شیوا جی
| شیوا جی | |
|---|---|
 شیوا جی دی تصویر برطانیہ دے عجائبگھر وچ | |
 مرہٹہ سلطنت دا پہلا بادشاہ | |
| راج ویلہ | 1674–1680 CE |
| جانشین | شمبھو جی |
| بیوی | مہارانی سیبائی |
| دھرم بیوی | سویابائی پتلبائی سکواربائی کاشیبائی[۱] |
| نسل | سمبھاجی، پتر راجارام، پتر سکھبائی نمبالکار، پتری رانوبائی، پتری امبکابائی مہادک پتری راجکماریبائی پتری |
| پیؤ | شاہاجی بھوسلے |
| ماں | جیجابائی |
| جم | 19 مارچ 1630[۲] قلعہ شونیری، پونا |
| موت | اپریل ۳, ۱,۶۸۰ (عمر 50 سال) قلعہ رائے گڑھ، پونا، بھارت |
| مذہب | ہندو |
شواجی بھوسلے (سانچہ:IPA-mr; اندازاً 1627/1630[۲] – 3 اپریل 1680) اک مہان مراٹھا جنگجو سی اتے اوس دی کمانڈ ہیٹھ مغلاں نوں ہرا کے پونے مراٹھا راج قایم کیتا گیا۔ اسے لئی شیوا جی نوں مراٹھا راج دا بانی وی کیہا جاندا اے۔ سن 1674 وچ شیوا جی نوں مہاراج دا تاج پہنا کے چھترپتی دا درجہ دتا گیا۔
چھترپتی شواجی اوہ پہلا ہندو جنگجو سی، جس نے مغل راج خلاف کامیاب بغاوت کیتی تے اپنا آزاد راج قایم کیتا۔ اس دا ناں مہارانا پرتاپ تے مہاراجہ رنجیت سنگھ ورگے سورمیاں وچ لیا جاندا اے۔ اک ذمیندار دے گھر پیدا ہو کے، مغلاں ورگی مضبوط حکومت نال ٹکرا کے سفلتا حاصل کرنی کسے چمتکار توں گھٹ نہیں اے۔
مڈھلا جیون
[سودھو]شواجی مہاراج دا جم شاہجی بھونسلے اتے جیجابائی (راجماں ججاؤ) دے گھر اندازاً 19 فروری 1630 (مہاراشٹر سرکار مطابق ) نوں شونیری قلعہ بندی وچ ہویا سی۔ ہورناں دے مطابق 6 اپریل 1627 جاں اسدے نیڑے تیڑے کوئی ہور جم دی تاریخ اے۔[۳][۴][۵] شونیری دا قلعہ بندی پونا (پنے) توں اتر دی طرف جنار نگر دے کول سی۔ اوس دا بچپن اوس دی ماں ججاؤ دی نگرانی وچ گزریا۔ اوہ سارے فنان وچ ماہر سی، اوس نے بچپن وچ سیاست اتے لڑائی دی سکھیا لئی سی۔ ایہہ بھونسلے قبیلے دا سی جو کہ مول طور تے کرمی قبیلے نال متعلق اے۔ اوس دا پیؤ مراٹھا جرنیل سی اتے دکھن سلطنت ماتحت سیوا کردا سی۔[۶] اوس دی ماں جیجابائی جادو کل وچ پیدا ہوئی سی اتے اوس د اک طاقت ا پیؤ طاقتور سامنت سی۔ شواجی دے جم دے ویلے، دکن دے اقتدار وچ تن اسلامی سلطان سن: بیجاپور، احمدنگر اتے گولکنڈا دے سلطان۔ ساہاجی اکثر اوہناں وچکار اپنی وفاداری بدلدا رہندا سی پر پونے دی اپنی جگیر اتے اپنی چھوٹی جہی فوج اوس سدا رکھی ہوئی سی۔[۶]
شواجی دا جم 19 فروری 1630 نوں شونیری دے قلعے وچ ماں جیجا بائی دی ککھوں ہویا۔ اس دی جم متی بارے اختلاف اے۔ کئی لکھاری 6 اپریل 1627 دسدے ہن پر زیادہ تر اتہاسکار تے مہاراشٹر سرکار 19 فروری 1630 نوں ہی مانتا دندی اے۔ شوا جی دا پیؤ شاہ جی بھونسلے بیجاپر دے سلطان دی نوکری کردا سی تے پونے دا جاگیردار سی۔ شواجی دے بچپن وچ ہی شاہ جی بھونسلے نے دوجی شادی کر لئی۔ اوہ شوا جی تے جیجابائی نوں اپنے یعقین پاتر دیوان دادا جی کونڈدیو دی سرپرستی ہیٹھ پونے چھڈّ کے آپ بیجاپور ولوں جنگ وچ حصہ لین لئی کرناٹک چلا گیا۔ دادا جی کونڈدیو نے اس نوں تلواربازی، نشانیبازی، گھوڑسواری تے کشتی آدی دی سکھلائی دتی۔
آزاد ہندو دیس لئی جدوجہد
[سودھو]شواجی بچپن توں ہی آزاد ہندو دیس دا اساری کرنا چاہندا سی۔ 1644 وچ دادا جی نارس نوں لکھی اک چٹھی وچ اس نے پہلی وار ‘ہندوی سوراج’ دے تجزیہ دا ذکر کیتا۔ اس نے مہاراشٹر دے لڑاکو موال کھیتر توں جیسا جی کانک، سوریا جی کاکڑے، باجی پاسالکر، باجی پربھو دیشپانڈے تے تاناجی مالوسرے ورگے کئیاں کمانڈر تے فوجی بھرتی کیتے، جو اس دے وفادار راے۔ 1645 وچ شواجی نے اپنی پہلی جت دے روپ وچ بیجاپر دے تورن تے کونڈن قلعے جت لئے تے ہولی ہولی کونڈارپی سمیت کئیاں قلعے بیجاپر توں کھوہ لئے۔ شواجی دیاں جتاں توں پریشان ہو کے بیجاپر دے سلطان نے شاہ جی بھونسلے نوں قید کر لیا۔ پیؤ نوں رہاء کراؤن بدلے شوا جی نوں کئیاں قلعے چھڈنے پئے۔
بیچاپور دی جنگ وچ جت
[سودھو]شواجی دی ودھدی طاقت ویکھ کے 1659 وچ بیجاپور دے سلطان نے اس نوں دباؤن لئی جنرل افضل خان نوں بھیجیا۔ اس نے شواجی نوں اکلے ملن لئی پرتاپگڑھ قلعے دے باہر بلایا۔ شوا جی نوں افضل خان دی نیت اتے شکّ سی۔ اوہ اپنے کپڑیاں تھلے کوچ پہن کے گیا۔ افضل خان نے شواجی نوں جپھی وچ گھٹ کے چھرا مارن دی کوشش کیتی۔ کوچ کارن شواجی دی جان بچ گئی تے اس نے باگھنکھے نال افضل خان دا قتل کر دتا۔ مگروں اس نے چھپی ہوئی مراٹھا فوج نوں حملے دا اشارہ کر دتا۔ 10 نومبر 1659 نوں پرتاپ گڑھ دی جنگ وچ بیجاپور دی فوج ہار گئی۔ اس جت نے شواجی نوں سارے مہاراشٹر وچ لوک ہیرو بنا دتا۔ اس لڑائی وچ حاصل ہوئے جنگی سامان تے مال-دھن نے مراٹھا فوج دی معاشی تنگی دور کر دتی۔ اس پچھوں بیجاپر دے سلطان نے اپنے حبشی جنرل رستم جماں دی اگوائی ہیٹھ فوج بھیجی، جس نوں شواجی نے کوہلاپور دی لڑائی وچ شکشت دتی۔
اورنگزیب دی دکھن مہم
[سودھو]اس ویلے اورنگزیب دکھن دا گورنر سی۔ شواجی دا اس نال ٹکراء لازمی سی کیونکہ دوواں دا مقصد دکھن اتے قبضہ کرنا سی۔ 14 فروری 1658 نوں اورنگزیب، دارا شکوہ نوں ہرا کے بھارت دا بادشاہ بن گیا۔ 1660 وچ اورنگزیب نے اپنے مامے شائستہ خان نوں بھاری توپخانے سمیت 1,50,000 فوجی دے کے دکھن بھیجیا۔ اس نے شواجی نوں کئی لڑائیاں وچ ہرایا تے راجگڑھ پونے سمیت زیادہ تر مراٹھا علاقے اتے قبضہ کر لیا۔ اپریل 1663 وچ شواجی نے اک دلیرانا چال چلی۔ اوہ 200 ساتھیاں سمیت برات دے روپ وچ پونے شائستہ خان دے محل وچ وڑ گیا۔ شائستہ خان دا اک لڑکا تے کئی کمانڈر مارے گئے۔ شائستہ خان نے فوجی چھاؤنی وچ لک کے جان بچائی۔ گھاٹے پورے کرن لئی شواجی نے 1664 وچ مغلاں دی امیر بندرگاہ صورتَ نوں لٹیا۔
سفلتا نہ ملدی ویکھ اورنگزیب نے جے پور دے راجے جےَ سنگھ نوں شواجی دے خلاف بھیجیا۔ اس نوں شواجی دے خلاف بھاری سفلتا حاصل ہوئی پر مراٹھا فوج نے چھاپا مار جنگ نال مغلاں دے نکّ وچ دم کر دتا۔ جےَ سنگھ نے شواجی نوں سندھی لئی پیش کش کیتی۔ اس نے پیش کش پروان کر لئی۔ 11 جون 1665 نوں دوواں دھراں وچ پرندھر دی سندھی سرے چڑھی۔ شرطاں مطابق شواجی نوں 23 قلعے تے 400000 روپئے دا ہرزانا بھرنا پیا۔ اس نوں اپنا وارث سمبھا جی مغل دربار وچ بھیجنا پیا۔ بیجاپور خلاف مغلاں نوں فوجی مدد دینی وی پروان کرنی پئی۔
شیوا جی مغل دربار وچ
[سودھو]1666 وچ اورنگزیب نے شواجی نوں آگرے بلایا۔ اس دی بے عزتی کرن لئی اس نوں چھوٹے درزے دے منصبداراں وچ کھڑھا ہون لئی کیہا گیا۔ اس تے شواجی بھڑک گیا تے دربار وچوں چلا گیا۔ اس نوں سمبھا جی سمیت گھر وچ کوتوال فولاد خان دی نگرانی ہیٹھ نظربند کر دتا گیا۔ شواجی نے بیمار ہون دا بہانہ بنیا تے سنتاں، پیراں، فقیراں نوں پھل تے مٹھیائیاں ونڈن دی آگیا حاصل کر لئی۔ کئی ہفتیاں بعد اوہ تے سمبھا جی پھلاں دے ٹوکریاں وچ بیٹھ کے فرار ہو گئے تے سادھوآں دے بھیس وچ مہاراشٹر پجّ گئے۔ شواجی تے مغلاں وچ لڑائی پھر بھڑک اٹھی۔ شواجی نے ہولی ہولی اپنا ودھیرے علاقہ واپس حاصل کر لیا۔ 1670 وچ اس نے صورتَ نوں دوبارہ لٹیا۔
چھترپتی ہون دا اعلان
[سودھو]1674 تک شواجی وڈا علاقے دا سوآمی بن چکا سی پر راج تلک توں بغیر اس دا رتبہ باقی مراٹھا سرداراں دے برابر ہی سمجھیا جاندا سی۔ اس نے اپنے چھترپتی ہون دا اعلان کر دتا۔ مقامی پجاری طبقہ نے شواجی نوں راج تلک لاؤن توں انکار کر دتا کہ اوہ کشتری نہیں اے تے چھوٹی جاتی دا ہون کارن راجا بنن دے ایوگ اے۔ اس لئی بنارس توں پنڈت گنگا رام بھٹّ نوں بلاؤنا پیا۔ 6 جون 1674 نوں 50000 مہماناں دی حاضری وچ اس نے شواجی نوں راج تلک لگا کے چھترپتی دا خطاب حاصل کیتی۔ اس پچھوں شواجی نے احمد نگر، بیجاپور، گولکنڈا، کرناٹک تے تمل ناڈو وچ کئیاں جتاں حاصل کیتیاں۔
موت
[سودھو]مارچ 1680 وچ شواجی بخار تے دست کارن بیمار پے گیا۔ 3 جاں 5 اپریل 1680 نوں اس دا انتقال ہو گیا۔ اس توں بعد اس دا بیٹا سمبھا جی گدی اتے بیٹھا۔ فروری 1689 وچ سنگمیشور دے قلعے توں مغل فوج نے اس نوں گرفتار کر لیا۔ دھرم نہ بدلن کارن اورنگزیب ولوں 11 مارچ 1689 نوں اس دا قتل کر دتا گیا۔ اس دا بیٹا ساہو جی وی 18 سال مغلاں دی قید وچ رہا۔ 1707 وچ اورنگزیب دی موت توں بعد ساہو جی نوں رہاء کر دتا گیا۔ اس نے 1749 تک راج کیتا۔ اس دی ولاستا کارن ہولی ہولی مراٹھیاں دی سیاسی طاقت پیشوا (وزیراعظم) دے ہتھاں وچ چلی گئی۔ پیشویاں ماتحت مراٹھیاں نے بوہت زیادہ ترقی کیتی۔ مراٹھا راج تاملناڈو توں لے کے پشاور تے بنگال تک پھیل گیا۔
نویں کم
[سودھو]شواجی نیک تے دھرم نرپکھّ راجا سی۔ اس نے فوجی، معاشی، سماجی تے زمین متعلق کئیاں سدھار کیتے۔ اس نوں بھارتی سمندری فوج تے چھاپامار لڑائی دا باپ کیہا جاندا اے۔ رہندی دنیا تک اس دا ناں بھارت دے اتہاس وچ سورج وانگ چمکدا رہے گا۔
حوالے
[سودھو]- ↑ Raṇajita Desāī; V. D. Katamble (2003). Shivaji the Great. Balwant Printers Pvt. Ltd., 193. ISBN 81-902000-0-3.
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ (2000) in Indu Ramchandani: Student’s Britannica: India (Set of 7 Vols.) 39. Popular Prakashan, 8. ISBN 978-0-85229-760-5.
- ↑ Sen, Siba Pada (1973). Historians and historiography in modern India. Institute of Historical Studies, 106. ISBN 9788120809000. Retrieved on 6 مارچ 2012.
- ↑ Jadunath Sarkar (1992). Shivaji and his times, 5, Orient Longman. ISBN 81-250-1347-4.
- ↑ N. Jayapalan (2001). History of India. Atlantic Publishers & Distri, 211. ISBN 978-81-7156-928-1.
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ Richard M. Eaton (17 نومبر 2005). A Social History of the Deccan, 1300–1761: Eight Indian Lives 1 (in British English). Location: Cambridge University Press, 128–221. ISBN 978-0-521-25484-7.