Makak czubaty
| Macaca nigra[1] | |||
| (Desmarest, 1822) | |||
.jpg) Makak czubaty | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
makak czubaty | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[6] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Makak czubaty[7][8], czarny makak czubaty[8], czubaty pawian[8] (Macaca nigra) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1822 roku francuski zoolog Anselme Gaëtan Desmarest nadając mu nazwę Cynocephalus niger[2]. Miejsce typowe to „jedna z wysp archipelagu indyjskiego” (fr. L’une des îles de l’archipel des Indes)[2][9][10]. Okaz typowy (neotyp) to skóra (w znaturalizowanej pozycji) oraz czaszka samca (sygnatura MNHN-ZM-AC-A1463) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu; okaz zebrali w 1829 roku na Celebes Joseph Paul Gaimard i Jean René Constant Quoy[11].
M. nigra należy do grupy gatunkowej silenus[12]. M. nigra jest genetycznie i morfologicznie podobny do M. nigrescens, a w Parku Narodowym Bogani Nani Wartabone w dolnym biegu rzeki Onggak Dumoga stwierdzono strefę przenikania między tymi gatunkami[12].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten za gatunek monotypowy[12].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Macaca: port. macaca, rodzaj żeński od macaco „małpa”; Palmer sugeruje, że nazwa ta pochodzi od słowa Macaquo oznaczającego w Kongo makaka i zaadoptowaną przez Buffona w 1766 roku[13].
- nigra: łac. niger „czarny, ciemnego koloru, lśniąca czerń”[14].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Makak czubaty występuje endemicznie w północnym Celebes (wschodni kraniec północnej, półwyspowej części) oraz na wyspach Manado Tua i Talisei; introdukowany na wyspę Pulau Bacan (Moluki) w 1867 roku[15][12].
Gęstość występowania makaków czubatych na wyspie Bacan jest wyższa niż na Sulawesi (odpowiednio 4,9 grup/km² ze średnią wielkością grupy 24,9 os. // 3,9 grup/km², średnio liczących 20 osobników)[15].
Na Sulawesi grupy makaków czubatych można spotkać na terenie rezerwatów Tangkoko DuaSudara (w tym miejscu wyspy jest ich najwięcej), Gunung Ambang, Gunung Manembonembo oraz na terenie parku narodowego Bunaken Marine[16].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) samic 44,5–55 cm, samców 50–57 cm, długość ogona 1,5–2,5 cm; masa ciała samic 5,5–8 kg, samców 10,2–13 kg[17][18]. Czarne, dość długie futro, szczątkowy ogon, twarz czarna, u młodych różowa, modzele pośladkowe jasnoróżowe. Na głowie charakterystyczny czub dorastający do 10 cm.
Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Żyje w parach lub małych grupach, głównie na ziemi, osobniki młode i samice z dziećmi chronią się na drzewach. Wszystkożerny, żywi się głównie owocami, chętnie łowi drobne zwierzęta w rzekach i morzu. W stadach panuje równouprawnienie, żadna płeć nie dominuje. Młode osiągają dojrzałość w wieku trzech lat, nie wiadomo ilu lat dożywają na wolności.
Status zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii CR (ang. critically endangered ‘krytycznie zagrożony’)[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Macaca nigra, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Supplément. W: A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1822, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
- ↑ A. Desmoulins: Cynocéphale. Cynocephalus. Mam. W: J. Bory de Saint-Vincent: Dictionnaire classique d’histoire naturelle. T. 5. Paris: Rey et Gravier, Libraries-Editeurs, Auai des Augustins, n° 55; Baudouin Frèrer, Libraries-Editeurs, Imprimeurs de la société D'Histoire Naturelle, Rue de Vaugirard, n° 36, 1824, s. 262. (fr.).
- ↑ H.G.L. Reichenbach: Die vollständigste Naturgeschichte der Affen. Dresden und Leipzig: Expedition der vollstèandigsten Naturgeschichte, 1862, s. 163. (niem.).
- ↑ G.S. Miller. Two new mammals from Celebes. „Journal of Mammalogy”. 12 (4), s. 413, 1931. DOI: 10.2307/1373772. (ang.).
- ↑ a b R. Lee i inni, Macaca nigra, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-22] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 47. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c Kowalski i in. 1991 ↓, s. 183.
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macaca nigra. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-22].
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Macaca nigra (Desmarest, 1822). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-16]. (ang.).
- ↑ MNHN-ZM-AC-A1463, [w:] Mammals (ZM) [online], Muséum national d’Histoire naturelle [dostęp 2023-09-16] (fr. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 220. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.).
- ↑ nigra, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-16] (ang.).
- ↑ a b Rosenbaum et al.. Population densities of Sulawesi crested black macaques (Macaca nigra) on Bacan and Sulawesi, Indonesia: Effects of habitat disturbance and hunting. „American Journal of Primatology”. 44, s. 89–106, 1998. (ang.).
- ↑ Bynum et al.. Conservation Status of Sulawesi Macaques. „Tropical Biodiveristy”. 6, s. 123–144, 1999. (ang.).
- ↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 630–631. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 144. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 183, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.