Wambierzyce
50°29′22″N 16°27′23″E/50,489444 16,456389| wieś | |
.jpg) Bazylika w Wambierzycach od wschodu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
952[2] |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
57-411[3] |
| Tablice rejestracyjne |
DKL |
| SIMC |
0855180 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  | |
Położenie na mapie gminy Radków  | |
| 50°29′22″N 16°27′23″E/50,489444 16,456389[1]
| |
Wambierzyce (niem. Albendorf[4], czes. Vambeřice) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Radków[5][6]. Ośrodek pielgrzymkowy i turystyczny, zwany śląskim Jeruzalem.
W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa wałbrzyskiego.
Nazwa wsi
[edytuj | edytuj kod]12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Wambierzyce[4]; nazwa ta pochodzi od czeskiej nazwy Vambeřice, używanej przez pielgrzymów z Czech i Moraw. Ta z kolei jest przyswojeniem (poprzez formę „Valbeřice”) najwcześniejszej formy niemieckiej – Albendorf.
Integralne części wsi
[edytuj | edytuj kod]| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0855196 | Górne Wambierzyce | część wsi |
| 0855204 | Jelenia Głowa | przysiółek |
Historia
[edytuj | edytuj kod].jpg)
Wambierzyce zostały założone najprawdopodobniej w roku 1253 przez króla czeskiego Przemysła Ottokara II[7], który sprowadził tu osadników z Turyngii. W roku 1330 miejscowość należała do joannitów z Kłodzka, a od końca XIV wieku na ponad dwieście lat przeszła na własność rodziny von Pannvitzów[7]. Od 1677 wieś była własnością bogatych mieszczan z Opawy, rodziny Osterbergów, która osiedliła się w pobliskim Ratnie[8].
Na początku XVIII wieku wybudowano w Wambierzycach kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, o barokowej architekturze (krużganki dookoła owalnej nawy, 11 kaplic). Świątynia została wybudowana w miejscu drewnianej kaplicy z 1263. Powstanie w miejscowości sanktuarium maryjnego związane jest z XII-wiecznym przekazem, wedle którego niewidomy Jan z Ratna miał w tym miejscu odzyskać wzrok, a jego oczom miała ukazać się postać Matki Bożej. We wnętrzu świątyni znajduje się m.in. wykonana z drewna lipowego rzeźba Matki Boskiej Królowej Rodzin, datowana na XIV w. (inne źródła podają XIII w.) ukoronowana w 1980[9].
W 1936 kościołowi nadano tytuł bazyliki mniejszej[9]. Miejscowość była już wówczas znaczącym ośrodkiem ruchu pielgrzymkowego. W okresie przed drugą wojną światową sanktuarium rocznie odwiedzało od 100 do nawet 200 tys. pątników ze Śląska, Czech, Słowacji, Niemiec (Łużyc), Austrii, Węgier i Polski[10].
W 1945 miejscowość włączono w granice Polski. Pierwsze grupki polskich osadników dotarły do Wambierzyc jeszcze w sierpniu tego roku. Byli to repatrianci zza Bugu, górale oraz rolnicy z Kielecczyzny[11]. W styczniu 1946 r. w miejscowości było ok. 2500 ludności niemieckiej (w tym uciekinierzy z Berlina iWrocławia) oraz ok. 500 polskiej[11]. Ludność niemiecką wkrótce wysiedlono do Niemiec[9]. Pierwsza ich partia opuściła Wambierzyce 29 marca 1946 r., a ostatnia 21 października tegoż roku[11].
Świątynia góruje nad rynkiem, z którego prowadzi do niej 57 schodów o symbolicznym znaczeniu: 9 (liczba chórów anielskich) + 33 (wiek Chrystusa w chwili ukrzyżowania) + 15 (wiek Marii w chwili poczęcia Chrystusa). Ponadto w okresie od końca XVII do XIX w. powstała w Wambierzycach, z inicjatywy Daniela von Osterberga, właściciela Wambierzyc w owym czasie, kalwaria z około 100 kaplicami i kapliczkami oraz 12 bramami[9]. Płynący przez miejscowość strumień nosi nazwę Cedron, nazwy okolicznych wzgórz nawiązują do tematyki biblijnej (Tabor, Syjon, Horeb itp.). Odnosi się to w swojej symbolice do Jerozolimy z czasów, kiedy żył Chrystus. W 1882 wykonana została w miejscowości, przez miejscowego zegarmistrza Longinusa Wittiga, ruchoma szopka z ponad 800 figurkami[9].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty[12]:
- kościół parafialny Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, z lat 1695–1750,
- zespół kalwarii, kaplice na górze Tabor i górze Kalwaria, kaplice i bramy na obszarze miasta, z XVII w., przebudowane w XIX w.,
- hotel, obecnie dom wycieczkowy, pl. Najświętszej Marii Panny 1, z drugiej połowy XIX w.,
- stajnie, z drugiej połowy XIX w.
Festiwal imienia Ignaza Reimanna
[edytuj | edytuj kod]Od 2002 r. w Wambierzycach odbywa się Międzynarodowy Festiwal imienia Ignaza Reimanna, kompozytora muzyki kościelnej, który się tu urodził. Inauguracja miała miejsce 13 października 2002 r. Inicjatorami tego muzycznego wydarzenia byli: Stanisław Paluszek (organista bazyliki w Wambierzycach), Siegmud Pchalek (niemiecki biograf Reimanna), Ryszard Szkoła (kustosz bazyliki) oraz Clemens Tommek (Niemcy). Festiwal od początku miał charakter międzynarodowy. Podczas pierwszej jego edycji zaprezentowali się artyści z Polski, Czech i Niemiec. Wykonali oni wówczas wspólnie jedną z kompozycji Ignazego Reimanna – „Pastoralmesse in C”, tzw. „Christkindlmesse”. W latach późniejszych podczas imprezy prezentowali się również artyści z innych zakątków Europy. Corocznie odbywający się Festiwal Reimanna to również okazja do spotkań z gośćmi związanymi z muzyką bądź z samym kompozytorem i jego twórczością. Obecnie koncerty w ramach festiwalu odbywają się nie tylko w Wambierzycach, Krosnowicach i Radkowie, ale i w całym rejonie, po obu stronach granicy.
Muzeum
[edytuj | edytuj kod]- W miejscowości znajduje się m.in. prywatne muzeum: Skansen Dawnych Sprzętów (ul. Wiejska 52)[9].
Osoby związane z Wambierzycami
[edytuj | edytuj kod]- Daniel Paschasius von Osterberg (1634–1711), dawny właściciel i mecenas wambierzyckiego sanktuarium.
- Joseph Knauer (1764–1844), arcybiskup wrocławski, proboszcz wambierzycki w latach 1794–1814.
- Ignaz Reimann (1820–1885), pedagog, muzyk i kompozytor, który tu się urodził[9].
- Arno Herzig (ur. 1937), niemiecki historyk.
- Hubertus Tommek (1940–2021), niemiecki ksiądz jezuita, pedagog, pisarz (dzisiejszy wambierzycki dom pielgrzyma był własnością rodziny Tommek).
Szlaki turystyczne
[edytuj | edytuj kod]
Główny Szlak Sudecki: Przełęcz Srebrna – Słupiec – Kościelec – Ścinawka Średnia – Wambierzyce – Skalne Grzyby – Karłów[9],
Polanica-Zdrój – Bukowa – Borowina – Niżkowa – Batorówek – Skalne Grzyby – Wambierzyce – Radków – Stroczy Zakręt[9],
Ścinawka Średnia - Ścinawka Średnia (stacja kolejowa) - Gorzuchów – Suszyna – Raszków – Wambierzyce
Kamienna Góra – Wolarz - U Huberta – Szczytna – Chocieszów – Wambierzyce[13]
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Bazylika -
Dom Pielgrzyma -
Brama Gihon -
Brama Jerozolimska -
Brama w dolinie Jozafata -
Kaplica ścięcia św. Jakuba -
Studzienka Matki Bożej
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 143970
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1324 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 457, 458. ISBN 978-83-89188-95-3.
- ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk - przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 174–175.
- ↑ a b c d e f g h i Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 13: Góry Stołowe. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, s. 253-261. ISBN 83-7005-301-7.
- ↑ Tomasz Gałwiaczek. Utworzenie placówki zakonne oo. jezuitów w wambierzyckim sanktuarium w latach 1945-1947. „Świdnickie Studia Teologiczne”. Rok XVII (2020). s. 35-48. (pol.).
- ↑ a b c Tomasz Gałwiaczek. Diariusz rezydencji oo. jezuitów w Wambierzycach od 1945 do 9 września 1949 r. (cz. I). „Sudety”. 1/180, s. 18-28, lipiec-sierpień 2023. Oficyna Wydawnicza ATUT. ISSN 1641-8603. (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 82–83. [dostęp 2012-09-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 16.07.2015
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Iwona Chomiak, Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625.
- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 13: Góry Stołowe. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, ISBN 83-7005-301-7.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Wambierzyce na stronie „Dolny Śląsk jakiego nie znacie”
- Strona internetowa Międzynarodowego Festiwalu im. Ignaza Reimanna w Wambierzycach. reimann.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-23)].
- Albendorf, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 26.
- Archiwalne widoki i publikacje związane z miejscowością w bibliotece Polona.
| Miasto | |
|---|---|
| Części miasta | |
| Wsie | |
| Części wsi | |
| Osady wsi | |
| Przysiółki wsi | |
| Dawna wieś |
