Głownia kukurydzy
 Haploidalne sporydia głowni kukurydzy pod mikroskopem | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
głownia kukurydzy |
| Nazwa systematyczna | |
| Ustilago maydis (DC.) Corda Icon. fung. 5: 3 (Praga, 1842) | |
Głownia kukurydzy (Ustilago maydis (DC.) Corda) – gatunek grzybów z rodziny głowniowatych (Ustilaginaceae)[1]. Wywołuje chorobę kukurydzy o nazwie głownia guzowata kukurydzy. Dawniej w Polsce chorobę tę nazywano głownią kukurydzy, jednak obecnie występuje również druga choroba – głownia pyląca kukurydzy, stąd też dla choroby wywoływanej przez Ustilago maydis właściwe jest używanie pełnej nazwy – głownia guzowata kukurydzy[2].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Ustilago, Ustilaginaceae, Ustilaginales, Ustilaginomycetidae, Ustilaginomycetes, Ustilaginomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozowany został w 1815 r. przez Augustina Pyramusa de Candolle jako Uredo maydis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1842 r. August Corda, przenosząc go do rodzaju Ustilago[1].
- Caeoma zeae Link 1825
- Erysibe maydis (DC.) Wallr. 1833
- Lycoperdon zeae Beckm. 1768
- Uredo maydis DC. 1815
- Uredo segetum f. zeae-maydis DC. 1808
- Uredo segetum var. mays-zeae DC. 1805
- Uredo zeae Desm. 1840
- Uredo zeae Schwein.1822
- Uredo zeae-maydis DC. 1806
- Ustilago euchlaenae Arcang. 1882
- Ustilago mays-zeae Magnus, 1895
- Ustilago segetum var. mays-zeae DC. 1805
- Ustilago zeae (Link) Unger 1836
- Ustilago zeae-maydis G. Winter
Cykl rozwojowy
[edytuj | edytuj kod]Na zainfekowanych przez głownię kukurydzy częściach nadziemnego pędu kukurydzy rozwijają się narośla (guzy) zbudowane z patologicznie przerośniętych tkanek, w których powstają teliospory. Zimują one w glebie na pozostawionych pożniwnych resztkach roślin, zwłaszcza kolbach. Wiosną kiełkują wytwarzając podstawkę. Tuż przed ich kiełkowaniem następuje w nich kariogamia, a w momencie powstawania podstawki mejoza, w wyniku której każda komórka podstawki zawiera jedno haploidalne jądro. Podstawki te funkcjonują nieco inaczej niż u większości podstawczaków. Na każdej z nich powstaje jeden zarodnik zwany sporydium, ale po jego odpadnięciu na podstawce mogą tworzyć się nowe sporydia. W rezultacie z każdej podstawki zazwyczaj powstaje wiele sporydiów. Po zetknięciu z żywicielem sporydia wytwarzają haploidalną przedgrzybnię. Gdy zetkną się z sobą dwa różne płciowo sporydia zachodzi między nimi plazmogamia i powstaje komórka dikariotyczna. W guzach jej strzępki rozpadają się na dwujądrowe, kuliste teliospory. Okres od zainfekowania do wytworzenia pierwszych teliospor trwa około 2 tygodni[2].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]- Według ankiety przeprowadzonej wśród fitopatologów przez czasopismo „Molecular Plant Pathology” w 2012 r. gatunek ten znalazł się wśród 10 gatunków grzybów o największym znaczeniu w gospodarce człowieka[4]
- Pasożyt i saprotrof kukurydzy, wywołujący chorobę głownia guzowata kukurydzy[2]
- W kuchni meksykańskiej znany pod nazwą cuitlacoche lub huitlacoche. Nazwa ta pochodzi z języka nahuatl: cuitlacochi cuítlatl (łajno) + cochi (spać), od ptaków Harporhynchus longirostris Schlz z rodziny krukowatych, mających zwyczaj spać na odchodach bydlęcych. Choroba roślin wywoływana przez niego również nazywana jest głownią kukurydzy lub głownią guzowatą kukurydzy
- W kuchni Azteków i innych ludów południowo-zachodniej Ameryki Północnej cuitlacoche od czasów prekolumbijskich uważane było za wielki przysmak. Spożywane jest w postaci niedojrzałej w zupach, jako dodatek do tradycyjnych dań, jak tacos, tamales, quesadillas itd[5].
- Ze względu na zawartość alkaloidów, pod koniec XIX w. głownia kukurydzy była przez kilkanaście lat notowana w amerykańskiej farmakopei. Używana była przez Indian Zuni do wywoływania porodu[6].
- Głownia kukurydzy jest organizmem modelowym. Jej genom został w pełni zsekwencjonowany[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2016-07-18]. (ang.).
- ↑ a b c Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia, t. 2. Choroby roślin uprawnych, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2011, ISBN 978-83-09-01077-7.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2016-07-17]. (ang.).
- ↑ Dean R, Van Kan JA, Pretorius ZA, et al.. The Top 10 fungal pathogens in molecular plant pathology. „Mol. Plant Pathol.”. 13 (4), s. 414–430, May 2012. DOI: 10.1111/j.1364-3703.2011.00783.x. PMID: 22471698. (ang.).
- ↑ Cuitlacoche. [dostęp 2009-11-30]. (ang.).
- ↑ The Americas. Sweetcorn. W: Michael J. O’Dowd: The History of Medications for Women: Materia Medica Woman. Parthenon Publishing Company, 2001, s. 410. ISBN 978-1-85070-002-9. (ang.).
- ↑ Kämper J, Kahmann R, Bölker M, i in. Insights from the genome of the biotrophic fungal plant pathogen Ustilago maydis. „Nature”. 7115 (444), s. 97–101, November 2006. DOI: 10.1038/nature05248. PMID: 17080091.