Halina Konopacka

Halina Konopacka
Leonarda Kazimiera Konopacka
Data i miejsce urodzenia	26 lutego 1900 ; Rawa Mazowiecka, Królestwo Polskie, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	28 stycznia 1989 ; Daytona Beach, Stany Zjednoczone
Wzrost	181 cm
Dorobek medalowy
	Reprezentacja Polska
	Igrzyska olimpijskie
	Światowe Igrzyska Kobiet
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Halina Konopacka, również Halina Konopacka-Matuszewska-Szczerbińska^[1]^[2], właśc. imiona: Leonarda Kazimiera Konopacka^[1] (ur. 26 lutego 1900 w Rawie Mazowieckiej, zm. 28 stycznia 1989 w Daytona Beach) – polska lekkoatletka, dyskobolka, pierwsza polska złota medalistka olimpijska. Dama Orderu Orła Białego.

Życiorys

Urodziła się w Rawie Mazowieckiej w mieszczańskiej rodzinie Jakuba i Marianny z Raszkiewiczów Konopackich^[3]. Ze strony matki miała przodków pochodzenia tatarskiego^[4]. Wkrótce, wraz z rodzicami, zamieszkała w Warszawie przy ul. Grochowskiej 326^[5]^[3]. Rodzina pasjonowała się sportem, głównie tenisem, w którego grał jej ojciec, siostra Czesława (ur. 1899) i brat Tadeusz (1895–1990), późniejszy piłkarz i lekkoatleta, instruktor Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego^[1]^[5]. Całe rodzeństwo biegle mówiło też po francusku i rosyjsku^[5]. Ukończyła żeńskie gimnazjum Cecylii Plater-Zyberkówny w Warszawie^[1]^[5].

Karierę sportową rozpoczęła od narciarstwa. Przypadkiem, jako studentka Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Warszawskiego w 1919 trafiła do sekcji lekkoatletycznej AZS Warszawa^[6], gdzie w 1923 wypatrzył ją francuski trener Maurice Baquet^[3]. Przez całą karierę reprezentowała tylko AZS Warszawa. Uprawiała rzut dyskiem, rzut oszczepem, pchnięcie kulą, skok wzwyż i skok w dal. W 1924 świętowała zdobycie mistrzostwa Polski w rzucie dyskiem i pchnięciu kulą, a w 1926 ustanowiła pierwszy ze swoich rekordów świata w rzucie dyskiem – 34,15 m^[7]. W tym samym roku na II Igrzyskach Kobiet w Göteborgu odniosła zwycięstwo wynikiem 37,71^[8]. O jej wszechstronności świadczy 27 tytułów mistrzyni Polski zdobytych w kilku konkurencjach, między innymi w: rzucie dyskiem, pchnięciu kulą, pięcioboju, skoku w dal i rzucie oszczepem^[9]. Również znakomicie grała w piłkę ręczną, jeździła konno, grała na fortepianie, pasjonowała się automobilizmem. Komentatorzy sportowi nadali jej przydomek „Czerbieta” (zbitek słów: „czerwona kobieta”), gdyż zwykle występowała w czerwonym berecie.

31 lipca 1928 podczas igrzysk olimpijskich w Amsterdamie ustanowiła rekord świata w rzucie dyskiem wynikiem 39,62 m i zdobyła pierwszy złoty medal olimpijski dla Polski^[7]. W plebiscycie dziennikarzy sportowych została uznana za Miss Igrzysk w Amsterdamie^[10]. Do końca swojej kariery nie została pokonana w rzucie dyskiem w żadnych zawodach. W 1931 wycofała się z czynnego życia sportowego^[11]. Po zakończeniu kariery lekkoatletycznej grała w tenisa w barwach Lawn-Tenis Klubu w Agrykoli Warszawa^[5]. W mikście z Czesławem Spychałą zdobyła brązowy medal narodowych mistrzostw Polski w latach 30. XX wieku^[12]).

Laureatka Wielkiej Honorowej Nagrody Sportowej (1927 i 1928)^[13]. Zwyciężczyni Plebiscytu „Przeglądu Sportowego” na najlepszego sportowca Polski w 1927 i 1928^[6]. Działała też w strukturach sportowych. Członkini Zarządu Międzynarodowej Federacji Sportów Kobiecych, prezes Oddziału Warszawskiego Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej Kobiet^[5].

Zajmowała się również poezją i malarstwem. Publikowała w „Wiadomościach Literackich” i „Skamandrze”, gdzie w 1926 opublikowany został jej pierwszy wiersz „Skrzypce”^[5]. W 1929 wydano zbiór jej wierszy „Któregoś dnia”^[5]^[7]. Po wojnie malowała głównie kompozycje kwiatowe, podpisując obrazy pseudonimem Helen George^[9]^[11]. W 1935 została redaktorką naczelną dwutygodnika sportowego „Start”^[5]^[8].

Gdy wybuchła II wojna światowa, we wrześniu 1939 towarzyszyła mężowi Ignacemu Matuszewskiemu przy ewakuacji złota Banku Polskiego, którą ten organizował i nadzorował^[11]. Była kierowcą jednej z ciężarówek na trasie przez Rumunię nad Morze Czarne i dalej do Francji. Po klęsce Francji, wraz z mężem przez Hiszpanię dotarła w 1941 do Stanów Zjednoczonych. Udzielała się w nowojorskiej Polonii społecznie i kulturalnie, m.in. pracowała w Instytucie Józefa Piłsudskiego^[5]. Po śmierci męża prowadziła szkółkę narciarską w Roslyn, a także projektowała damskie ubrania, prowadząc jednocześnie sklep konfekcyjny^[5]. W Nowym Jorku mieszkała do 1959, a następnie w Sebastian na Florydzie^[5]^[11].

Po wojnie odwiedziła Polskę trzykrotnie w 1958, 1970 i 1975^[14].

Była dwukrotnie zamężna: z Ignacym Matuszewskim – od 20 grudnia 1928 (ślub zawarto w Rzymie^[15]) do jego śmierci 3 sierpnia 1946^[11], i z Jerzym Szczerbińskim – od 1949 do jego śmierci w 1959^[9].

Zmarła w Daytona Beach^[5]^[16]. 18 października 1990 jej prochy spoczęły na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kw. 67D-1-26)^[11].

Rekordy życiowe

rzut dyskiem 39,62 m
rzut oszczepem 34,83 m
pchnięcie kulą 11,33 m
skok wzwyż 1,38 m
skok w dal 5,12 m

Osiągnięcia

IO w Amsterdamie: 1. miejsce w rzucie dyskiem
Światowe Igrzyska Kobiet: 1926 – 1. m. w rzucie dyskiem, 3. m. w pchnięciu kulą oburącz, 5. m. w rzucie oszczepem oburącz, 1930 – 1. m. w rzucie dyskiem
trzykrotna rekordzistka świata w rzucie dyskiem: 1926 – 34,15 m; 1927 – 39,18; 1928 – 39,62 m
27-krotna mistrzyni Polski w pchnięciu kulą, rzucie dyskiem, oszczepem, skoku wzwyż, 3-boju, 5-boju, sztafecie 4x75 m, 4x100 m, 4x200 m
23-krotna rekordzistka Polski

Ordery i odznaczenia

Order Orła Białego (pośmiertnie, 6 listopada 2018)^[17]^[18]
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1989, nadany przez prezydenta RP na uchodźstwie)^[19]
Złoty Krzyż Zasługi (7 listopada 1929)^[20]
Srebrna Odznaka Orderu Zasługi PRL (1978, 50. rocznicę olimpijskiego zwycięstwa)

Upamiętnienie

W 1999 została ustanowiona Wyższa Szkoła Kultury Fizycznej i Turystyki im. Haliny Konopackiej w Pruszkowie^[21].
W 2000 w pierwszej edycji Alei Gwiazd Sportu we Władysławowie odsłonięto Gwiazdę Haliny Konopackiej.
Była patronką Gimnazjum nr 2 w Rawie Mazowieckiej – jej rodzinnym mieście.

Zobacz też

Uwagi

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Konopacka – Matuszewska – Szczerbińska Halina – właściwie Leonarda Kazimiera, [w:] Biografie [online], Polski Komitet Olimpijski, 2013 [dostęp 2020-02-27] .
↑ Konopacka Halina, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-02-27] .
↑ ^a ^b ^c Wryk 2015 ↓, s. 308.
↑ 25 lat temu zmarła Halina Konopacka [online], sport.wp.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Wystawy do pobrania: Halina Konopacka. [w:] Aleksandra Rybińska-Bielecka [on-line]. edukacja.ipn.gov.pl, 2023-07-28. [dostęp 2024-08-12].
↑ ^a ^b Jatkowska 2017 ↓, s. 50.
↑ ^a ^b ^c Wryk 2015 ↓, s. 309.
↑ ^a ^b Jatkowska 2017 ↓, s. 51.
↑ ^a ^b ^c Michał Laszczkowski: Kobiety niepodległej. Warszawa: Biuro Programu „Niepodległa”, 2021, s. 75. ISBN 978-83-956053-2-1. (pol.).
↑ Wryk 2015 ↓, s. 310.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Wryk 2015 ↓, s. 311.
↑ Maciej Petruczenko: Historyczny rekord świata Haliny Konopackiej, mistrzyni godnej Orła Białego. przegladsportowy.onet.pl, 2017-05-10. [dostęp 2024-08-11].
↑ Mała encyklopedia sport. T. 2. Warszawa: Sport i Turystyka, 1987, s. 604. ISBN 83-217-2564-3.
↑ Jatkowska 2017 ↓, s. 67.
↑ Ślub p. Haliny Konopackiej. „Gazeta Lwowska”. Nr 294, s. 3, 22 grudnia 1928.
↑ Jatkowska 2017 ↓, s. 68.
↑ M.P. z 2019 r. poz. 101 „jako wyraz najwyższego szacunku wobec znamienitych zasług poniesionych dla chwały, dobra i pożytku Rzeczypospolitej Polskiej, z okazji Narodowych Obchodów Setnej Rocznicy Odzyskania Niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej”.
↑ Anna Kondek-Dyoniziak: Prezydent uhonorował pośmiertnie Orderem Orła Białego ponad 20 wybitnych Polaków. dzieje.pl, 11 listopada 2018. [dostęp 2018-11-11].
↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 99, nr 6 z 15 grudnia 1989.
↑ M.P. z 1929 r. nr 264, poz. 615 „za zasługi około rozwoju sportu polskiego i propagandy Polski zagranicą”.
↑ O nas. wskfit.pl. [dostęp 2017-10-07].

Bibliografia

Ryszard Wryk: Olimpijczycy Drugiej Rzeczypospolitej. Poznań: Nauka i Innowacje, 2015, s. 308–311. ISBN 978-83-64864-22-3.
Gabriela Jatkowska: Przerwane Igrzyska. Warszawa: 2017.

Linki zewnętrzne

Halina Konopacka [online], olympedia.org [dostęp 2023-01-23] (ang.).
85. rocznica rekordu świata Konopackiej [online], Polski Związek Lekkiej Atletyki [dostęp 2011-05-23] (pol.).
Strona audycji PR Programu II o Halinie Konopackiej autorstwa Witolda Malesy. [dostęp 12 sierpnia 2012]
Odsłonięcie Gwiazdy Haliny Konopackiej na I Edycji (2000) Alei Gwiazd Sportu we Władysławowie

[PKOl-1] Konopacka – Matuszewska – Szczerbińska Halina – właściwie Leonarda Kazimiera, [w:] Biografie [online], Polski Komitet Olimpijski, 2013 [dostęp 2020-02-27] .

[EPWN-2] Konopacka Halina, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-02-27] .

[CITEREFWryk2015308-3] Wryk 2015 ↓, s. 308.

[4] 25 lat temu zmarła Halina Konopacka [online], sport.wp.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).

[EIPN-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Wystawy do pobrania: Halina Konopacka. [w:] Aleksandra Rybińska-Bielecka [on-line]. edukacja.ipn.gov.pl, 2023-07-28. [dostęp 2024-08-12].

[CITEREFJatkowska201750-6] Jatkowska 2017 ↓, s. 50.

[CITEREFWryk2015309-7] Wryk 2015 ↓, s. 309.

[CITEREFJatkowska201751-8] Jatkowska 2017 ↓, s. 51.

[Kobiety-9] Michał Laszczkowski: Kobiety niepodległej. Warszawa: Biuro Programu „Niepodległa”, 2021, s. 75. ISBN 978-83-956053-2-1. (pol.).

[CITEREFWryk2015310-10] Wryk 2015 ↓, s. 310.

[CITEREFWryk2015311-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Wryk 2015 ↓, s. 311.

[12] Maciej Petruczenko: Historyczny rekord świata Haliny Konopackiej, mistrzyni godnej Orła Białego. przegladsportowy.onet.pl, 2017-05-10. [dostęp 2024-08-11].

[13] Mała encyklopedia sport. T. 2. Warszawa: Sport i Turystyka, 1987, s. 604. ISBN 83-217-2564-3.

[CITEREFJatkowska201767-14] Jatkowska 2017 ↓, s. 67.

[15] Ślub p. Haliny Konopackiej. „Gazeta Lwowska”. Nr 294, s. 3, 22 grudnia 1928.

[CITEREFJatkowska201768-16] Jatkowska 2017 ↓, s. 68.

[17] M.P. z 2019 r. poz. 101 „jako wyraz najwyższego szacunku wobec znamienitych zasług poniesionych dla chwały, dobra i pożytku Rzeczypospolitej Polskiej, z okazji Narodowych Obchodów Setnej Rocznicy Odzyskania Niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej”.

[18] Anna Kondek-Dyoniziak: Prezydent uhonorował pośmiertnie Orderem Orła Białego ponad 20 wybitnych Polaków. dzieje.pl, 11 listopada 2018. [dostęp 2018-11-11].

[19] Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 99, nr 6 z 15 grudnia 1989.

[20] M.P. z 1929 r. nr 264, poz. 615 „za zasługi około rozwoju sportu polskiego i propagandy Polski zagranicą”.

[21] O nas. wskfit.pl. [dostęp 2017-10-07].

[50m-22] Bieg rozegrano na dystansie 4 × 50 metrów.

[75m-23] Bieg rozegrano na dystansie 4 × 75 metrów.

[nr-24] Nie rozegrano z powodu II WŚ.

[nr-25] Nie rozegrano

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[A]

[B]

[C]

[A]