Кварц
Кварц — биһиги планетабытыгар саамай тарҕаммыт таастартан биирдэстэрэ. Химия формулата SiO2. Кремний оксида. Ол аата дьэҥкир аҥаардаах кумах уонна бытыылка өстүөкүлэтэ эмиэ кварц диэн ааттаныан сөп. Кварц састаабар киирэр саамай тарҕаммыт булкаастарынан тимир уонна алюминий холбоһуктара буолаллар.
Судургу састааптаах эрээри кварц тас форматынан уонна өҥүнэн эҥин араас эгэлгэ көрүҥнэрдээх буолар. Ювелир уустар кварц араас кристаалларын туһаналлар. Дьэҥкир кварц кристааллара хайа курустаала диэн ааттаналлар. Саһархай кристааллары цитрин диэн ааттыыллар. Үүт өҥнөөх, розовай уонна сырдык халаан күөҕэ таастар эмиэ көстөллөр. Иһигэр буруолаах курдук көрүҥнэр эмиэ бааллар. Хара өҥнөөх кварц кристаалын морион дииллэр.
Аметистыҥы кварц диэни минералогтар ойуччу тутан бэлиэтиллэр. Бу аата этэрин курдук фиолет өҥнөөх кварц. Дьиҥнээх аметистан уратыта — курдат көстүбэт. Иккис уратыта — үрүҥ төгүрүк сурааһыннардаах буолар. Аметист-кварцы Бразилияҕа, Мадагаскарга уонна Африка соҕуруу өттүгэр хостууллар. Өссө биир хостуур сирдэрэ Таджикистааҥҥа баар. Олохтоохтор бу тааһы Тамерлан тааһа диэн ааттыллар.
Бу тааһынан үксүн оҕуруо уонна иҥин араас фигуркалары оҥороллор. Санкт-Петербурга Эрмитаажка аметист кварцтан оҥоһуллубут столешница харалла сытар.
Туһаныллыбыт сирдэр
уларыт- Всё о драгоценных камнях. Стоун Джаспер. СПб, ООО "СЗКЭО", 2009. - 176 с. ISBN 978-5-306-00346-7