy]], tym samym w pełni je „uczłowieczając”{{#tag:ref|[[René Descartes|Kartezjusz]] (1596–1650) wyraził w  opinię, że ludźmi czyni nas kontrola zwierzęcych skłonności ([[instynkt]]) przez myśl, rozum i wolę („Namiętności duszy” – ''Passions of the Soul'', Cambridge 1647). [[António Damásio]], autor książki ''Błąd Kartezjusza'', napisał: {{Cytat
-La Mettrie, argumentując w oparciu o swoją wiedzę fachową i rozległe doświadczenie lekarskie wykazywał, że wszelkie czynności przypisywane zwykle duszy zależą w istocie od funkcjonowania ciała. Z przesłanki tej wyprowadził wniosek, że człowiek jest istotą wyłącznie materialną i działającą podobnie jak maszyna (wniosek ten inspirowany był również obserwacją budzących w czasach La Mettriego sensację maszyn [[Jacques de Vaucanson|Vaucansona]]).
+ |treść = '' Zgadzam się z tym sformułowaniem z wyjątkiem miejsca, w którym Kartezjusz wspomina o samokontroli osiąganej przez czynnik niefizyczny. Osobiście przypisuję to działanie czynnikom biologicznym rozgrywającym się w ludzkim ciele – przez co wcale nie mniej złożonym, subtelnym czy godnym podziwu''{{r|Damasio}}.
+}} Wydaje się to zgodne z przekonaniami, które wyrażał La Mettrie. |group="uwaga"}}.
+La Mettrie negował istnienie [[Nieśmiertelność|nieśmiertelnej]] [[Dusza (filozofia)|duszy]], a także [[Bóg|Boga]] w sensie proponowanym przez [[teologia|teologię]] –&nbsp;nie wykluczał przy tym istnienia [[Stwórca|stworzyciela świata]], ten jednak nie miałby niczego wspólnego z [[religia|religią]]<ref>''L’Homme-machine'', tłum. Stefan Rudniański, wyd. 2011, s. 103&nbsp;:
-Za podstawową władzę psychiczną La Mettrie uważał wyobraźnię, rozumianą jako pewna czynność ciała występująca zarówno u ludzi jak i u zwierząt. Różnice intelektualne między człowiekiem a zwierzęciem uznał w związku z tym za różnicę stopnia. W oparciu o doświadczenia Jana Konrada Ammana, szwajcarskiego lekarza, który opracował metodę uczenia głuchoniemych artykulacji wyrazów, La Mettrie głosił, że odpowiednio dobrane małpy można by skutecznie nauczyć ludzkiej mowy tym samym w pełni je "uczłowieczając".
+„Nie podaję przez to w wątpliwość istnienia Najwyższego Jestestwa; wydaje mi się przeciwnie, że przemawia za nim wszelkie prawdopodobieństwo. Ponieważ jednak istnienie tego Jestestwa, podobnie jak istnienie jakichkolwiek bądź innych [[Jestestwo|jestestw]], nie wykazuje niezbędności jakiegokolwiek [[Kult religijny|kultu]], jest ono więc [[prawda#teoria prawdy|prawdą teoretyczną]], nie dającą się zgoła zastosować w praktyce: opierając się przeto na tylu doświadczeniach, rzec można, że religia nie jest podstawą bezwzględnej [[uczciwość|uczciwości]] z tegoż powodu, z którego [[ateizm]] nie wyłącza tej [[cnota|cnoty]].</ref>.
+Według oficjalnej wersji zmarł z przejedzenia pasztetem z wątróbek nadziewanym truflami na przyjęciu u francuskiego ambasadora w [[Poczdam]]ie, nieoficjalnie przyczyną zgonu miało być [[puszczanie krwi]]. La Mettrie, sprzeczając się z nadwornymi lekarzami na temat celowości tego zabiegu, jakoby kazał sobie z powodu nieznacznej dolegliwości żołądka upuścić krew, co skończyło się dla niego tragicznie<ref>Herbert Wendt, ''Szukałem Adama'', Wiedza Powszechna, 1961,  t. 1, s. 83n. Przekład Teresa Berken.</ref>.
-La Mettrie negował istnienie nieśmiertelnej [[dusza|duszy]], a także [[Bóg|Boga]].
-==Linki zewnętrzne==
+== Uwagi ==
+{{Uwagi}}
-*[http://nowakrytyka.pl/spip.php?article523''Człowiek-maszyna'' po polsku]
-*[http://www.lsr-projekt.de/lm85ff.html Bibliographie]
-*[http://www.lsr-projekt.de/poly/pllmsex.html La Mettrie - Portret odsuniętego myśliciela]
-*[http://www.lsr-projekt.de/lmsex.html La Mettrie und die Kunst, Wo(h)llust zu empfinden]
-*[http://www.calculemus.org/lect/LogMet04/akt-log04/sem2/an-lamettrie.pdf Analiza rozumowania La Mettrie'ego o religijności i uczciwości (W. Marciszewski)]
+== Przypisy ==
-[[Kategoria:filozofowie nowożytni|La Mettrie, Julien Offray de]]
+{{Przypisy|
-[[Kategoria:filozofowie francuskojęzyczni|La Mettrie, Julien Offray de]]
+* <ref name=Damasio>{{Cytuj książkę | nazwisko = Damásio |imię = António | autor link = António Damásio |  tytuł = Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg  (wyd. II)  | wydawca = Rebis | miejsce = Poznań | strony = 145 | data = 2013 | isbn = 978-83-7510-586-5}}</ref>
-[[Kategoria:Francuscy filozofowie|La Mettrie, Julien Offray de]]
+}}
-[[Kategoria:Francuscy lekarze|La Mettrie, Julien Offray de]]
-[[Kategoria:Urodzeni w 1709|La Mettrie, Julien Offray de]]
-[[Kategoria:Zmarli w 1751|La Mettrie, Julien Offray de]]
+== Linki zewnętrzne ==
-[[af:Julien Offray de Lamettrie]]
+* [http://www.lsr-projekt.de/lm85ff.html Bibliographie]
-[[ca:Julien Offray de La Mettrie]]
+* [http://www.lsr-projekt.de/poly/pllmsex.html La Mettrie – Portret odsuniętego myśliciela]
-[[de:Julien Offray de La Mettrie]]
+* [http://www.lsr-projekt.de/lmsex.html La Mettrie und die Kunst, Wo(h)llust zu empfinden]
-[[en:Julien Offray de La Mettrie]]
+* [http://www.calculemus.org/lect/LogMet04/akt-log04/sem2/an-lamettrie.pdf Analiza rozumowania La Mettrie’ego o religijności i uczciwości (W. Marciszewski)]
-[[es:Julien Offray de La Mettrie]]
+* [https://polona.pl/search/?query=Julien_Offray_de_La_Mettrie&filters=creator:%22La_Mettrie,_Julien_Offray_de_(1709--1751)%22,public:1,hasTextContent:0 Julien Offray de La Mettrie – publikacje] w bibliotece [[Polona]]
-[[eo:Julien Offray de La Mettrie]]
+* {{paywall}} ''[https://www.rep.routledge.com/articles/biographical/la-mettrie-julien-offroy-de-1709-51/v-1 La Mettrie, Julien Offroy de (1709–51)]'' {{lang|en}}, [[Routledge Encyclopedia of Philosophy]], rep.routledge.com [dostęp 2023-05-10].
-[[fr:Julien Offray de La Mettrie]]
-[[ko:쥘리앵 오프루아 드 라메트리]]
+{{Kontrola autorytatywna}}
-[[it:Julien Offray de La Mettrie]]
-[[la:Iulianus Offray de La Mettrie]]
-[[hu:Julien Offray de La Mettrie]]
+{{SORTUJ:La Mettrie, Julien Offray de}}
+[[Kategoria:Filozofowie nowożytni]]
-[[nl:Julien Offray de La Mettrie]]
+[[Kategoria:Filozofowie francuskojęzyczni]]
-[[ja:ジュリアン・オフレ・ド・ラ・メトリー]]
+[[Kategoria:Francuscy filozofowie XVIII wieku]]
-[[no:Julien Offray de La Mettrie]]
+[[Kategoria:Francuscy lekarze wojskowi]]
-[[pt:Julien Offray de La Mettrie]]
+[[Kategoria:Urodzeni w 1709]]
-[[ru:Ламетри, Жюльен Офре де]]
+[[Kategoria:Zmarli w 1751]]
-[[sk:Julien Offray de La Mettrie]]
-[[sl:Julien Offray de La Mettrie]]
-[[fi:Julien Offray de La Mettrie]]
-[[sv:Julien Offray de La Mettrie]]
-[[tr:Julien Offray de La Mettrie]]
-[[uk:Жульєн Офре де Ламетрі]]
-[[zh:朱利安·奥弗雷·拉·美特利]]