Tatiana Romanowa: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
rozwijanie |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Tatiana Nikolaevna.jpg|thumb|250px|Tatiana Romanowa (1897-1918)]] |
[[Plik:Tatiana Nikolaevna.jpg|thumb|250px|Tatiana Romanowa (1897-1918)]] |
||
[[Plik:Tatiana in court gown 1910.jpg|thumb| |
[[Plik:Tatiana in court gown 1910.jpg|thumb|left|200px|Wielka księżna Tatiana, [[1910]] rok.]] |
||
| ⚫ | |||
[[Plik:Grand Duchess Tatiana and Dimitri malama.jpg|200px|right|thumb|Tatiana jako pielęgniarka w czasie I wojny światowej]] |
|||
| ⚫ | |||
[[Plik:Vilnius znamenska romanovs icon.JPG|200px|right|thumb|Ikona Romanowów. Tatiana druga z prawej, stoi obok matki]] |
|||
'''Tatiana Nikołajewna Romanowa''' (ur. [[10 czerwca]] [[1897]] roku w [[Peterhof]]ie - zm. [[17 lipca]] [[1918]] w [[Jekaterynburg]]u) - wielka księżna rosyjska, druga córka cara [[Mikołaj II Romanow|Mikołaja II]] i carycy [[Aleksandra Fiodorowna (Alicja Heska)|Aleksandry Fiodorowny]]. Święta [[prawosławie|prawosławna]]. |
'''Tatiana Nikołajewna Romanowa''' (ur. [[10 czerwca]] [[1897]] roku w [[Peterhof]]ie - zm. [[17 lipca]] [[1918]] w [[Jekaterynburg]]u) - wielka księżna rosyjska, druga córka cara [[Mikołaj II Romanow|Mikołaja II]] i carycy [[Aleksandra Fiodorowna (Alicja Heska)|Aleksandry Fiodorowny]]. Święta [[prawosławie|prawosławna]]. |
||
== Biografia == |
== Biografia == |
||
=== Dzieciństwo |
=== Dzieciństwo === |
||
Tatiana Nikołajewna Romanowa urodziła się [[10 czerwca]] ([[29 maja]] według [[kalendarz juliański|starego stylu]]) w pałacu carskim w [[Peterhof]]ie. Była drugim dzieckiem i drugą córką Mikołaja II i Aleksandry Fiodorowny, młodszą o dwa lata od swojej siostry [[Olga Nikołajewna Romanowa|Olgi]]. Będąc w ciąży, caryca miała nadzieję na urodzenie syna, który mógłby - zgodnie z panującym prawem sukcesyjnym - zostać następcą tronu. Również narodziny dziewczynki były jednak dla rodziców powodem do szczęścia - w swoim pamiętniku Mikołaj II nazwał dzień narodzin Tatiany drugim - po dniu przyjścia na świat Olgi - ''szczęśliwym dniem w naszym życiu rodzinnym'' |
Tatiana Nikołajewna Romanowa urodziła się [[10 czerwca]] ([[29 maja]] według [[kalendarz juliański|starego stylu]]) w pałacu carskim w [[Peterhof]]ie. Była drugim dzieckiem i drugą córką Mikołaja II i Aleksandry Fiodorowny, młodszą o dwa lata od swojej siostry [[Olga Nikołajewna Romanowa|Olgi]]. Będąc w ciąży, caryca miała nadzieję na urodzenie syna, który mógłby - zgodnie z panującym prawem sukcesyjnym - zostać następcą tronu. Również narodziny dziewczynki były jednak dla rodziców powodem do szczęścia - w swoim pamiętniku Mikołaj II nazwał dzień narodzin Tatiany drugim - po dniu przyjścia na świat Olgi - ''szczęśliwym dniem w naszym życiu rodzinnym''. |
||
Imię '''Tatiana''', księżniczka rosyjska zawdzięczała, nie tradycji czy czci ku jednej z krewnych, a kuzynowi ojca - Wielkiemu Księciu [[Konstanty Konstantynowicz Romanow|Konstantynowi Konstantynowiczowi]], który znalazł to imię w powieści [[Aleksander Puszkin|Aleksandra Puszkina]] "Eugeniusz Oniegin". Jednym z charakterów jest Tanya Larina "Tatyana". Ciekawostką jest, że w tej samej noweli występuje także bohaterka o imieniu Olga Larina - siostra poprzedniej. |
|||
Aleksandra Fiodorowna zdecydowała, by jej córki - zarówno najstarsze Olga i Tatiana, jak i urodzone później [[Maria Nikołajewna Romanowa|Maria]] i [[Anastazja Nikołajewna Romanowa|Anastazja]] - były przez całe dzieciństwo traktowane z możliwie największą prostotą. Służba otrzymała polecenie, by zwracać się do nich, posługując się imieniem i ''[[Nazwisko patronimiczne#Rosja|otczestwem]]'' zamiast pełnego przysługującego im tytułu<ref name="massie135">{{cytuj książkę |nazwisko = Massie| imię = Robert| tytuł = Nicholas and Alexandra| wydawca = Dell Publishing Co. | rok = 1967 | strony = 135| isbn = ISBN 0440163587}}</ref>. Tatiana była tak przyzwyczajona do bezpośredniego zwracania się do siebie, że oczekiwała od dworzan, by również publicznie rezygnowali z nazywania jej zgodnie z wymogami pełnej etykiety<ref name="massie135"/>. Wszystkie siostry były ze sobą silnie związane emocjonalnie, większość czasu spędzały razem. Jak wspominał urzędnik carski Mossołow, dziewczęta były izolowane od świata w celu zapewnienia im bezpieczeństwa (zwłaszcza po [[1905]]) i nie miały innych przyjaciół bliskich im wiekowo<ref name="mossolov">{{cytuj stronę| url = http://www.alexanderpalace.org/mossolov/one3.html| tytuł = The Children| data dostępu = 13 sierpnia 2009| autor = A. Mossołow| język = en}}</ref>. Wielkie księżne zawsze podpisywały listy i prezenty wspólnym monogramem [[OTMA]], złożonym z pierwszych liter ich imion<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Heresch | imię = Elisabeth | tytuł = Mikołaj II. "Tchórzostwo, kłamstwo i zdrada" | wydawca = Uraeus | miejsce = Gdynia| rok = 1995| strony = 146| isbn = 83-85732-07-1}}</ref>. Tatiana była jednak najsilniej związana ze starszą siostrą, Olgą, z którą dzieliła pokój. Rodzice i służba określały je jako "Wielką Parę", w odróżnieniu od "Małej Pary" tworzonej przez Marię i Anastazję<ref name="massie135"/>. W kontaktach między sobą wielkie księżne używały [[język angielski|języka angielskiego]] lub [[język rosyjski|języka rosyjskiego]], ze swoim bratem [[Aleksy Nikołajewicz Romanow|Aleksym]] i ojcem rozmawiały po rosyjsku, zaś z matką – po angielsku. Ponadto uczyły się [[język francuski|francuskiego]]. Ich pierwszą nauczycielką angielskiego była guwernantka [[Margaret Eager]], co sprawiło, że posługiwały się tym językiem z wyraźnym akcentem irlandzkim<ref name="gds">{{cytuj stronę| url = http://www.alexanderpalace.org/palace/gds.html | tytuł = Biographies - The Grand Duchesses - OTMA | data dostępu = 12 sierpnia 2009| język = en}}</ref>. |
|||
== Tytulatura == |
|||
Zgodnie z tradycją wielkie księżne uczyły się jedynie w domu; ich matka żywo interesowała się ich edukacją<ref name="gilliard">{{cytuj stronę| url = http://www.alexanderpalace.org/2006pierre/chapter_I.html| tytuł = First Lessons at Court - Pierre Gilliard - Thirteen Years at the Russian Court | data dostępu = 12 sierpnia 2009| autor = Pierre Gilliard | język = en}}</ref>. Ponadto dziewczęta od najmłodszych lat były wdrażane do regularnego uczestnictwa w nabożeństwach [[prawosławie|prawosławnych]] i lektury literatury religijnej<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radzinski| imię = Edward| autor link = | tytuł = Jak naprawdę zginął car Mikołaj II| wydawca = Warszawski Dom Wydawniczy| miejsce = Warszawa| rok = 1994| strony = 147-148| isbn = 83-85558-35-7}}</ref>. Tatiana najczęściej ze wszystkich sióstr czytała książki teologiczne, co dla niektórych dworzan było dowodem jej głębokiej wiary. Inni byli zdania, że dziewczyna starała się w ten sposób jedynie spełnić oczekiwania głęboko religijnej matki<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = King| imię = Greg| nazwisko2 = Wilson | imię2 = Penny |tytuł = The Fate of the Romanovs | wydawca = John Wiley and Sons| rok = 2003| strony = 48| isbn = ISBN 0-471-20768-3}}</ref>. |
|||
* [[1897]]-[[1917]] - Jej Cesarska Wysokość Wielka Księżna Rosji Tatiana |
|||
* [[1917]]-[[1918]] - Tatiana Mikołajewna Romanowa |
|||
== Wygląd, charakter i usposobienie == |
|||
Tatiana była najwyższą i najbardziej elegancką spośród dziewcząt. Smukła, miała kasztanowe włosy, urodziwe szare oczy i wąskie usta. Jeden z ministrów trafnie zauważył, iż ''da się odczuć, że jest córką imperatora''. [[Plik:Tatianacropped.jpg|thumb|left|Tatiana w 1911 roku]] |
|||
Nazywana w rodzinnym gronie '''Tanią''' bądź '''Tanuszką''' budziła powszechny podziw zarówno wśród arystokracji jak i prostego ludu. Zawsze energiczna i zorganizowana, przewodniczyła rodzeństwu - także starszej Oldze - toteż nazwano ją "Gubernatorową". Pewna siebie księżniczka pragnęła jak najszybciej zostać wprowadzoną do towarzystwa. Tatiana była najbliższa matce, według wielu, najbardziej do niej podobna. Z Aleksandrą miała bardzo dobry kontakt, udzielała jej nawet rad i uwag. W wielu dziedzinach przewyższała swą siostrę Olgę: lepiej grała na pianinie, szybciej przyswajała nowe wiadomości, ale starszej Oliszce to nie przeszkadzało. Według A. Mozołowa: ''Tatiana miała trudny charakter[...] była zamknięta w sobie, nie tak szczera i spontaniczna jak siostra''. Siostry były z sobą bardzo związane, nie rozstawały się na krok, tworzyły "Dużą Parę". W domu do swych rodziców mówiły "papa" i "mama" , ale oficjalnie zwracały się do nich per "cesarz" i "cesarzowa". Ponieważ kontakt ze społeczeństwem był bardzo ograniczony (ze względu na ich pozycje) obydwie stały się sobie jeszcze bardziej bliskie. Choć Tatiana rzetelnie i oddanie pełniła rolę "Wielkiej Księżnej", przeszkadzał jej protokół i publiczne używanie jej pełnego tytułu cesarskiego. |
|||
== Życie codzienne == |
|||
Mossołow w swoich wspomnieniach twierdzi, że wszystkie cztery siostry były bardzo uzdolnione i gdyby chodziły do szkoły publicznej, z pewnością należałyby do najlepszych uczennic<ref name="mossolov"/>. Oprócz języków obcych Tatiana uczyła się również gry w tenisa<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radzinski| imię = Edward| autor link = | tytuł = Jak naprawdę zginął car Mikołaj II| wydawca = Warszawski Dom Wydawniczy| miejsce = Warszawa| rok = 1994| strony = 150| isbn = 83-85558-35-7}}</ref>, gry na fortepianie i rysunku, jednak nie przejawiała szczególnego zainteresowania żadnym z tych zajęć<ref name="gds"/>. Interesowała się natomiast modą i dbała o własny elegancki wygląd<ref name="gds"/>, chętnie sama szyła i haftowała<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radzinski| imię = Edward| autor link = | tytuł = Jak naprawdę zginął car Mikołaj II| wydawca = Warszawski Dom Wydawniczy| miejsce = Warszawa| rok = 1994| strony = 153| isbn = 83-85558-35-7}}</ref>. Zgodnie z życzeniem matki prowadziła pamiętniki, z których większość spaliła po wyjeździe do [[Tobolsk]]a, podobnie jak Olga<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radzinski| imię = Edward| autor link = | tytuł = Jak naprawdę zginął car Mikołaj II| wydawca = Warszawski Dom Wydawniczy| miejsce = Warszawa| rok = 1994| strony = 149| isbn = 83-85558-35-7}}</ref>. Tatiana - najbardziej z sióstr - przypominała charakterem swoją matkę, najlepiej ją rozumiała i najchętniej spędzała z nią czas<ref name="gds"/>. [[Anna Wyrubowa]] w swoich wspomnieniach nazwała ją "niemal doskonałym nowym wcieleniem matki"<ref name="wyrubowa">{{cytuj stronę| url = http://www.alexanderpalace.org/russiancourt2006/vi.html | tytuł = The Imperial Children | data dostępu = 19 sierpnia 2009| język = en}}</ref>. Według wspomnień pokojowej Elżbiety Ersberg właśnie ona, obok najmłodszej Anastazji, była najbardziej posłuszna w stosunku do rodziców<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radzinski| imię = Edward| autor link = | tytuł = Jak naprawdę zginął car Mikołaj II| wydawca = Warszawski Dom Wydawniczy| miejsce = Warszawa| rok = 1994| strony = 153| isbn = 83-85558-35-7}}</ref>. Z kolei guwerner Aleksego Romanowa Pierre Gilliard opisywał Tatianę jako ładniejszą od swojej starszej siostry, ale mniej otwartą i spontaniczną<ref name="gilliard"/>. Z kolei Anna Wyrubowa wspomina, iż właśnie Tatiana najbardziej pragnęła mieć wielu przyjaciół i obracać się w towarzystwie. Cieszyła się również szacunkiem młodszego rodzeństwa, które nazywało ją "gubernatorową"<ref name="wyrubowa"/>. |
|||
Rodzice Tatiany wychowywali ją i jej rodzeństwo konserwatynie, pilnując by dzieci spędziły dzieciństwo w spokoju i szczęściu, bez nacisków związanych z przynależnością do rodziny carskiej. Tak więc, zarówno Tania jak i pozostałe siostry w życiu codziennym nie odczuwały znaczącej pozycji i przywilejów z tym związanych. Wraz ze służącymi, pracowały, sprzątały pokoje, ścieliły łóżka i bawiły się z ich dziećmi. Będąc młodszymi, spały na twardych polowych łóżkach bez poduszek oraz biorąc zimne, hartujące kąpiele. Dopiero w późniejszych latach zezwolono im brać ciepłe relaksujące kąpiele z perfumowaną wodą. Dziewczęta uczyły się pilnie, choć każda z nich miała inny stosunek do nauki i inne zainteresowania. Ich mama Alix zerwała z dotychczasową tradycją i uczyła się z dziećmi oraz pomagała im odrabiać prace domowe. Zimą rodzina mieszkała w [[Carskie Sioło|Carskim Siole]], natomiast latem - w [[Peterhof]]ie. |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
Czas wolny Romanowowie starali się spędzać razem, choć ojciec Tatiany - Mikołaj, jako car, nie mógł pozwolić sobie na pikniki i wspólne rozmowy, chociaż bardzo tego chciał. W ciepłych dniach, dziewczęta (zazwyczaj z matką i jej przyjaciółką [[Anna Wyrubowa|Anną Wyrubową]]) spacerowały po ogrodach cesarskich, bawiąc się ze zwierzętami (będąc młodszymi) i drzemiąc w [[hamak]]ach. Podczas pikników czytały książki (najcześciej Olga, znana z zamiłowania do lektury), robiły zdjęcia i rozmawiały o sztuce, muzyce, a także o... chłopcach. Mama Tani, Aleksandra trafnie kiedyś stwierdziła, iż "w tym wieku panienki nie myślą o niczym innym, niż o młodych oficerach". Jesienią, gdy na dworze było chłodno, OTMA przebywała w pokojach matki, grając na pianinie, pisząc [[wiersz]]e i listy, rysując oraz wkładając zdjęcia do rodzinnych albumów. Często również haftowały. Jak przystało na księżniczki, Tatiana i jej siostry uwielbiały się także stroić. Zamieniały się sukniami i biżuterią, którą wedle swoich gustów dopasowywały do ubrań. Carewna Tatiana niezmiennie używała perfum "[[Jasmin de Corse]]". Z wiekiem publicznie odgrywała coraz większą rolę. Wraz z Olgą miała stopień [[pułkownik]]a i razem własny pułk husarski. Będąc starszymi dziewczęta towarzyszyły rodzicom w [[teatr]]ach i podczas balów. Pod czujnym okiem przyzwoitek pozwalano im grać w tenisa, jeździć konno i tańczyć w towarzystwie młodych oficerów. |
|||
[[Plik:Olga és Tatjána in court gown 1913.jpg|250px|thumb|left|Wielka księżna Tatiana (po prawej) z siostrą Olgą, [[1913]] rok.]] |
|||
=== [[OTMA]] === |
|||
Gdy dziewczęta nieco podrosły, zadeklarowały jedność, tworząc z pierwszych liter ich imion [[monogram]] '''OTMA''' (symbolem Tatiany była druga litera '''T'''). Posługując się nim siostry podpisywały listy i dawały prezenty. Także na paradach i przy okazji akcji charytatywnych jedna dziewcząt przemawiając, mówiła: "My, OTMA". |
|||
=== Romanse z żołnierzami === |
|||
Dziewczętom zdarzały się jednak flirty i nawet romanse. Tatiana, przykładowo, na przełomie [[1915]] i [[1916]], poznała żołnierza Władimira Kiknadze, z którym o częstych flirtach, pisała w pamiętniku jedna z zakonnic, z którą carewna pracowała. Jednak zamkniętej w sobie i nieufnej Tani, rzadziej przytrafiały się romanse, niż jej starszej i otwartej na ludzi siostrze Oldze. |
|||
== Czasy I wojny światowej == |
|||
W odróżnieniu od Olgi, sceptycznie, a następnie nieprzychylnie nastawionej do obecności [[Grigorij Rasputin|Rasputina]] na dworze carskim, Tatiana pozostawała w dobrych relacjach z domniemanym cudotwórcą. Zachowały się listy, jakie pisała do niego jako jedenastoletnia dziewczynka; wyraża w nich wiarę w dobroć i wszechmoc Rasputina. Podobnie jak jej matka i siostry, a także Anna Wyrubowa, Tatiana była obiektem plotek związanych z jej rzekomym uczestnictwem w orgiach, których organizatorem miał być Rasputin. Pojawiały się również informacje, jakoby Rasputin, mający prawo wolnego wstępu do sypialni wielkich księżnych, miał usiłować zgwałcić Tatianę. Wielka księżna jednak nie wspominała nigdy o takim wydarzeniu, a po zamordowaniu Rasputina była głęboko poruszona<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Massie| imię = Robert| tytuł = Nicholas and Alexandra| wydawca = Dell Publishing Co. | rok = 1967 | strony = 208-209| isbn = ISBN 0440163587}}</ref>. |
|||
[[Plik:Tatianalancers.jpg|right|thumb|Tatiana w mundurze, 1912 rok.]]W [[1914]] roku Tatiana miała 17 lat, zaś jej siostra Olga - lat 19. Toteż latem ich rodzice postanowili urządzić tzw. debiut towarzyski, tj. ceremonialne wprowadzenie dziewcząt do towarzystwa, o czym Tania marzyła od dzieciństwa. Niestety, plany te pokrzyżowała wojna i OTMA ponownie została odseparowana od społeczeństwa. |
|||
Podczas I wojny światowej Tatiana wraz z matką i starszą siostrą Olgą pracowały jako pielegniarki w Czerwonym Krzyżu. Praca była ciężka, szczególnie dla niedoświadczonych i młodych dziewcząt. Ich młodsze siostry: Maria i Anastazja nie pracowały, ponieważ w chwili wybuchu wojny były za młode by podjąć się pracy. Jako pielęgniarka, uczestniczyła w operacjach, nieraz asystowała przy [[amputacja]]ch. Oprócz działalności szpitalnej, Tatiana brała także udział w wielu akcjach charytatywnych, często pojawiając się publicznie, czym zyskała sobie popularność, jaką cieszyła się do samego końca. |
|||
Ze względu na niepewność czasów, w jakich żyła, Tatiana - mimo chęci - nader rzadko pojawiała się w eleganckim towarzystwie i na oficjalnych spotkaniach. Nigdy też - mimo osiągnięcia odpowiedniego wieku 16 lat - nie została oficjalnie wprowadzona na rosyjskie salony. Jedną z jej nielicznych rozrywek związanych z opuszczaniem pałacu były regularne wyjścia z ojcem i Olgą do teatru. W czasie jednego z takich wyjść Tatiana była świadkiem zabójstwa premiera [[Piotr Stołypin|Piotra Stołypina]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radzinski| imię = Edward| autor link = | tytuł = Jak naprawdę zginął car Mikołaj II| wydawca = Warszawski Dom Wydawniczy| miejsce = Warszawa| rok = 1994| strony = 159| isbn = 83-85558-35-7}}</ref>. Uczestniczyła natomiast w pracach działających przy dworze organizacji charytatywnych<ref name="massie135"/>. |
|||
Wielka Księżna Tatiana przekazywała też przez okres wojny wielokrotnie środki na rzecz poszkodowanych przez wojnę w Polsce. Jeszcze na kilka dni przed abdykacją ojca, przekazała ks. Zdzisławowi Lubomirskiemu kwotę 400 000 rubli. |
|||
=== I wojna światowa i uwięzienie === |
|||
Po wybuchu I wojny światowej Tatiana podjęła - razem z matką i Olgą - pracę pielęgniarki w lazarecie. Ukończyła w tym celu kurs przygotowawczy<ref name="mossolov"/>. Wszystkie asystowały przy operacjach<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Heresch | imię = Elisabeth | tytuł = Mikołaj II. "Tchórzostwo, kłamstwo i zdrada" | wydawca = Uraeus | miejsce = Gdynia| rok = 1995| strony = 184| isbn = 83-85732-07-1}}</ref>. [[8 marca]] [[1917]], już po podpisaniu przez Mikołaja II aktu abdykacji, na polecenie Rządu Tymczasowego była rodzina carska została oddana pod straż. Romanowom odebrano dawną eskortę i pozwolono swobodnie poruszać się jedynie po wyznaczonym im na mieszkanie Pałacu Aleksandryjskim w Carskim Siole. Tatiana była wówczas podobnie jak reszta rodzeństwa chora na odrę. O zmianie położenia rodziny poinformowała ją matka; wielka księżna ciężko przeżyła tę wiadomość<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radzinski| imię = Edward| tytuł = Jak naprawdę zginął car Mikołaj II| wydawca = Warszawski Dom Wydawniczy| miejsce = Warszawa| rok = 1994| strony = 255| isbn = 83-85558-35-7}}</ref>. [[31 lipca]] [[1917]], chcąc oddalić Romanowów od coraz bardziej skomplikowanej sytuacji politycznej w Piotrogrodzie, a także utrudnić jej ewentualną ucieczkę, Rząd Tymczasowy zdecydował się o wywiezieniu byłego cara, jego żony i dzieci do [[Tobolsk]]a. Tatiana razem z rodziną została przewieziona chronionym pociągiem, oflagowanym symbolami [[Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca|Czerwonego Krzyża]], zaś termin podróży rodziny do ostatniej chwili utrzymywano w tajemnicy, także przed wywożonymi<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radzinski| imię = Edward| tytuł = Jak naprawdę zginął car Mikołaj II| wydawca = Warszawski Dom Wydawniczy| miejsce = Warszawa| rok = 1994| strony = 271-273| isbn = 83-85558-35-7}}</ref>. Według oficjalnej wersji przedstawionej przez rząd [[6 sierpnia]], po dotarciu Romanowów na przeznaczone miejsce, dzieci byłej pary carskiej dobrowolnie udały się do Tobolska razem z rodzicami. Rodzina zamieszkała w specjalnie urządzonej dawnej rezydencji gubernatorskiej, nazwanej po rewolucji lutowej Domem Wolności. Mimo ściśle kontrolowanego i skromnego życia Romanowowie starali się kultywować niektóre tradycje dworskie, np. zwracając się do siebie, używając zlikwidowanych już tytułów monarszych<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radzinski| imię = Edward| tytuł = Jak naprawdę zginął car Mikołaj II| wydawca = Warszawski Dom Wydawniczy| miejsce = Warszawa| rok = 1994| strony = 277-278| isbn = 83-85558-35-7}}</ref>. Ważną rolę w życiu uwięzionych odgrywał także regularny udział w nabożeństwach, codzienna wspólna modlitwa oraz lektura książek religijnych i Pisma Świętego<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radzinski| imię = Edward| tytuł = Jak naprawdę zginął car Mikołaj II| wydawca = Warszawski Dom Wydawniczy| miejsce = Warszawa| rok = 1994| strony = 444 i 451-452| isbn = 83-85558-35-7}}</ref>. Tatiana stała się w tym okresie szczególnie religijna, co było kolejną cechą upodabniającą ją do matki<ref name="gds"/>. |
|||
== Ostatni rok życia i tragiczny koniec == |
|||
[[25 kwietnia]] [[1918]] była para carska została przewieziona do [[Jekaterynburg]]a. Aleksandra Fiodorowna mogła zabrać ze sobą tylko jedną córkę; wybrała Marię. Chciała bowiem, by Tatiana - jako najsolidniejsza i będąca w najlepszym zdrowiu - prowadziła tymczasowo gospodarstwo i zajmowała się Aleksym<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radzinski| imię = Edward| tytuł = Jak naprawdę zginął car Mikołaj II| wydawca = Warszawski Dom Wydawniczy| miejsce = Warszawa| rok = 1994| strony = 344-346| isbn = 83-85558-35-7}}</ref>. Razem z pozostałym rodzeństwem i służbą dotarła do rodziców w maju tego samego roku na statku ''Ruś''<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radzinski| imię = Edward| tytuł = Jak naprawdę zginął car Mikołaj II| wydawca = Warszawski Dom Wydawniczy| miejsce = Warszawa| rok = 1994| strony = 387| isbn = 83-85558-35-7}}</ref>. Rodzina została rozlokowana w domu Ipatiewa, w którym mieszkała pod strażą aż do egzekucji. Tatiana dzieliła pokój z trzema siostrami<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radzinski| imię = Edward| tytuł = Jak naprawdę zginął car Mikołaj II| wydawca = Warszawski Dom Wydawniczy| miejsce = Warszawa| rok = 1994| strony = 372| isbn = 83-85558-35-7}}</ref>. Według ostatnich notatek z zachowanego dziennika Aleksandry Fiodorowny w ostatnich miesiącach życia religijność jej drugiej córki jeszcze się pogłębiła. Tatiana regularnie czytała Pismo Święte; w ostatnim dniu życia razem z matką czytały [[Księga Amosa|Księgę Amosa]] i [[Księga Abdiasza|Księgę Abdiasza]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radzinski| imię = Edward| tytuł = Jak naprawdę zginął car Mikołaj II| wydawca = Warszawski Dom Wydawniczy| miejsce = Warszawa| rok = 1994| strony = 451| isbn = 83-85558-35-7}}</ref> |
|||
Gdy [[15 marca]] [[1917]] Mikołaj II abdykował, Tatiana utraciła tytuł Wielkiej Księżnej Rosyjskiej. W kolejnych miesiącach rodzina carska znalazła się pod nadzorem czerwonogwardzistów. Mimo "ochrony" komunistów, Tatiana i jej rodzina prowadzili stosunkowo normalne życie mieszkając w Pałacu Aleksandryjskim. Choć służba z pogardą odnosiła się Romanowowów, wkrótce zmieniła stosunek do nich, później podkreślając, że "niesamowita była miłość jaką darzyli się członkowie rodziny carskiej". Następnie, w sierpniu 1917, Tatiana i jej rodzina zostali wywiezieni do [[Tobolsk]]a, gdzie byli miejscową atrakcją i zostali przyjęci ciepło przez lud tam mieszkający. Księżniczki miały w końcu okazję bez barier porozmawiać z "normalnymi" ludźmi, ale czerwoni starali się utrudniać ten kontakt, obawiając się wzrostu popularności i poparcia dla "Białych". Poza tym, w [[1917]] roku Tatiana, podobnie jak jej rodzeństwo, przeszła cieżką chorobę - [[odra|odrę]], która znacznie pogorszyła ich stan zdrowotny, na dodatek pozbawiła pięknych długich włosów. Widząc "łyse" księzniczki, prymitywni ludzie rosyjskiej Syberii myśleli, że jest to nowy trend petersburski w pełni akceptując nowe "fryzury" dawnych carewnych. |
|||
[[Plik:Tatianaca1911.jpg|thumb|200px|left|Tatiana Romanowa, 1911 rok.]] |
|||
W kwietniu [[1918]] rodzice Tatiany i jej siostra Maria wyjechali na proces do Moskwy, który ''de facto'' miał ośmieszyć i upokorzyć cara. Tania przejęła wówczas rolę "głowy rodziny" sprawując opiekę nad słabą Olgą (dziewczyna miała dość słabe zdrowie i w ostatnich latach życia dużo chorowała i często się przeziębiała), młodą Anastazją i chorym Aleksym. Księżniczka doskonale wywiązała się z tego zadania, biorąc pod uwagę jej wiek - miała wówczas 20 lat, a jej obowiązkiem było zajęcie się trojgiem rodzeństwa (w tym chorym na hemofilię i miewającym krwotoki Aleksym) oraz zarządzanie majątkiem i pilnowanie spraw rodzinnych. Jednak proces Mikołaja nigdy się nie odbył. Tatiana i jej rodzina wyruszyli więc - jak im nakazano - do Jekaterynburga... Rodzina carska została chłodno przyjęta przez nieprzychylne, nawet nienawidzące ich społeczeństwo. Romanowowie zamieszkali w byłej posiadłości Mikołaja Ipatiewa, której Czerowni nadali złowrogą nazwę - "Dom Specjalnego Przeznaczenia". To było prawdziwe więzienie - wcześniej Romanowowie byli traktowani dość pobłażliwie. Upokarzana na każdym kroku rodzina carska była w coraz gorszym stanie psychicznym. Na duchu podtrzymywała ich jedynie modlitwa i oni siebie nawzajem. Tamtejsza służba zachowywała się grubiańsko i frywolnie. Żołnierze wchodzili, często (nawet zazwyczaj) nietrzeźwi, bez pukania do pokojów dziewcząt w rozpiętych koszulach, bez pasków od spodni, opowiadając przy tym sprośne dowcipy. Dla Tatiany, uważanej za wzór cnót i arystokratycznego piękna, był to na pewno wielki szok i upokorzenie, lecz znosiła te trudy z godnością i honorem. |
|||
W nocy, ok. północy [[17 lipca]] [[1918]] roku [[Jakow Jurowski]] obudził dr Botkina, temu nakazał obudzenie rodziny carskiej i ubranie się, argumentując to wyjazdem. Po pół godziny gotowi Romanowowie wyszli z pokoju i idąc za komendantem podążali w głąb domu aż do piwnicy. Według notatki Jurowskiego z [[1920]]: Tatiana szła jako czwarta, za Olgą, Aleksandrą i Mikołajem (niosącym na rękach niedomagającego Aleksego). Doszli do pokoju podziemnego, gdzie nie było niczego, choć gdy carowa poprosiła o krzesła, przyniesiono jej dwa. Tatiana stała za rodzicami w rządku obok sióstr i służby (dr Botkina, Anny Demidowej, lokaja, kucharza). Gdy przyszedł pluton egzekucyjny. Jurowski poinformowawszy o skazaniu Mikołaja na śmierć poprzez rozstrzelanie, zaczął wraz z innymi strzelać do swych ofiar. Tatiana w chwili śmierci miała 21 lat. |
|||
| ⚫ | |||
Tatiana Romanowa została rozstrzelana w [[Jekaterynburg]]u w nocy z [[16 lipca|16]] na [[17 lipca]] [[1918]] razem z całą rodziną. W momencie śmierci miała 20 lat<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = King| imię = Greg| nazwisko2 = Wilson | imię2 = Penny |tytuł = The Fate of the Romanovs | wydawca = John Wiley and Sons| rok = 2003| strony = 303| isbn = ISBN 0-471-20768-3}}</ref>. Decyzja o śmierci Romanowów miała zapaść na najwyższym szczeblu bolszewickich władz państwowych już w kwietniu [[1918]]. Wcześniej [[Rada Komisarzy Ludowych]] rozważała zorganizowanie pokazowego procesu obalonego cara, na wzór [[Proces Ludwika XVI|procesu Ludwika XVI]] w czasie [[rewolucja francuska|rewolucji francuskiej]] w [[1792]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Heresch | imię = Elisabeth | tytuł = Mikołaj II. "Tchórzostwo, kłamstwo i zdrada" | wydawca = Uraeus | miejsce = Gdynia| rok = 1995| strony = 326| isbn = 83-85732-07-1}}</ref>. Ostatecznie jednak, w obawie przed uwolnieniem zdetronizowanego cara przez [[Biała Armia|Białe Armie]] w [[Moskwa|Moskwie]] zapadła decyzja o egzekucji Romanowów. Śmierć wszystkich członków rodziny miała uniemożliwić wykorzystanie któregokolwiek z nich jako politycznego symbolu przez przeciwników rewolucji<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Heresch | imię = Elisabeth | tytuł = Mikołaj II. "Tchórzostwo, kłamstwo i zdrada" | wydawca = Uraeus | miejsce = Gdynia| rok = 1995| strony = 326| isbn = 83-85732-07-1}}</ref>. |
|||
== Wątpliwości == |
|||
W nocy z 16 na 17 lipca Romanowowie zostali poproszeni o ubranie się i zejście do piwnicy, rzekomo w celu przygotowania do wyjazdu, przez nadzorującego straż nad nimi [[Jakow Jurowski|Jakowa Jurowskiego]]. Na prośbę cara w pomieszczeniu, do którego ich zaprowadzono, zostały ustawione krzesła dla Mikołaja i Aleksandry, córki stanęły za matką. Jurowski oznajmił, że z powodu prób odbicia Romanowów z rąk bolszewików muszą oni zostać zabici. Zszokowany car przerwał w tym momencie lekturę wyroku, na co Jurowski natychmiast wyjął rewolwer i strzelił najpierw do niego, a następnie do carewicza Aleksego, którego ojciec trzymał na rękach. Według relacji jednego z członków plutonu egzekucyjnego, Andrieja Striekotina, Aleksandra Fiodorowna i Olga przeżegnały się, widząc broń w rękach pozostałych strażników<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radzinski| imię = Edward| tytuł = Jak naprawdę zginął car Mikołaj II| wydawca = Warszawski Dom Wydawniczy| miejsce = Warszawa| rok = 1994| strony = 472-473| isbn = 83-85558-35-7}}</ref>. Według zeznań czekisty Miedwiediewa pierwsze strzały zostały wymierzone do cara i carycy, do ich dzieci strzelano w drugiej kolejności<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Heresch | imię = Elisabeth | tytuł = Mikołaj II. "Tchórzostwo, kłamstwo i zdrada" | wydawca = Uraeus | miejsce = Gdynia| rok = 1995| strony = 344-345| isbn = 83-85732-07-1}}</ref>. Tatiana, podobnie jak pozostałe córki Mikołaja II, przeżyła pierwszą salwę, gdyż w jej gorsecie zaszyta była część należących do niej drogich kamieni. Została zabita strzałem w głowę z bliskiej odległości<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Massie| imię = Robert| tytuł = Romanowowie: ostatni rozdział| wydawca = Amber| miejsce = Warszawa| rok = 2007| strony = 8-9| isbn = 8324128905, 9788324128907}}</ref>. |
|||
| ⚫ | |||
Podobnie jak w przypadku pozostałego rodzeństwa, pojawiały się kobiety podające się za Tatianę, ale szybko były demaskowane. Według Michaela Occleshawa, autora książki "Spisek na życie Romanowów: Romanowanowie i dom Windsor", Tantiana miała być ewakuowana do Anglii, gdzie poślubiając żołnierza, żyła pod imieniem '''Larissa Tudor''' (zm. [[1926]]). |
|||
Jednak w [[1993]] roku odnaleziono szczątki Romanowów. Na podstawie badań [[DNA]] stwierdzono, iż niektóre kości należą do carewny Tani. Niektórzy wierząc w ocalenie rodziny podważają wyniki badań, jednak większość historyków uważa (na podstawie faktów), że Tatiana Romanowa zginęła w Jekaterynburgu. |
|||
== Pogrzeb i kanonizacja == |
|||
Po egzekucji ciała ofiar zostały obdarte z biżuterii i wywiezione razem z innymi do lasu w okolicy wsi Koptiaki. W celu uniemożliwienia identyfikacji zwłok wszystkie ciała zostały poćwiartowane i spalone, zaś twarze dodatkowo zdeformowane kwasem. Jakow Jurowski w szyfrowanej depeszy poinformował [[Jakow Swierdłow|Swierdłowa]] o egzekucji<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Heresch | imię = Elisabeth | tytuł = Mikołaj II. "Tchórzostwo, kłamstwo i zdrada" | wydawca = Uraeus | miejsce = Gdynia| rok = 1995| strony = 344-345| isbn = 83-85732-07-1}}</ref>. [[25 lipca]] [[1918]] ''Izwestia'' informowały o straceniu byłego cara, zapewniając jednak równocześnie, że jego rodzina znajduje się w bezpiecznym miejscu<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Heresch | imię = Elisabeth | tytuł = Mikołaj II. "Tchórzostwo, kłamstwo i zdrada" | wydawca = Uraeus | miejsce = Gdynia| rok = 1995| strony = 352| isbn = 83-85732-07-1}}</ref>. O wiadomości o losie byłej carycy i jej dzieci wielokrotnie zabiegała ambasada niemiecka, otrzymując uspokajające zapewnienia o przetrzymywaniu ich w [[Perm]]ie<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Heresch | imię = Elisabeth | tytuł = Mikołaj II. "Tchórzostwo, kłamstwo i zdrada" | wydawca = Uraeus | miejsce = Gdynia| rok = 1995| strony = 352| isbn = 83-85732-07-1}}</ref>. Osobne śledztwo w sprawie Romanowów prowadzili Biali po wejściu do Jekaterynburga i odkryciu śladów egzekucji w piwnicy domu. Przesłuchiwani przez nich chłopi z Koptiaków wskazali jako miejsce ukrycia szczątków uroczysko "Czterech Braci", na którym [[17 lipca]] zostali zatrzymani przez zbrojnych czerwonoarmistów i zmuszeni do wyjścia z lasu. Na uroczysku nie znaleziono szczątków Tatiany. O tym, że w miejscu tym pochowano Romanowów, mogły świadczyć jedynie odnalezione pojedyncze przedmioty należące do ofiar (np. medalion Olgi z wizerunkiem św. Mikołaja)<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radzinski| imię = Edward| tytuł = Jak naprawdę zginął car Mikołaj II| wydawca = Warszawski Dom Wydawniczy| miejsce = Warszawa| rok = 1994| strony = 468| isbn = 83-85558-35-7}}</ref>. Szczątki zamordowanych (oprócz ciał Aleksego i Marii) zostały odnalezione dopiero w czerwcu [[1991]] i pochowane [[17 czerwca]] [[1998]] w soborze św. św. Piotra i Pawła w Petersburgu<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=5581| tytuł = Probe into death of Emperor Nicholas II family closed | data dostępu = 13 sierpnia 2009| język = en}}</ref>. |
|||
Tatiana i jej rodzina zostali pochowani dopiero w 80 lat po zbrodni, ponieważ wcześniej rządzący komuniści efektywnie ukrywali informacje o rodzinie carskiej i jej śmierci - poza tym nie było ani ciał ani szczątek. Uroczysty pogrzeb odbył się [[17 lipca]] [[1998]] roku w 80. rocznicę tragicznej nocy jekaterynburskiej. W pogrzebie ostatnich Romanowów brało udział wiele znanych osób, m.in. ówczesny prezydent [[Borys Jelcyn]] oraz obecni członkowie rodziny Romanowów (tj. potomni książąt rosyjskich, którym udało się uciec z kraju). |
|||
W [[2000]] roku Tatiana została kanonizowana przez Cerkiew Prawosławną. |
|||
== Samozwańcy == |
|||
Według Michaela Occleshawa, autora książki "Spisek na życie Romanowów: Romanowanowie i dom Windsor", Tatiana miała być uratowana i ewakuowana do Anglii, gdzie poślubiając żołnierza, żyła pod imieniem Larissa Tudor(zm. [[1926]]). Natomiast w końcu lat 30. za cudownie uratowaną Tatianę podawała się kobieta nazwiskiem Maddess Aiort<ref>[http://www.les-derniers-romanov.com/maddes-aiort.php Maddes Aiort]</ref>. |
|||
== |
== Anegdoty i wspomnienia o Tatianie == |
||
[[Plik:Tatianaheadinhands1916.jpg|left|thumb|Tatiana Romanowa, 1916.]] |
|||
[[15 sierpnia]] [[2000]] Synod Archijerejski [[Rosyjski Kościół Prawosławny|Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego]] uznał Mikołaja II i jego rodzinę za cierpiących za wiarę i dokonał ich kanonizacji. Podstawą do uznania rodziny carskiej za świętych była ich postawa w czasie uwięzienia i głęboka wiara wszystkich członków rodziny. Romanowowie nie uzyskali tytułu "męczenników", a jedynie "cierpiących za wiarę" (ros. страстотéрпец), gdyż fakt wyznawania prawosławia nie był bezpośrednim powodem ich rozstrzelania<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.nytimes.com/2000/08/15/world/nicholas-ii-and-family-canonized-for-passion.html| tytuł = Nicholas II And Family Canonized For 'Passion'| data dostępu = 13 sierpnia 2009| opublikowany = New York Times| data = 15 sierpnia 2000| język = en}}</ref>. Mimo nienadania Romanowom kanonicznych tytułów męczenników funkcjonują oni w ten sposób w prawosławnej opinii publicznej, jak również w oficjalnych publikacjach i na [[ikona]]ch<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.pravoslavie.ru/english/mainnews000923.htm| tytuł = PATRIARCH ALEKSY VISITED THE PLACE WHERE THE REMAINS OF THE ROYAL MARTYRS HAD BEEN BURNED | data dostępu = 13 sierpnia 2009| data = 23 września 2000| język = en}}</ref>. Wcześniej, w [[1981]], rodzina carska została kanonizowana przez niekanoniczny ówcześnie [[Rosyjski Kościół Prawosławny poza granicami Rosji]]. Wszyscy członkowie rodziny zostali uznani za [[nowomęczennik]]ów<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = King| imię = Greg| nazwisko2 = Wilson | imię2 = Penny |tytuł = The Fate of the Romanovs | wydawca = John Wiley and Sons| rok = 2003| strony = 495| isbn = ISBN 0-471-20768-3}}</ref>. Część duchownych tego Kościoła głosiła pogląd, iż Romanowowie padli ofiarą mordu rytualnego, czego miały dowodzić znaki i napisy pozostawione na ścianach domu Ipatiewa napisy<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.orthodox.net/russiannm/nicholas-ii-tsar-martyr-and-his-family-04-of-05.html| tytuł = Tsar-Martyr Nicholas Ii And His Family | data dostępu = 13 sierpnia 2009| język = en}}</ref>. Pogląd ten został jednak odrzucony przy ich kanonizacji przez Rosyjski Kościół Prawosławny<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.struggler.org/GlorificationOfTheRoyalFamily.html| tytuł = The Glorification of the Royal Family. "The Matter Has Been Resolved" | data dostępu = 13 sierpnia 2009| autor = Maksym Szewczenko | opublikowany = Niezawisimaja Gazeta| praca = | data = 31 maja 2000| język = en}}</ref>. |
|||
Gdy Tatiana była chora, panna Eager - jej opiekunka, śpiewała piosenki swej podopiecznej. Tania szczególnie lubiła starą angielską kołysankę opowiadającą smutną historię dziewczyny imieniem Dinah, która niechcąc wyjść za mąż wypiła "szklankę zimnej trucizny". Carewna nie mogła tylko zrozumieć, dlaczego Dinah wypiła zimną truciznę. W końcu niania odpowiedziała jej: "Nie miała czasu, żeby ją podgrzać, a teraz już śpij, Tatiano". Po chwili jednak Tania ponowiła pytanie: "Ale dlaczego nie mogła niani o podgrzanie trucizny, Ty na pewno byś mi ją podgrzała, prawda?" |
|||
Pewnego dnia Tatiana i jej opiekunka spacerowały po ogrodzie Pałacu Zimowego w czasie, gdy odbywała się tresura carskich psów rasy Collie. Jeden z nich, wyjątkowo rozbrykany, wskoczył na plecy księżniczki. Biedna Tania wystraszyła się i zaczęła krzyczeć. "Spokojnie Tatiano, piesek chciał tylko przywitać się z Tobą" - uspokajała ją niania. Zestresowana carewna odpowiedziała: "Przywitać?! W takim razie jest bardzo niewychowany, zamiast patrzeć mi w oczy, wita się tylko z moimi plecami." |
|||
[[Plik:Tatianafinnishskerries3.jpg|thumb|280px|rightt|Wileka księżna Tatiana]] |
|||
[[Plik:Tatianaformal.jpg|200px|thumb|left|Tatiana Romanowa, fotografia z sierpnia [[1916]] roku.]] |
|||
== Tatiana w filmie == |
== Tatiana w filmie == |
||
W filmie '''Nicholas and Alexandra''' (pol. Mikołaj i Aleksandra) z [[1971]] Tatianę zagrała [[Lynne Frederick]] (1954-1994). |
W filmie '''Nicholas and Alexandra''' (pol. Mikołaj i Aleksandra) z [[1971]] Tatianę zagrała [[Lynne Frederick]] (1954-1994). |
||
| Linia 50: | Linia 70: | ||
* Shay McNeal, ''Ocalić cara Mikołaja II'', 2004, ISBN 83-7311-895-0. |
* Shay McNeal, ''Ocalić cara Mikołaja II'', 2004, ISBN 83-7311-895-0. |
||
== Zobacz też == |
|||
* [[Mikołaj II Romanow]] |
|||
* [[OTMA]] |
|||
== Linki zewnętrzne == |
== Linki zewnętrzne == |
||
* [http://livadia.org/tanya/ Strona o Tatianie] |
* [http://livadia.org/tanya/ Strona o Tatianie] |
||
{{Przypisy}} |
|||
{{DEFAULTSORT:Romanowa, Tatiana Nikołajewna}} |
{{DEFAULTSORT:Romanowa, Tatiana Nikołajewna}} |
||
[[Kategoria:Wielkie księżne Rosji|{{PAGENAME}}]] |
[[Kategoria:Wielkie księżne Rosji|{{PAGENAME}}]] |
||
[[Kategoria:Romanowowie|Tatiana Nikołajewna]] |
[[Kategoria:Romanowowie|Tatiana Nikołajewna]] |
||
[[Kategoria:Święci prawosławni]] |
[[Kategoria:Święci prawosławni]] |
||
[[Kategoria:Rosyjscy arystokraci]] |
|||
[[Kategoria:Ofiary represji komunistycznych w Europie 1917-1991]] |
[[Kategoria:Ofiary represji komunistycznych w Europie 1917-1991]] |
||
[[Kategoria:Urodzeni w 1897]] |
[[Kategoria:Urodzeni w 1897]] |
||
[[Kategoria:Zmarli w 1918]] |
[[Kategoria:Zmarli w 1918]] |
||
[[Kategoria: |
[[Kategoria:Osoby skazane na karę śmierci]] |
||
[[bg:Татяна Николаевна]] |
[[bg:Татяна Николаевна]] |
||
Wersja z 12:01, 20 sie 2009
Tatiana Nikołajewna Romanowa (ur. 10 czerwca 1897 roku w Peterhofie - zm. 17 lipca 1918 w Jekaterynburgu) - wielka księżna rosyjska, druga córka cara Mikołaja II i carycy Aleksandry Fiodorowny. Święta prawosławna.
Biografia
Dzieciństwo
Tatiana Nikołajewna Romanowa urodziła się 10 czerwca (29 maja według starego stylu) w pałacu carskim w Peterhofie. Była drugim dzieckiem i drugą córką Mikołaja II i Aleksandry Fiodorowny, młodszą o dwa lata od swojej siostry Olgi. Będąc w ciąży, caryca miała nadzieję na urodzenie syna, który mógłby - zgodnie z panującym prawem sukcesyjnym - zostać następcą tronu. Również narodziny dziewczynki były jednak dla rodziców powodem do szczęścia - w swoim pamiętniku Mikołaj II nazwał dzień narodzin Tatiany drugim - po dniu przyjścia na świat Olgi - szczęśliwym dniem w naszym życiu rodzinnym.
Imię Tatiana, księżniczka rosyjska zawdzięczała, nie tradycji czy czci ku jednej z krewnych, a kuzynowi ojca - Wielkiemu Księciu Konstantynowi Konstantynowiczowi, który znalazł to imię w powieści Aleksandra Puszkina "Eugeniusz Oniegin". Jednym z charakterów jest Tanya Larina "Tatyana". Ciekawostką jest, że w tej samej noweli występuje także bohaterka o imieniu Olga Larina - siostra poprzedniej.
Tytulatura
- 1897-1917 - Jej Cesarska Wysokość Wielka Księżna Rosji Tatiana
- 1917-1918 - Tatiana Mikołajewna Romanowa
Wygląd, charakter i usposobienie
Tatiana była najwyższą i najbardziej elegancką spośród dziewcząt. Smukła, miała kasztanowe włosy, urodziwe szare oczy i wąskie usta. Jeden z ministrów trafnie zauważył, iż da się odczuć, że jest córką imperatora.
Nazywana w rodzinnym gronie Tanią bądź Tanuszką budziła powszechny podziw zarówno wśród arystokracji jak i prostego ludu. Zawsze energiczna i zorganizowana, przewodniczyła rodzeństwu - także starszej Oldze - toteż nazwano ją "Gubernatorową". Pewna siebie księżniczka pragnęła jak najszybciej zostać wprowadzoną do towarzystwa. Tatiana była najbliższa matce, według wielu, najbardziej do niej podobna. Z Aleksandrą miała bardzo dobry kontakt, udzielała jej nawet rad i uwag. W wielu dziedzinach przewyższała swą siostrę Olgę: lepiej grała na pianinie, szybciej przyswajała nowe wiadomości, ale starszej Oliszce to nie przeszkadzało. Według A. Mozołowa: Tatiana miała trudny charakter[...] była zamknięta w sobie, nie tak szczera i spontaniczna jak siostra. Siostry były z sobą bardzo związane, nie rozstawały się na krok, tworzyły "Dużą Parę". W domu do swych rodziców mówiły "papa" i "mama" , ale oficjalnie zwracały się do nich per "cesarz" i "cesarzowa". Ponieważ kontakt ze społeczeństwem był bardzo ograniczony (ze względu na ich pozycje) obydwie stały się sobie jeszcze bardziej bliskie. Choć Tatiana rzetelnie i oddanie pełniła rolę "Wielkiej Księżnej", przeszkadzał jej protokół i publiczne używanie jej pełnego tytułu cesarskiego.
Życie codzienne
Rodzice Tatiany wychowywali ją i jej rodzeństwo konserwatynie, pilnując by dzieci spędziły dzieciństwo w spokoju i szczęściu, bez nacisków związanych z przynależnością do rodziny carskiej. Tak więc, zarówno Tania jak i pozostałe siostry w życiu codziennym nie odczuwały znaczącej pozycji i przywilejów z tym związanych. Wraz ze służącymi, pracowały, sprzątały pokoje, ścieliły łóżka i bawiły się z ich dziećmi. Będąc młodszymi, spały na twardych polowych łóżkach bez poduszek oraz biorąc zimne, hartujące kąpiele. Dopiero w późniejszych latach zezwolono im brać ciepłe relaksujące kąpiele z perfumowaną wodą. Dziewczęta uczyły się pilnie, choć każda z nich miała inny stosunek do nauki i inne zainteresowania. Ich mama Alix zerwała z dotychczasową tradycją i uczyła się z dziećmi oraz pomagała im odrabiać prace domowe. Zimą rodzina mieszkała w Carskim Siole, natomiast latem - w Peterhofie.
Czas wolny
Czas wolny Romanowowie starali się spędzać razem, choć ojciec Tatiany - Mikołaj, jako car, nie mógł pozwolić sobie na pikniki i wspólne rozmowy, chociaż bardzo tego chciał. W ciepłych dniach, dziewczęta (zazwyczaj z matką i jej przyjaciółką Anną Wyrubową) spacerowały po ogrodach cesarskich, bawiąc się ze zwierzętami (będąc młodszymi) i drzemiąc w hamakach. Podczas pikników czytały książki (najcześciej Olga, znana z zamiłowania do lektury), robiły zdjęcia i rozmawiały o sztuce, muzyce, a także o... chłopcach. Mama Tani, Aleksandra trafnie kiedyś stwierdziła, iż "w tym wieku panienki nie myślą o niczym innym, niż o młodych oficerach". Jesienią, gdy na dworze było chłodno, OTMA przebywała w pokojach matki, grając na pianinie, pisząc wiersze i listy, rysując oraz wkładając zdjęcia do rodzinnych albumów. Często również haftowały. Jak przystało na księżniczki, Tatiana i jej siostry uwielbiały się także stroić. Zamieniały się sukniami i biżuterią, którą wedle swoich gustów dopasowywały do ubrań. Carewna Tatiana niezmiennie używała perfum "Jasmin de Corse". Z wiekiem publicznie odgrywała coraz większą rolę. Wraz z Olgą miała stopień pułkownika i razem własny pułk husarski. Będąc starszymi dziewczęta towarzyszyły rodzicom w teatrach i podczas balów. Pod czujnym okiem przyzwoitek pozwalano im grać w tenisa, jeździć konno i tańczyć w towarzystwie młodych oficerów.
Gdy dziewczęta nieco podrosły, zadeklarowały jedność, tworząc z pierwszych liter ich imion monogram OTMA (symbolem Tatiany była druga litera T). Posługując się nim siostry podpisywały listy i dawały prezenty. Także na paradach i przy okazji akcji charytatywnych jedna dziewcząt przemawiając, mówiła: "My, OTMA".
Romanse z żołnierzami
Dziewczętom zdarzały się jednak flirty i nawet romanse. Tatiana, przykładowo, na przełomie 1915 i 1916, poznała żołnierza Władimira Kiknadze, z którym o częstych flirtach, pisała w pamiętniku jedna z zakonnic, z którą carewna pracowała. Jednak zamkniętej w sobie i nieufnej Tani, rzadziej przytrafiały się romanse, niż jej starszej i otwartej na ludzi siostrze Oldze.
Czasy I wojny światowej
W 1914 roku Tatiana miała 17 lat, zaś jej siostra Olga - lat 19. Toteż latem ich rodzice postanowili urządzić tzw. debiut towarzyski, tj. ceremonialne wprowadzenie dziewcząt do towarzystwa, o czym Tania marzyła od dzieciństwa. Niestety, plany te pokrzyżowała wojna i OTMA ponownie została odseparowana od społeczeństwa.
Podczas I wojny światowej Tatiana wraz z matką i starszą siostrą Olgą pracowały jako pielegniarki w Czerwonym Krzyżu. Praca była ciężka, szczególnie dla niedoświadczonych i młodych dziewcząt. Ich młodsze siostry: Maria i Anastazja nie pracowały, ponieważ w chwili wybuchu wojny były za młode by podjąć się pracy. Jako pielęgniarka, uczestniczyła w operacjach, nieraz asystowała przy amputacjach. Oprócz działalności szpitalnej, Tatiana brała także udział w wielu akcjach charytatywnych, często pojawiając się publicznie, czym zyskała sobie popularność, jaką cieszyła się do samego końca.
Wielka Księżna Tatiana przekazywała też przez okres wojny wielokrotnie środki na rzecz poszkodowanych przez wojnę w Polsce. Jeszcze na kilka dni przed abdykacją ojca, przekazała ks. Zdzisławowi Lubomirskiemu kwotę 400 000 rubli.
Ostatni rok życia i tragiczny koniec
Gdy 15 marca 1917 Mikołaj II abdykował, Tatiana utraciła tytuł Wielkiej Księżnej Rosyjskiej. W kolejnych miesiącach rodzina carska znalazła się pod nadzorem czerwonogwardzistów. Mimo "ochrony" komunistów, Tatiana i jej rodzina prowadzili stosunkowo normalne życie mieszkając w Pałacu Aleksandryjskim. Choć służba z pogardą odnosiła się Romanowowów, wkrótce zmieniła stosunek do nich, później podkreślając, że "niesamowita była miłość jaką darzyli się członkowie rodziny carskiej". Następnie, w sierpniu 1917, Tatiana i jej rodzina zostali wywiezieni do Tobolska, gdzie byli miejscową atrakcją i zostali przyjęci ciepło przez lud tam mieszkający. Księżniczki miały w końcu okazję bez barier porozmawiać z "normalnymi" ludźmi, ale czerwoni starali się utrudniać ten kontakt, obawiając się wzrostu popularności i poparcia dla "Białych". Poza tym, w 1917 roku Tatiana, podobnie jak jej rodzeństwo, przeszła cieżką chorobę - odrę, która znacznie pogorszyła ich stan zdrowotny, na dodatek pozbawiła pięknych długich włosów. Widząc "łyse" księzniczki, prymitywni ludzie rosyjskiej Syberii myśleli, że jest to nowy trend petersburski w pełni akceptując nowe "fryzury" dawnych carewnych.
W kwietniu 1918 rodzice Tatiany i jej siostra Maria wyjechali na proces do Moskwy, który de facto miał ośmieszyć i upokorzyć cara. Tania przejęła wówczas rolę "głowy rodziny" sprawując opiekę nad słabą Olgą (dziewczyna miała dość słabe zdrowie i w ostatnich latach życia dużo chorowała i często się przeziębiała), młodą Anastazją i chorym Aleksym. Księżniczka doskonale wywiązała się z tego zadania, biorąc pod uwagę jej wiek - miała wówczas 20 lat, a jej obowiązkiem było zajęcie się trojgiem rodzeństwa (w tym chorym na hemofilię i miewającym krwotoki Aleksym) oraz zarządzanie majątkiem i pilnowanie spraw rodzinnych. Jednak proces Mikołaja nigdy się nie odbył. Tatiana i jej rodzina wyruszyli więc - jak im nakazano - do Jekaterynburga... Rodzina carska została chłodno przyjęta przez nieprzychylne, nawet nienawidzące ich społeczeństwo. Romanowowie zamieszkali w byłej posiadłości Mikołaja Ipatiewa, której Czerowni nadali złowrogą nazwę - "Dom Specjalnego Przeznaczenia". To było prawdziwe więzienie - wcześniej Romanowowie byli traktowani dość pobłażliwie. Upokarzana na każdym kroku rodzina carska była w coraz gorszym stanie psychicznym. Na duchu podtrzymywała ich jedynie modlitwa i oni siebie nawzajem. Tamtejsza służba zachowywała się grubiańsko i frywolnie. Żołnierze wchodzili, często (nawet zazwyczaj) nietrzeźwi, bez pukania do pokojów dziewcząt w rozpiętych koszulach, bez pasków od spodni, opowiadając przy tym sprośne dowcipy. Dla Tatiany, uważanej za wzór cnót i arystokratycznego piękna, był to na pewno wielki szok i upokorzenie, lecz znosiła te trudy z godnością i honorem.
W nocy, ok. północy 17 lipca 1918 roku Jakow Jurowski obudził dr Botkina, temu nakazał obudzenie rodziny carskiej i ubranie się, argumentując to wyjazdem. Po pół godziny gotowi Romanowowie wyszli z pokoju i idąc za komendantem podążali w głąb domu aż do piwnicy. Według notatki Jurowskiego z 1920: Tatiana szła jako czwarta, za Olgą, Aleksandrą i Mikołajem (niosącym na rękach niedomagającego Aleksego). Doszli do pokoju podziemnego, gdzie nie było niczego, choć gdy carowa poprosiła o krzesła, przyniesiono jej dwa. Tatiana stała za rodzicami w rządku obok sióstr i służby (dr Botkina, Anny Demidowej, lokaja, kucharza). Gdy przyszedł pluton egzekucyjny. Jurowski poinformowawszy o skazaniu Mikołaja na śmierć poprzez rozstrzelanie, zaczął wraz z innymi strzelać do swych ofiar. Tatiana w chwili śmierci miała 21 lat.
Wątpliwości
Podobnie jak w przypadku pozostałego rodzeństwa, pojawiały się kobiety podające się za Tatianę, ale szybko były demaskowane. Według Michaela Occleshawa, autora książki "Spisek na życie Romanowów: Romanowanowie i dom Windsor", Tantiana miała być ewakuowana do Anglii, gdzie poślubiając żołnierza, żyła pod imieniem Larissa Tudor (zm. 1926). Jednak w 1993 roku odnaleziono szczątki Romanowów. Na podstawie badań DNA stwierdzono, iż niektóre kości należą do carewny Tani. Niektórzy wierząc w ocalenie rodziny podważają wyniki badań, jednak większość historyków uważa (na podstawie faktów), że Tatiana Romanowa zginęła w Jekaterynburgu.
Pogrzeb i kanonizacja
Tatiana i jej rodzina zostali pochowani dopiero w 80 lat po zbrodni, ponieważ wcześniej rządzący komuniści efektywnie ukrywali informacje o rodzinie carskiej i jej śmierci - poza tym nie było ani ciał ani szczątek. Uroczysty pogrzeb odbył się 17 lipca 1998 roku w 80. rocznicę tragicznej nocy jekaterynburskiej. W pogrzebie ostatnich Romanowów brało udział wiele znanych osób, m.in. ówczesny prezydent Borys Jelcyn oraz obecni członkowie rodziny Romanowów (tj. potomni książąt rosyjskich, którym udało się uciec z kraju).
W 2000 roku Tatiana została kanonizowana przez Cerkiew Prawosławną.
Anegdoty i wspomnienia o Tatianie
Gdy Tatiana była chora, panna Eager - jej opiekunka, śpiewała piosenki swej podopiecznej. Tania szczególnie lubiła starą angielską kołysankę opowiadającą smutną historię dziewczyny imieniem Dinah, która niechcąc wyjść za mąż wypiła "szklankę zimnej trucizny". Carewna nie mogła tylko zrozumieć, dlaczego Dinah wypiła zimną truciznę. W końcu niania odpowiedziała jej: "Nie miała czasu, żeby ją podgrzać, a teraz już śpij, Tatiano". Po chwili jednak Tania ponowiła pytanie: "Ale dlaczego nie mogła niani o podgrzanie trucizny, Ty na pewno byś mi ją podgrzała, prawda?"
Pewnego dnia Tatiana i jej opiekunka spacerowały po ogrodzie Pałacu Zimowego w czasie, gdy odbywała się tresura carskich psów rasy Collie. Jeden z nich, wyjątkowo rozbrykany, wskoczył na plecy księżniczki. Biedna Tania wystraszyła się i zaczęła krzyczeć. "Spokojnie Tatiano, piesek chciał tylko przywitać się z Tobą" - uspokajała ją niania. Zestresowana carewna odpowiedziała: "Przywitać?! W takim razie jest bardzo niewychowany, zamiast patrzeć mi w oczy, wita się tylko z moimi plecami."
Tatiana w filmie
W filmie Nicholas and Alexandra (pol. Mikołaj i Aleksandra) z 1971 Tatianę zagrała Lynne Frederick (1954-1994).
W filmie The Lost Prince (pol. Nieznany książę), opowiadającym historię najmłodszego i zapomnianego syna króla Wielkiej Brytanii Jerzego V - księcia Jana, w rolę Wielkiej Księżnej Tatiany wcieliła się Holly Boyd (była to rola epizodyczna - sceny: odwiedziny rodziny carskiej w Anglii oraz pobyt na Syberii i morderstwo Romanowów).
Literatura
- Łarysa Jermiłowa, Ostatni car, Wyd. Muza, Warszawa 2007, ISBN 978-83-7495-223-1.
- Janusz Kutta, Pamiętnik Mikołaja II, 2006, ISBN 83-89667-55-X.
- Robert K. Massie, Romanowowie: ostatni rozdział, Wyd. Amber, 2007, ISBN 978-83-241-2890-7.
- Shay McNeal, Ocalić cara Mikołaja II, 2004, ISBN 83-7311-895-0.