Kokietnik
 Phyllocladus aspleniifolius | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
kokietnik | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Phyllocladus Mirbel Mém. Mus. Hist. Nat. 13: 48. 1825[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
P. billardieri Mirbel, nom. illeg. (=P. aspleniifolius (Labillardière) J. D. Hooker)[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Kokietnik[4] (Phyllocladus) – rodzaj drzew i krzewów z rodziny zastrzalinowatych (Podocarpaceae). Obejmuje we florze współczesnej cztery gatunki występujące na Filipinach, Borneo i Nowej Gwinei oraz wyspach między nimi leżących, a także na Tasmanii i Nowej Zelandii[5][6]. W przeszłości, podczas trzeciorzędu, przedstawiciele tego rodzaju byli bardziej zróżnicowani i odgrywali większą rolę we florze tego obszaru[7], występując także w Australii i Patagonii[6]. Należą tu zarówno rośliny dwupienne jak i jednopienne. Wyróżniają się charakterystycznie spłaszczonymi pędami – fyllokladiami[5]. Rośliny te występują głównie w zaroślach i lasach górskich. Gatunki drzewiaste wykorzystywane są jako źródło surowca drzewnego. Z kory P. trichomanoides Maorysi uzyskiwali czerwony barwnik[8].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Rośliny osiągające od nieco ponad 1 metr do 30 m wysokości. Pęd główny rozgałęzia się często okółkowo. Końcowe odcinki pędów rozgałęziające się naprzeciwlegle są spłaszczone i pełnią funkcję asymilacyjną (fyllokladia). Mają one kształt wachlarzowaty, na brzegu są drobnoząbkowane lub wcinane[5] do pierzasto podzielonych[8].
- Liście
- Młodociane są jednonerwowe, równowąskie i ułożone skrętolegle[5]. Rozwijają się tylko u siewek[8]. Właściwe liście zredukowane są do drobnych łusek u nasady fyllokladiów[5].
- Organy generatywne
- Krótkie, czerwonobrązowe i kotkowate strobile męskie zebrane są w skupienia na końcach pędów[8]. Ziarna pyłku zaopatrzone są w skrzydełka. Strobile żeńskie wyrastają na krawędzi fyllokladiów. Składają się z mięśniejącej osnówki otaczającej zalążki[5].
- Nasiona
- Na płodnej łusce (makrosporofilu) rozwija się pojedyncze, wzniesione ku górze nasiono, do połowy otoczone osnówką. Nasiono jest owalne, spłaszczone wzdłuż dłuższej osi, pozbawione skrzydełka[5].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zaliczany jest do rodziny zastrzalinowatych (Podocarpaceae) lub wyodrębniany w osobną rodzinę Phyllocladaceae Bessey 1907. Genowe analizy filogenetyczne nie dają jednoznacznych wyników, według niektórych badaczy potwierdzają siostrzaną pozycję tego rodzaju w stosunku do innych zastrzalinowatych, według innych rodzaj ten zagnieżdżony jest w obrębie zastrzalinowatych[9]. W obrębie rodzaju gatunki tworzą dwie grupy siostrzane – do jednej należy P. aspleniifolius i P. toatoa, do drugiej P. trichomanoides i P. hypophyllus[10].
- Wykaz gatunków[11]
- Phyllocladus aspleniifolius (Labill.) Hook.f.
- Phyllocladus hypophyllus Hook.f.
- Phyllocladus toatoa Molloy
- Phyllocladus trichomanoides D.Don
Opisano także wymarłe gatunki występujące w trzeciorzędzie i czwartorzędzie[10]:
- P. aberensis, P. annulatus, P. lobatus, P. morwellensis.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
- ↑ a b c Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-12-03]. (ang.).
- ↑ Nazwa polska według Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin, poprzedzony historyczną rozprawą o źródłach. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900. (pol.).
- ↑ a b c d e f g John Silba: Encyclopedia coniferae. Corvallis, Oregon, USA: Harold N. Moldenkeand, Alma L. Moldenke, 1986, s. 69, seria: Phytologia Memoirs.
- ↑ a b Aljos Farjon, Denis Filer: An Atlas of the World’s Conifers. Leiden, Boston: Brill, 2013, s. 16. ISBN 978-90-04-21180-3.
- ↑ Steven J. Wagstaff. Evolution and biogeography of the austral genus Phyllocladus (Podocarpaceae). „Journal of Biogeography”. 31, 10, s. 1569-1577, 2004. DOI: 10.1111/j.1365-2699.2004.01066.x. (ang.).
- ↑ a b c d Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 23. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-26] (ang.).
- ↑ a b Robert S. Hill. New species of Phyllocladus (Podocarpaceae) macrofossils from southeastern Australia. „Alcheringa An Australasian Journal of Palaeontology”. 13, 3, s. 193-208, 1989. DOI: 10.1080/03115518908527820. (ang.).
- ↑ Phyllocladus. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-12-03].