Pont

Mapa Pontu

Krajobraz Gór Pontyjskich

Pont – kraina historyczna w północno-wschodniej Azji Mniejszej, nadmorska część Kapadocji, w starożytności niezależne królestwo, a następnie prowincja rzymska.

Pont starożytny

Królestwo Pontu za Mitrydatesa VI Eupatora

     na początku jego panowania

     przed I wojną z Rzymem

     w czasie I wojny z Rzymem

W czasie wojen diadochów Mitrydates I Ktistes, syn tyrana Hersonezu Mitrydatesa, założył tam niezależne królestwo. Władcy Pontu prowadzili wojny z koloniami greckimi, m.in. Synopą, Trapezuntem, Amisos. Okres świetności Pontu zapoczątkował Farnakes I, który zdobył Synopę i ogłosił ją stolicą państwa. Za Mitrydatesa V Euergetesa i Mitrydatesa VI Eupatora Pont był najsilniejszym państwem w Azji Mniejszej. Mitrydates VI opanował całą Anatolię, Królestwo Bosporańskie na Krymie, Małą Armenię i Kolchidę i wybrzeża Morza Czarnego.

Rywalizacja o władzę na terenie Azji Mniejszej wywołało wojny między z Rzymem, trwające 88-63 p.n.e.. Podczas trwania wojny domowej w Rzymie, w latach 49 – 45 p.n.e., królestwo Pontu było sojusznikiem Pompejusza. W roku 47 p.n.e. Juliusz Cezar pokonał króla Pontu Farnakesa II, pod Zelą, o czym zawiadomił rzymski Senat słowami "Veni, vidi, vici" – "Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem".

Pont pozostał królestwem klienckim Rzymu do 33 r., kiedy to cesarz Tyberiusz, po śmierci królowej Pythodoris, ustanowił w nim namiestnika w randze prokuratora. Kaligula przywrócił królestwo Pontu, nadając je przyjacielowi z dzieciństwa Polemonowi II (synowi trackiego króla Kotysa VIII i Antonii Tryfajony). W 64 Neron ostatecznie zlikwidował królestwo, a Pont włączył do prowincji Galacja.

Pont w średniowieczu

Portal kościoła Mądrości Bożej (Hagia Sofia) w Trapezuncie

W 1204 r. Pont, stanowiący wcześniej część Cesarstwa Bizantyńskiego, po zdobyciu Konstantynopola przez uczestników IV wyprawy krzyżowej stał się centrum Cesarstwo Trapezuntu rządzonego przez władców z dynastii Komnenów. W 1461 r. Trapezunt został zdobyty przez Mehmeda II Zdobywcę i przyłączony do imperium osmańskiego.

Grecy pontyjscy w XX w.

Mapa Republiki Pontyjskiej z 1917 r.

Tradycyjna architektura terenów podmiejskich

Autochtoniczni mieszkańcy Pontu, lata 50-te

Grecy zamieszkiwali tereny Pontu od czasów antycznych. Pod koniec I wojny światowej na tym terenie powstała grecka Republika Pontyjska. Rząd Eleutherios Venizelosa realizując politykę Wielkiej Idei dążył do przyłączenia jak największej części terenów zamieszkiwanych przez Greków od czasów starożytnych; idea ta nie mogła jednak dotyczyć Pontu, jako zbyt oddalonego od Grecji. Z tego powodu pojawiła się koncepcja federacji z sąsiednią Armenią (w traktacie z Sèvres ustalono, że rejon ten będzie częścią Armenii), która wywołała drastyczną reakcję turecką w formie najpierw deportacji i eksterminacji Ormian, a następnie Greków pontyjskich. Greccy badacze aktualnie oceniają ilość ofiar mordów z lat 1913-1923 na około 360 tysięcy mieszkańców Pontu, tj. około 40% populacji, w tym większą część mężczyzn.

Zwycięstwo Kemala Atatürka nad armią grecką odniesione w roku 1922 spowodowało, że traktat w Lozannie potwierdził przynależność Pontu do Turcji oraz wymusiło wymianę ludności między Grecją a Turcją. W jej ramach wysiedlono z Pontu resztę chrześcijan. Do dziś zamieszkują ten teren zislamizowani potomkowie Greków, zachowujący jednak język i obyczaje greckie. Według tureckich badań z lat 90. XX w. pontyjską odmianą języka greckiego posługiwano się wtedy w domach 44% dzieci, zaś w 3% domów mówiono językiem nowogreckim.

W Poncie znajdują się ważne miejsca kultu chrześcijańskiego (zazwyczaj obecnie o statusie muzealnym, a nie liturgicznym). Najbardziej znanym z nich jest dawny klasztor Panagia Soumela, w którym od IV w. do 1930 r. przechowywano i czczono uznawaną za cudowną ikonę Matki Boskiej z Soumela, której autorem według tradycji był św. Łukasz. Potomkowie prawosławnych uchodźców z Pontu, często wciąż kultywujący tradycje kulturowe i językowe, zamieszkują dziś głównie Grecję (zwłaszcza prowincje Macedonia i Tracja Zachodnia), USA oraz wybrzeża Morza Czarnego na terenach byłego ZSRR.

Zobacz też

• Prowincje rzymskie,
• Era pontyjska
• Republika Pontyjska
• Traktat w Lozannie
• Wymiana ludności między Grecją i Turcją
• Język pontyjski

Linki zewnętrzne

• Pontos World
• [anglojęzyczna strona związków pontyjskich w Wlk.Brytanii]