Chobienia (powiat lubiński)

Chobienia
	wieś
	; Zamek w Chobieni
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	lubiński
Gmina	Rudna
Wysokość	95 m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	764
Strefa numeracyjna	76
Kod pocztowy	59-340
Tablice rejestracyjne	DLU
SIMC	0367166
	Położenie na mapie Polski Chobienia
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Chobienia
	Położenie na mapie powiatu lubińskiego Chobienia
	Położenie na mapie gminy Rudna Chobienia
	51°32′39″N 16°26′55″E/51,544167 16,448611
	Multimedia w Wikimedia Commons

Chobienia (niem. Köben an der Oder^[4]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie lubińskim, w gminie Rudna na lewym brzegu Odry między Ścinawą a Głogowem. Dawniej miasto; uzyskała lokację miejską przed 1303 rokiem, zdegradowana w 1945 roku^[5].

W latach 1945–1954 siedziba władz gminy Chobienia. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Chobienia. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa legnickiego.

W Chobieni znajdują się: Szkoła Podstawowa z halą sportową, Chobieński Ośrodek Kultury, biblioteka, Ośrodek Zdrowia, Bank Spółdzielczy, Ochotnicza Straż Pożarna z remizą, kompleks rekreacyjno-sportowy z kortami, bieżnią i deszczowanym boiskiem (nawierzchnia trawiasta), sala widowiskowa z zapleczem gastronomicznym, sześć stawów, przystań kajakowa.

Demografia

Liczba mieszkańców w roku 1322 wynosiła 800, w roku 1939 – 1650, w 2011 – 764^[2]

Toponimia

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizownej formie Cobonam^[6]^[7]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Kobena^[8].

Historia

Nazwa Chobienia w roku 845 była wymieniona przez kronikarza Geografa Bawarskiego wśród dwudziestu innych grodów słowiańskiego plemienia Dziadoszan. Fakt ten dowodzi, że już w IX w. była znaczącym ośrodkiem osadniczym. Gród plemienny w Chobieni zbudowano około roku 850 i porzucono na przełomie IX/X w^[9]. Prawa miejskie nadał osadzie książę Henryk Brodaty w roku 1238. W roku 1259 istniał już w Chobieni kościół. Chobienia jako miasto występuje w dokumentach z lat 1303 i 1305. W czasach średniowiecznych funkcjonowała tu faktoria solna. W XIV i XV w. właścicielami ziemi w Chobieni był kościół, książę, szlachta, zamek i wójt. Większość dóbr należało do hrabiego Georga von Kottwitz^[10]^[11], który w XVI w. przebudował zamek, kupił od kolegiaty głogowskiej przeprawę promową i podporządkował sobie chobieńskich mieszczan. Był fundatorem przebudowy kościoła parafialnego pw. św. Apostołów Piotra i Pawła. Kazał wybudować wodociąg mający źródło na zachodnich wzgórzach miasta. Dla miejscowych dzieci założył szkołę łacińską, a dla biednych, chorych i zniedołężniałych – szpital i przytułek. Za czasów jego panowania powstał w Chobieni cech zrzeszający 15 rolników, co było ewenementem na skalę europejską^[12]. Cech ten – mający własny statut i własną pieczęć – był pierwszym związkiem chłopów w Niemczech. W tych latach do Chobieni przybył Johann Heermann, który kierował protestancką parafią przez 27 lat (1611-1638). W okresie wojny trzydziestoletniej miasto spłonęło i zostało doszczętnie splądrowane. W roku 1772 pożar zniszczył kościół, szkołę parafialną i plebanię. Począwszy od połowy XVII w. dobra chobieńskie często zmieniały właścicieli. Po I wojnie światowej wskutek hiperinflacji Chobienia miała własną walutę zastępczą (notgeld) z panoramą miasta na awersie^[13]. W rynku były dwa duże hotele, dwa kościoły, ratusz i kawiarnia. Funkcjonowały też trzy szkoły (ewangelicka, katolicka i prywatna), straż pożarna, drukarnia, tartak i zakład komunalny – życie miasta i jego obywateli ukazywała wydawana trzy razy w tygodniu Chobieńska Gazeta Odrzańska. Po ucieczce części Niemców przed nadciągającym frontem tereny te zostały niemal całkowicie wyludnione. Chobienia została zdobyta w styczniu 1945 – była wówczas zniszczona w 50%. W roku 1984 rozebrano stację PKP. W roku 2009 przebudowana została centralna część Rynku, umieszczono w nim nową fontannę (w miejscu dawnego kościoła ewangelickiego).

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[14]:

obręb starego miasta, z końca XIV w.
kościół parafialny pw. śś. Piotra i Pawła, gotycki, wzniesiony w XVI w., XVIII w.; we wnętrzu chrzcielnica z 1587 r. oraz dwa nagrobki z XVII w.
zespół zamkowy, z XV-XIX w.
- renesansowy zamek z XV w., zwany przez miejscowych pałacem
- park wokół zamku otoczony dwumetrowym murem, z alejami, fontanną i rzadkimi gatunkami drzew: miłorząb dwuklapowy i sosna wejmutka – pomniki przyrody oraz platan klonolistny
kościół ewangelicki na planie ośmiokąta, dwupiętrowy. Wewnątrz znajdował się obraz z portretem Johanna Heermanna. Wybudowany w roku 1769. Zniszczony w 1945 r. i wyburzony w 1963 r. Na jego fundamentach w latach 70. XX wieku wybudowano fontannę. Dziś w tym miejscu stoi nowa podświetlana fontanna
ratusz, wybudowany przed rokiem 1418. Zniszczony w 1945 r. i wyburzony w 1963 r.
kamieniczki w rynku z XVIII wieku
fontanna na rynku istniejąca do 1960 r.
ruiny kościoła św. Idziego, wzmiankowanego w 1300 r., znajdujące się obecnie na terenie cmentarza. Do dziś zachowało się kamienne epitafium przedstawiające Heinricha von Sacka z Radoszyc i jego żonę Katarzynę. Nad epitafium wmurowano kamienny krzyż określany czasem jako krzyż pokutny. Stwierdzenia takie nie mają jednak oparcia w żadnych dowodach i ukute są wyłącznie na nieuprawnionym, błędnym założeniu, że wszystkie kamienne monolitowe krzyże, nieznanego wieku i pochodzenia, są krzyżami pokutnymi^[15].
grodzisko z położone ok. 2 km na północ od Chobieni, w miejscu grodu plemienia Dziadoszan zbudowanego około 860 roku i opuszczonego na przełomie IX/X wieku^[9].
zagadkowy cmentarz za miastem z napisem nad bramą: Eingang in Ruhe (wejście w spokój)
pomnik żołnierzy niemieckich poległych w I wojnie światowej, w latach 1945-1995 zamurowany pomnikiem Armii Radzieckiej. Dziś w stanie nienaruszonym stoi na terenie dawnego cmentarza niemieckiego
sieć bunkrów niemieckich z okresu II wojny światowej

Przyroda

Użytek ekologiczny Naroczycki Łęg z mozaiką lasów łęgowych, olsu, boru sosnowego, zbiorowisk zaroślowych oraz starorzeczy. Występuje tu unikalna flora i fauna:

rośliny: lilia złotogłów, kruszczyk szerokolistny – storczyk, podrzeń żebrowiec, nerecznica samcza oraz druga co do wielkości w Polsce dzika grusza;
ssaki: bóbr europejski, sarna, jeleń, dzik, wydra europejska, borsuk, norka kanadyjska;
gady: żmija zygzakowata, zaskroniec, gniewosz plamisty, padalec, jaszczurka zwinka;
ptaki: łabędź krzykliwy, żuraw, bąk, bocian czarny, kormoran, czapla biała, zimorodek, remiz;
owady: paź królowej, fruczak gołąbek przypominający kolibra, gdyż nektar z kielicha kwiatów wypija za pomocą ssawki.

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół greckokatolicki:
- parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła, nabożeństwa prowadzone są w kościele rzymskokatolickim Świętych Apostołów Piotra i Pawła^[16]
Kościół rzymskokatolicki:
- parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła^[17]

Chobienia w literaturze

Do Köben trafiają w październiku 1939 r. bohaterowie powieści R. Mroza "Parabellum" (tom II) "Horyzont zdarzeń": Stanisław Zaniewski i Maria Herensztad, podczas ucieczki z Rawitsch^[18].

Osoby związane z Chobienią

Johann Heermann (1585-1647) – twórca ewangelickich pieśni religijnych, zwany śląskim Hiobem lub Piewcą z Chobieni
Rudi Mideck – autor obrazów z życia codziennego przedwojennej Chobieni
Ludwika Ogorzelec (ur. 1953) – artystka rzeźbiarz, autorka monumentalnych przestrzennych rzeźb
Friedrich Pondel (1830-?) – malarz urodzony w Chobieni, przedstawiciel malarskiej szkoły monachijskiej
Piotr Przysłupski (ur. 1950) – fizyk, autor prac naukowych z dziedziny fizyki ciała stałego
Lesław Zimny (ur. 1949) – specjalista w dziedzinie agronomii, autor publikacji naukowych i leksykograficznych

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 15699
↑ ^a ^b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 145 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 24-25.
↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.
↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 177. ISBN 978-83-910595-2-4.
↑ ^a ^b FelixF. Biermann FelixF., AndreasA. Kieseler AndreasA., DominikD. Nowakowski DominikD., Grodzisko plemienne w Chobieni gm. Rudna w świetle badań archeologicznych 2010 r., [w:] KrystianK. Chrzan, KrzysztofK. Czapla, SławomirS. Moździoch, Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia, Wrocław-Głogów 2014, s. 269-334 [dostęp 2019-01-22] (pol.).
↑ Jarosław Kuczer. 2004. Znaczenie rodu von Kottwitz w enklawie chobieńskiej w latach 1477-1638. Studia Zachodnie 7, Uniwersytet Zielonogórski, s. 75-87.
↑ Köben unter den Herrn von Kottwitz 1477-1638. (Chobienia za czasów rodziny Kottwitz 1477-1638). Von Graf Wolfgang von Saurma aus Köben. Druck und Verlag: Bernhard Uphoff & Co., Köben 1923, 48 stron.
↑ Krzysztof Próchnicki. Szkice do dziejów Chobieni. W: Rudna. Ilustrowana monografia gminy. Red. Stanisław Tokarczuk. Lubin 2010, s. 83-106. ISBN 83-86665-10-6.
↑ Heinz-K. Backhaus, Luzia Günther. Köben an der Oder. Unsere Heimatstadt im Bild. Herausgeber Richard Hoppe, Selbstverlag des Steinauer Heimatboten, Wiesbaden 1984 (174 fotografii).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 109. [dostęp 2012-09-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
↑ Arkadiusz Dobrzyniecki. Krzyże i kapliczki pokutne ziemi złotoryjskiej - historia pewnego mitu. „Pomniki Dawnego Prawa”. 11-12 (wrzesień-grudzień 2010), s. 32-37, 2010.
↑ Dekanat legnicki [online], cerkiew.net.pl [dostęp 2023-06-12] .
↑ Parafia Świętych Piotra i Pawła w Chobieni [online], diecezja.legnica.pl [dostęp 2023-06-12] .
↑ R. Mróz, Horyzont zdarzeń, Instytut Wydawniczy Erica, Warszawa 2014, s. 47 i nast.

Bibliografia

Emil Tschersich. Geschichte der Stadt Köben a. O. (Historia miasta Chobienia nad Odrą). Druck und Verlag: Bernhard Uphoff & Co., Köben 1928, 88 stron.
Kaletyn T., Grodzisko wczesnośredniowieczne w Chobieni, pow. Wołów, „Wiadomości Archeologiczne”, t. 31, 1965, s. 280.

Linki zewnętrzne

Szczegółowa historia Chobieni
Pomnik poległych żołnierzy niemieckich w I. wojnie światowej. denkmalprojekt.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].
Koeben, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 242 . (niem.)

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 15699

[GUS-2] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 145 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[MP-4] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)

[5] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 24-25.

[6] Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.

[7] H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.

[8] Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 177. ISBN 978-83-910595-2-4.

[bierman-9] FelixF. Biermann FelixF., AndreasA. Kieseler AndreasA., DominikD. Nowakowski DominikD., Grodzisko plemienne w Chobieni gm. Rudna w świetle badań archeologicznych 2010 r., [w:] KrystianK. Chrzan, KrzysztofK. Czapla, SławomirS. Moździoch, Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia, Wrocław-Głogów 2014, s. 269-334 [dostęp 2019-01-22] (pol.).

[10] Jarosław Kuczer. 2004. Znaczenie rodu von Kottwitz w enklawie chobieńskiej w latach 1477-1638. Studia Zachodnie 7, Uniwersytet Zielonogórski, s. 75-87.

[11] Köben unter den Herrn von Kottwitz 1477-1638. (Chobienia za czasów rodziny Kottwitz 1477-1638). Von Graf Wolfgang von Saurma aus Köben. Druck und Verlag: Bernhard Uphoff & Co., Köben 1923, 48 stron.

[12] Krzysztof Próchnicki. Szkice do dziejów Chobieni. W: Rudna. Ilustrowana monografia gminy. Red. Stanisław Tokarczuk. Lubin 2010, s. 83-106. ISBN 83-86665-10-6.

[13] Heinz-K. Backhaus, Luzia Günther. Köben an der Oder. Unsere Heimatstadt im Bild. Herausgeber Richard Hoppe, Selbstverlag des Steinauer Heimatboten, Wiesbaden 1984 (174 fotografii).

[nid-14] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 109. [dostęp 2012-09-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].

[15] Arkadiusz Dobrzyniecki. Krzyże i kapliczki pokutne ziemi złotoryjskiej - historia pewnego mitu. „Pomniki Dawnego Prawa”. 11-12 (wrzesień-grudzień 2010), s. 32-37, 2010.

[16] Dekanat legnicki [online], cerkiew.net.pl [dostęp 2023-06-12] .

[17] Parafia Świętych Piotra i Pawła w Chobieni [online], diecezja.legnica.pl [dostęp 2023-06-12] .

[18] R. Mróz, Horyzont zdarzeń, Instytut Wydawniczy Erica, Warszawa 2014, s. 47 i nast.

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

Wsie	Brodowice Brodów Bytków Chełm Chobienia Ciechłowice Gawronki Gawrony Górzyn Gwizdanów Juszowice Kębłów Kliszów Koźlice Miłogoszcz Mleczno Naroczyce Nieszczyce Olszany Orsk Radomiłów Radoszyce Rudna Rynarcice Stara Rudna Studzionki Toszowice Wądroże Wysokie
Integralne części wsi	Naroczyce-Górki Naroczyce-Kolonia Rozłogi

Przynależność wojewódzka	woj. wrocławskie
Miasta (1945-75)	Brzeg Dolny (do 1945 i od 1954) Chobienia (do 1945) Ścinawa (do 1972 →) Uraz (do 1945) Wińsko (do 1945) Wołów
Gminy wiejskie (1945-54 i 1973-75)	Brzeg Dolny Chobienia (do 1954) Krzelów Lubiąż (od 1973) Mojęcice (do 1954) Ścinawa (do 1954) Wińsko Wołów
Gromady (1954-72)	Brzeg Dolny (1954) Brzeg Dolny (1960-72) Chobienia (1954-72) Głębowice (1954-72) Górzyn (1954-59) Gryżyce (1954-59) Jodłowice (1954-59) Kębłów (1954-71) Krzelów (1954-72) Krzydlina Wielka (1954-61) Lubiąż (1954-72) Małowice (1954-71) Moczydlnica Klasztorna (1954-59) Mojęcice (1954-61) Pełczyn (1961-71) Piskorzyna (1954-59) Pogalewo Wielkie (1954-61) Radecz (1954-59) Rudawa (1954-61) Stary Wołów (1954-61) Stęszów (1954-61) Ścinawa (1954-72) Tymowa (1954-72) Uraz (1954 →) Wińsko (1954-72) Wołów (1954-72) Zaborów (1954-72)