جلگاہ

جلگاہ

جلگاہ (اردو: ur:آبستان زمینی اتے پانی نظاماں وچکار اوہ جگہ ہن، جتھے پانی دی پدھر دھرتی دی سطح دے نیڑے ہندی ہے جاں پانی گھٹّ ڈونگھا ہندا ہے۔ دھرتی دے کلّ زمینی-رقبے دا لگپگ 6 فیصدی حصہ جلگاہاں نے گھیریا ہے۔ پنجاب وچ کلّ جغرافیائی علاقے دا صرف 0.5 فیصدی جلگاہاں ہیٹھ ہے جدوں کہ بھارتی قومی پدھر ‘تے 1.5 فیصدی جغرافیائی علاقہ وچ جلگاہاں ہن۔

رامسر سمجھوتہ

مکھ لیکھ لئی ویکھو: رامسر سمجھوتہ

2 فروری 1971 نوں ایران دے شہر رامسر وکھے اک سمجھوتے ‘تے دستخط کیتے گئے۔ جلگاہاں دی حفاظت اتے سیانپ نال اس دے سروتاں دی ورتوں لئی قومی کریا اتے بین القوامی تعاون لئی ایہہ اک قومانتری سمجھوتہ ہے۔

جلگاہاں دا رقبہ

بھارت سمیت اس ویلے اس دے 157 میمبر ہن۔ قومانتری اہمیت والیاں جلگاہاں دی رامسر لسٹ وچ 1708 جلگاہاں ہن، جو 153 ملیان ہیکٹر رقبہ وچ پھیلیاں ہن۔ دھرتی دا 6 فیصدی رقبہ جلگاہاں ہیٹھ آؤندا ہے۔ بھارت وچّ 4050537 ہیکٹر رقبے وچّ جلگاہاں پھیلیاں ہوئیاں ہن۔ پنجاب ،بھارت وچّ 22976 ہیکٹر رقبہ جلگاہاں ہیٹھ آؤندا ہے۔ بھارت وچ لگپگ 94 جلگاہاں ہن، جنہاں ‘چوں صرف 25 جلگاہاں رامسر لسٹ وچ شامل ہن۔ کشمیر دی وولر جھیل ایشیا دی سبھ توں وڈی جلگاہ ہے۔

پنجاب 'چ جلگاہاں

پنجاب ،بھارت وچ قومانتری اہمیت والیاں تنّ جلگاہاں ہریکے پتن، روپڑ جلگاہ اتے کانجھلی جلگاہ؛ قومی اہمیت والیاں دو جلگاہاں- رنجیت ساگر اتے ننگل جھیل اتے صوبائی -پدھری اہمیت والیاں پنج جلگاہاں ہن۔ سال 1940 وچّ پنجاب وچّ کئی ہور جلگاہاں وی سن۔ ایہناں وچوں بوہتیاں لوپ ہو چکیاں ہن جاں سنگڑ کے چھپڑ رہِ گئیاں ہن۔

• ہریکے پتن جلگاہ ستلج دریا اتے بیاس دریا دے سنگم اپر اسارے بنھ کارن 1952 وچّ ہوند ’چ آئی۔ اس دا رقبہ 41 مربع کلومیٹر ہے۔ ہریکے جلگاہ وچّ درلبھ(نایات]] نسل دی چڑی ‘جورتن بیبلر’ دکھائی دتی ہے۔ ہریکے جلگاہ ’تے 2010 وچّ 79500, 2011 وچّ 100124 پرواسی پنچھیاں دی آمد ہوئی۔ ہریکے جلگاہ وچّ ڈولفن مچھیاں اتے نایاب نسل دا کچھوکما وی دیکھیا گیا۔ سرد رتّ دوران سائبیریا توں ہزاراں کلومیٹر سفر طے کر کے وڈی گنتی وچّ پرواسی پچھی ہریکے جلگاہ ’تے آؤندے ہن۔
• کانجلی جلگاہ کپورتھلہ توں 4 کلومیٹر دوری ’تے کالی بیئیں ’تے سال 1870 وچّ بنھ وجہوں ہوند ’چ آئی۔
• روپڑ جلگاہ ستلج دریا ’تے بنی ہوئی ہے۔

جلگاہاں اتے آبی حیات

جلگاہاں ساڈے ماحول دا اہم انگ ہن۔ منکھی جیون وچّ ایہناں دی بہت اہمیت ہے۔ ایہناں جلگاہاں ’تے نایاب مچھیاں، مرغابیاں اتے ہور جل جنتو ملدے ہن۔ قدرت وچ ایہہ گردیاں دا کم کردیاں ہن۔ ایہہ جلگاہاں سیلانی نوں وی کھچدیاں ہن۔ ہر سال لکھاں سیلانی ایہناں جلگاہاں نوں ویکھن آؤدے ہن اتے قدرت دا انند ماندے ہن۔ جلگاہاں منورنجن دا قدرتی زریعہ ہن۔ ایہہ ہڑھاں نوں اپنے اندر سمون دی طاقت رکھدیاں ہن۔ لوپ ہو رہے جیواں لئی سرکھیا مہیا کردیاں ہن۔ جلگاہاں خاص مادے رسے، اساری، بالن، وغیرہ اتے کمل، سنگاڑا وغیرہ دیاں سروت وی ہندیاں ہن۔

پانی دے سومے

پین والے پانی اتے سنچائی دا سوما ہندیاں ہن۔ بھومی ہیٹھلے پانی دے بھنڈار دی مڑ بھرائی کرکے پانی دے ہو رہے نیویں پدھر نوں روکدیاں ہن۔

صنعتی نکاس، کھیتاں دا کاشتی وہن (کیمیائی کھاداں) کاشت لئی ورتوں، جلکمبھی (جاں کلالی)، گھریلو نکاس، برچھ بوٹیاں دی گھاٹ، چراگاہاں وجوں شوسن، مٹی دا کھرنا، شکار نجائز قبضے، آلودگی وغیرہ جلگاہاں لئی وڈے خطرے ہن۔ جلگاہاں نوں بچاؤن لئی یتناں دی لوڑ ہے۔