Zającowate
| Leporidae | |||||
| G. Fischer, 1817[1] | |||||
 Przedstawiciel rodziny – zając szarak (L. europaeus) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina |
zającowate | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Lepus Linnaeus, 1758 | |||||
| |||||
| Rodzaje | |||||
| |||||
Zającowate[22][23], zające (Leporidae) – rodzina ssaków z rzędu zajęczaków (Lagomorpha) obejmująca około 60 gatunków.
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Zającowate zamieszkują w stanie naturalnym wszystkie kontynenty poza Australią i Antarktydą[24][25][26]. Na kontynent australijski i Nową Zelandię[27] zostały wprowadzone przez człowieka.
Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Zwierzęta kolonijne, średniej wielkości.
Zającowate zwykle poruszają się skokami, osiągają prędkość do 70 km/h. Do polowań na szybko biegające zające wykorzystywano np. charty.
Często zamieszkują nory, czasem załomy skalne, nie gromadzą zapasów na zimę i nie hibernują. Gatunki borealne zmieniają na zimę barwę na białą.
Budowa ciała
[edytuj | edytuj kod]Cechą charakterystyczną zajęczaków jest to, iż tylne kończyny są znacznie dłuższe od przednich. Posiadają długie, szpiczaste uszy, krótki, puszysty ogon. W górnej szczęce mają 2 pary siekaczy, z których pierwsza stale rośnie i wymaga ścierania.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Wyróżniany we wcześniejszych ujęciach systematycznych rodzaj Brachylagus[28][24] został przeniesiony w 2022 roku na podstawie analizy filogenetycznej w oparciu o dowodu molekularne do rodzaju Sylvilagus[29]; w takim ujeciu do rodziny zającowatych zalicza się następujące występujące współcześnie rodzaje[30][31][22]:
- Pronolagus Lyon, 1904 – skaliczek
- Poelagus St. Leger, 1932 – afrokrólik – jedynym przedstawicielem jest Poelagus marjorita (St. Leger, 1929) – afrokrólik równikowy
- Nesolagus Forsyth-Major, 1899 – zajączek
- Romerolagus Merriam, 1896 – króliczak – jedynym przedstawicielem jest Romerolagus diazi (Ferrari-Pérez, 1893) – króliczak wulkaniczny
- Pentalagus Lyon, 1904 – pięciozębik – jedynym przedstawicielem jest Pentalagus furnessi (Stone, 1900) – pięciozębik leśny
- Caprolagus Blyth, 1845 – assamczak – jedynym żyjącym współcześnie przedstawicielem jest Caprolagus hispidus (Pearson, 1838) – assamczak szczeciniasty
- Oryctolagus Lilljeborg, 1873 – królik – jedynym żyjącym współcześnie przedstawicielem jest Oryctolagus cuniculus (Linnaeus, 1758) – królik europejski
- Bunolagus O. Thomas, 1929 – zajęczak – jedynym przedstawicielem jest Bunolagus monticularis (O. Thomas, 1903) – zajęczak buszmeński
- Sylvilagus J.E. Gray, 1867 – królak
- Lepus Linnaeus, 1758 – zając
Opisano również rodzaje wymarłe[32]:
- Afrolagus Şen & Geraads, 2023[33] – jedynym przedstawicielem był Afrolagus pomeli Şen & Geraads, 2023
- Alilepus Dice, 1931[34]
- Aluralagus Downey, 1968[35]
- Archaeolagus Dice, 1917[36]
- Hypolagus Dice, 1917[37]
- Lepoides J.A. White, 1987[38] – jedynym przedstawicielem był Lepoides lepoides J.A. White, 1988
- Litolagus Dawson, 1958[39]
- Nekrolagus Hibbard, 1939[40] – jedynym przedstawicielem był Nekrolagus progressus (Hibbard, 1939)
- Notolagus R.W. Wilson, 1938[41]
- Nuralagus Quintana, Köhler & Moyà-Solà, 2011[42] – jedynym przedstawicielem był Nuralagus rex Quintana, Köhler & Moyà-Solà, 2011
- Ordolagus Muizon, 1977[43] – jedynym przedstawicielem był Ordolagus teilhardi (Burke, 1941)
- Panolax Cope, 1874[44] – jedynym przedstawicielem był Panolax sanctaefidei Cope, 1874
- Paranotolagus W.E. Miller & Carranza-Castañeda, 1982[45] – jedynym przedstawicielem był Paranotolagus complicatus W.E. Miller & Carranza-Castañeda, 1982
- Pewelagus J.A. White, 1984[46]
- Pliopentalagus Gureev & Konkova, 1964[47]
- Pliosiwalagus Patnaik, 2001[48]
- Pratilepus Hibbard, 1939[49] – jedynym przedstawicielem był Pratilepus kansasensis Hibbard, 1939
- Pronotolagus J.A. White, 1991[50]
- Sardolagus Angelone, Čermák, Moncunill-Solé, Quintana, Tuveri, Arca & Kotsakis, 2018[51] – jedynym przedstawicielem był Sardolagus obscurus Angelone, Čermák, Moncunill-Solé, Quintana, Tuveri, Arca & Kotsakis, 2018
- Serengetilagus Dietrich, 1942[52]
- Sericolagus Averianov, 1996[53]
- Trischizolagus Rădulescu & Samson, 1967[54]
- Tsaganolagus Li Chuankui, 1978[55] – jedynym przedstawicielem był Tsaganolagus wangi Li Chuankui, 1978
Fikcyjne zającowate
[edytuj | edytuj kod]Postacie z tradycji ludowych:
- zając wielkanocny
- Br’er Rabbit
- Leuk – zając sawannowy z folkloru senegalskiego
Postacie z baśni i literatury:
- Zając z bajki Żółw i zając
- Biały Królik i Marcowy Zając z Alicji w Krainie Czarów
- Piotruś Królik
- Królik – przyjaciel Kubusia Puchatka
- króliki z powieści Wodnikowe Wzgórze Richarda Adamsa
- Rodzina Rabatków
Postacie z kinematografii:
- Królik Bugs
- Zając z serialu Wilk i Zając
- Tuptuś – królak z Bambiego
- Zajączek – najlepszy przyjaciel Misia Uszatka
- zajączek Parauszek
- Królik Roger
- Królik Rykoszet
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pisownia oryginalna.
- ↑ Definiacja taksonu nie opiera się na nazwie rodzajowej.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: †Archaeolagus Dice, 1917.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Oryctolagus Lilljeborg, 1874.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Pentalagus Lyon, 1904.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: †Alilepus Dice, 1931.
- ↑ Bez rangi.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: †Notolagus R.W. Wilson, 1938.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Bunolagus O. Thomas, 1929.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b J.G. Fisher von Waldheim. De systemate Mammalium. „Mémoires de la Société impériale des naturalistes de Moscou”. 5, s. 372, 1817. (łac.).
- ↑ J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Cz. 3. Mosquae: Nicolai S. Vsevolozsky, 1814, s. viii, 88. (łac.).
- ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 57. (fr.).
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 304, 1821. (ang.).
- ↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 341, 1825. (ang.).
- ↑ R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: Arthus Bertrand, 1842, s. 98. (fr.).
- ↑ P. Gervais: Zoologie et paléontologie françaises (animaux vertébrés) ou nouvelles recherches sur les animaux vivants et fossiles de la France. T. 1: Contenant l’énumération méthodique et descriptive des espèces ainsi que les principes de leur distribution géographique et paléontologique. Paris: Arthus Bertrand, 1852, s. 18. (fr.).
- ↑ J.F. von Brandt. Beiträge zur nähern Kenntniss der Säugethiere Russland’s. 5. Abhandlung: Unlersuchungen uber die craniologischen Entwickelungsstufen und die davon herzuleiteten Yerwandtschaften und Classificationen der Nager der Jetztzeit, mit besonderer Beziehung auf die Gattung Castor. 2. Theil: Craniologische Charakteristik der einzeluen Nagergruppen. „Mémoires de l’Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg”. 6e série. Seconde partie. Sciences naturelles. 7 (2), s. 320, 1855. (niem.).
- ↑ E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clx. (niem.).
- ↑ É.L. Trouessart. Catalogue des mammifères vivants et fossiles. Ordre des rongeurs. „Bulletin de la Société d’Études Scientifiques d’Angers”. 10 (1), s. 200, 1881. (fr.).
- ↑ F.E. Schulze. Mammalia Europaea. „Helios – Abhandlungen und Mitteilungen aus dem Gesamtgebiete der Naturwissenschaften”. 14, s. 82, 1897. (niem.).
- ↑ A.N.Ch. Acloque: Faune de France: contenant la description des espèces indigènes disposées en tableaux analytiques; et illustrée de figures représentant les types caractéristiques des genres. Paris: Librairie J.-B. Baillière et Fils, 19 rue Hautefeuille, près du boulevard Saint-Germain, 1900, s. 52. (fr.).
- ↑ L.R. Dice. The phylogeny of the Leporidae, with description of a new genus. „Journal of Mammalogy”. 10 (4), s. 343, 1929. DOI: 10.2307/1374124. (ang.).
- ↑ Gureev 1964 ↓, s. 115.
- ↑ Gureev 1964 ↓, s. 122.
- ↑ Gureev 1964 ↓, s. 128.
- ↑ Gureev 1964 ↓, s. 156.
- ↑ Gureev 1964 ↓, s. 177.
- ↑ А.О. Аверьянов. О положении рода Lepus в системе семейства Leporidae (Mammalia, Lagomorpha). „Зоологический Журнал”. 73 (10), s. 106, 1994. (ros.).
- ↑ a b Averianov 1999 ↓, s. 45.
- ↑ Averianov 1999 ↓, s. 46.
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 56–61. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 426, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 280–292. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ S. Schai-Braun & K. Hackländer: Family Leporidae (Hares and Rabbits). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 62–148. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Leporidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-03-01].
- ↑ Story: Rabbits – The spread of rabbits in New Zealand. Te Ara – The Encyclopedia of New Zealand. [dostęp 2012-11-13]. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Brachylagus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2024-08-25].
- ↑ E. Cano-Sánchez, F. Rodriguez-Gomez, L.A. Ruedas, K. Oyama, L. Leon-Paniagua, A. Mastretta-Yanes & A. Velazquez. Using Ultraconserved Elements to Unravel Lagomorph Phylogenetic Relationships. „Journal of Mammalian Evolution”. 29, s. 395–411, 2022. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-08-24]. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 184–191. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Leporidae Fischer, 1814, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-09-27] (ang.).
- ↑ Ş. Şen & D. Geraads. Lagomorpha (Mammalia) from the Pliocene-Pleistocene locality of Ahl al Oughlam, Morocco. „Palaeobiodiversity and Palaeoenvironments”. 103, s. 649, 2023. DOI: 10.1007/s12549-022-00569-5. (ang.).
- ↑ L.R. Dice. Alilepus, a new name to replace Allolagus Dice, preoccupied, and notes on several species of fossil hares. „Journal of Mammalogy”. 12 (2), s. 159, 1931. DOI: 10.2307/1373916. (ang.).
- ↑ J.S. Downey. Late Pliocene lagomorphs of the San Pedro Valley, Arizona. „United States Geological Survey Professional Paper”. 600, s. D171, 1968. (ang.).
- ↑ Dice 1917 ↓, s. 180.
- ↑ Dice 1917 ↓, s. 181.
- ↑ J.A. White. The archaeolaginae (Mammalia, Lagomorpha) of North America, excluding Archaeolagus and Panolax. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 7 (4), s. 440, 1988. DOI: 10.1080/02724634.1988.10011674. (ang.).
- ↑ M.R. Dawson. Later Tertiary Leporidae of North America. „University of Kansas Paleontological Contributions”. 6, s. 32, 1958. (ang.).
- ↑ C.W. Hibbard. Nekrolagus, new name for Pediolagus Hibbard, not Marelli. „The American midland naturalist”. 21 (1), s. spis treści, 1939. (ang.).
- ↑ R.E. Wilson. A new genus of lagomorph from the pliocenE of Mexico. „Bulletin of the Southern California Academy of Sciences”. 36 (3), s. 98, 1938. (ang.).
- ↑ J. Quintana, M. Köhler & S. Moyà-Solà. Nuralagus rex, gen. et sp. nov., an endemic insular giant rabbit from the Neogene of Minorca (Balearic Islands, Spain). „Journal of Vertebrate Paleontology”. 31 (2), s. 232, 2011. DOI: 10.1080/02724634.2011.550367. (ang.).
- ↑ Ch. de Muizon. Revision des lagomorphes des couches a Baluchitherium (Oligocene superieure) de San-tao-ho (Ordos, Chine). „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. Sciences de la terre. 65 (488), s. 266, 1977. (fr.).
- ↑ E.D. Cope: Notes on Eocene and Pliocene lacustrine formations of New Mexico including descriptions of certain new species of vertebrates. W: Annual Report of the Chief of Engineers to the Secretary of War for the Year 1874. Washington: Government Printing Office, 1874, s. 605. (ang.).
- ↑ W.E. Miller & O. Carranza-Castañeda. New lagomorphs from the Pliocene of central Mexico. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 2 (1), s. 99, 1982. DOI: 10.1080/02724634.1982.10011920. (ang.).
- ↑ J.A. White. Late Cenozoic Leporidae (Mammalia, Lagomorpha) from the Anza-Borrego Desert, southern California. „Special Publication of the Carnegie Museum of Natural History”. 9, s. 47, 1984. (ang.).
- ↑ Gureev 1964 ↓, s. 129.
- ↑ R. Patnaik. Late Pliocene micromammals from Tatrot Formation (Upper Siwaliks) exposed near village Saketi, Himachal Pradesh, India. „Palaeontographica”. Abteilung A. 261 (1–3), s. 74, 2001. DOI: 10.1127/pala/261/2001/55. (ang.).
- ↑ C.W. Hibbard. Four new rabbits from the Upper Pliocene of Kansas. „The American midland naturalist”. 21 (2), s. 506, 1939. (ang.).
- ↑ J.A. White. North American Leporinae (Mammalia: Lagomorpha) from late Miocene (Clarendonian) to latest Pliocene (Blancan). „11”. 1, s. 79, 1991. DOI: 10.1080/02724634.1991.10011376. (ang.).
- ↑ C. Angelone, S. Čermák, B. Moncunill-Solé, J. Quintana, C. Tuveri, M. Arca & T. Kotsakis. Systematics and paleobiogeography of Sardolagus obscurus n. gen. n. sp. (Leporidae, Lagomorpha) from the early Pleistocene of Sardinia. „Journal of Paleontology”. 92 (3), s. 508, 2018. DOI: 10.1017/jpa.2017.144. (ang.).
- ↑ W.O. Dietrich. Ältestquartäre Säugetiere aus der südlichen Serengeti, Deutsch-Ostafrika. „Palaeontographica”. Abteilung A. 94 (3–6), s. 43–133, 1942. (niem.).
- ↑ А.О. Аверьянов. О систематическом положении кролика "Caprolagus" brachypus Young, 1927 (Lagomorpha, Leporidae) из виллафранка Китая. „Труды Зоологического института РАН”. 270, s. 148–157, 1996. (ros.).
- ↑ C. Rădulescu & P. Samson. Contribution à la connaissance du complexe faunistique de Măluşteni – Bereşti (Pléistocène inférieur), Roumanie I. Ord. Lagomorpha, Fam. Leporidae. „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie”. 1967 (9), s. 547, 1967. (fr.).
- ↑ Ch.-k. Li. Two new lagomorphs from the Miocene of Lantian, Shensi. „Professional Paper on Stratigraphy and Palaeontologie”. 7, s. 146, 1978.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- L.R. Dice. Systematic position of several American Tertiary lagomorphs. „University of California Publications, Bulletin of the Department of Geology”. 10 (2), s. 179–183, 1917. (ang.).
- А.А. Гуреев: Фауна СССР: Млекопитающие. T. 3. Cz. 10: Зайцеобразные (Lagomorpha). Москва; Ленинград: Издательство Академии Наук СССР, 1964, s. 1–276. (ros.).
- А.О. Averianov. Phylogeny and classification of Leporidae (Mammalia, Lagomorpha). „Vestnik zoologii”. 33 (1–2), s. 41–48, 1999. (ang.).
- D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Leporidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-03-01].