C-reaktivni protein
| edit |
C-reaktivni protein, skraćeno CRP je protein u krvi čovjeka iz obitelji pentraksina.[1][2][3][4] CRP su otkrili Tillett i Francis 1930.g.
| C reaktivni protein | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Molekul C reaktivnog proteina (1B09) | |||||||||||
| Dostupne strukture | |||||||||||
| 1B09, 1GNH, 1LJ7, 3L2Y, 3PVN, 3PVO | |||||||||||
| Identifikatori | |||||||||||
| Simboli | CRP; PTX1 | ||||||||||
| Vanjski ID | OMIM: 123260 MGI: 88512 HomoloGene: 128039 GeneCards: CRP Gene | ||||||||||
| |||||||||||
| Pregled RNK izražavanja | |||||||||||
 | |||||||||||
 | |||||||||||
| podaci | |||||||||||
| Ortolozi | |||||||||||
| Vrsta | Čovek | Miš | |||||||||
| Entrez | 1401 | 12944 | |||||||||
| Ensembl | ENSG00000132693 | ENSMUSG00000037942 | |||||||||
| UniProt | P02741 | P14847 | |||||||||
| Ref. Sekv. (iRNK) | NM_000567 | NM_007768 | |||||||||
| Ref. Sekv. (protein) | NP_000558 | NP_031794 | |||||||||
| Lokacija (UCSC) | Chr 1: 159.68 - 159.68 Mb | Chr 1: 172.7 - 172.7 Mb | |||||||||
| PubMed pretraga | [1] | [2] | |||||||||
CRP je protein s mnogo fizioloških uloga u sklopu imunološkog sustava čovjeka, kao što su npr. vezivanje na fosfokolin izražen na površini mrtvih ili umirućih stanica (oštečenih infekcijom, upalom ili trumom), vezivanje na nuklearne antigene i određene patogene organizme, zatim tako vezan aktivira sustava komplementa (koji uništava stanicu) ili aktivira Fc-receptora (kojeg sadrže određene stanice iumnološkog sustava npr. makrofag), ili tako vezna na stancima služi kao opsonin.
CRP je jedan od proteina akutne faze upale, te se mjerenje njegove koncentracije u krvi koristi u dijagnostičke svrhe svakodnevno kao pokazatelj upalne reakcije. U akutnoj upalnoj reakciji količina CRP-a u krvi raste 50 000 puta. Iznad normalne razine naraste za 6-9 sati, vrh dostigne nakon 48 sati, a kako mu je vrijeme poluživota konstantno, razina CRP određena je količinom stvaranja.
Do porasta razine CRP dolazi zbog povećanja koncentracije interleukina IL-6 kojeg najviše proizvode makorfazi i adipociti (masne stanice). Gen za CRP nalazi se na prvom kromosomu. CRP se sintetizira u jetri i masnim stanicama.
Mjerenje CRP korisno je u razlikovanja akutnih bakterijskih od virusnih infekcija, u praćenju napredovanja bolesti i u praćenju djelotvornosti liječenja, te se može koristiti i kao faktor rizika. Vrijednosti CRP-a do 10 mg/L (1,0 mg/dL) smatraju se unutar fizioloških granica (iako mogu biti normalne uz blaže oblike nekih lokaliziranih kroničnih upalnih bolesti). Od povišenih vrijednosti (uz napomenu da interpretacija vrijednosti znatno ovisi o ostalim lab. nalazima npr. sedimentacija eritrocita, leukociti u krvi) CRP od 10–40 mg/L (1,0 - 4,0 mg/dL) ukazuju na uglavnom na blagu upalu, virusnu infekciju, a mogu se naći i kod npr. trudnih žena, pušača, u naporu; vrijednosti od 40–200 mg/L ukazuju najčešće na akutnu upalu uzrokovanu bakterijama, dok se vrijednosti veće od 200 mg/L nalaze najčešće kod teških bakterijskih infekcija i opeklina.
Patofiziologija
uredi
C reaktivni protein ima visoku osetljivost i malu specifičnost. To znači da C reaktivni protein može da otkrije prisustvo upale negde u telu, ali ne i njenu tačnu lokaciju. Kod zdravih osoba C reaktivni protein (CRP) je prisutan u vrlo niskim koncentracijama (<3 mg/l). Uz njega, u krvi postoje i drugi tzv. zapaljenjski proteini, poput fibrinogena, amiloida A i interleukina 6.[5]
Mnogi istraživači smatraju da visok nivo CRP može biti jadan od rizika u pojavi srčanih oboljenja. Međutim, nije poznato da li je CRP samo znak kardiovaskularnih bolesti, ili zapravo on igra ulogu u izazivanju srčanih problema.
C reaktivni protein ima višestruku fiziološku ulogu u imunskom sistemu čoveka, kao što je npr izraženo vezivanje na fosfokolin na površini mrtvih ili umirućih ćelija (oštećenih infekcijom, zapaljenjem ili traumom), vezivanje na nuklearne antigene i određene patogene organizma, kada tako vezan aktivira sistem komplementa (koji uništava ćeliju) ili aktivira FC-receptore (koji sadrže određene ćelije imunskog sistema npr makrofag), ili tako vezan na ćelijama služi kao opsonin.[5][6][7]
U fazi nespecifičnog imunog odgovora organizma na neku infekciju, CRP je važan imunološki protein. Povećanje njegove koncentracije u krvi nastaje već 6 do 9 časova nakon početka infekcije, a maksimum dostiže nakon jednog do tri dana, od prethodnog porasta koncentracije interleukina 6, kojeg izlučuju različite imunske ćelije.[5]
Imunološki efekti C reaktivnog proteina su brojni, a najnačajni su:
- aktivacija komplementa,
- supresija ili aktivacija određenih tipova T-limfocita
- prozvodnje nekih citokina,
- mogućnost vezivanja bakterijskih polisaharida i fosfolipida iz tkiva oštećenih zapaljenjem, traumom ili infekcijom.
Značaj primena u dijagnostici
urediOdređivanje vrednosti C reaktivnog proteina najčešće se koristi za potvrdu postojanja;
- akutnih zapaljenja ili infekcije
- organskih bolesti, poput infarkta srčanog mišića,
- tromboze,
- raznih stanja u hroničnim bolestima, kao što su hronične upale,
- reumatske bolesti
- malignih tumora
- neonatalne septikemije i meningitisa
Takođe C reaktivni protein je važan za razlikovanje virusnih od bakterijskih zapaljenja. Naime, kod virusnih infekcija koje prati povišena sedimentacija i povišen broj leukocita, CRP ostaje na nižim vrednosti nego kod bakterijske infekcija, kada su njegove vrednosti puno više.[8]
CRP se dosta primenjuje i u diferencijalnoj dijagnostici upale zglobova i mišića kod rane upale zglobnih ovojnica. Odrađivanje CRPi je značajno i u dijagnostici simptoma bolesti digestivnog sistema, naročito ka diferencijalno dijagnostička metoda za razlikovanje iritabilnog kolona od neke organske bolesti creva, kao i za razlikovanje ulceroznog kolitisa od Kronove bolesti.
Osim u dijagnostici akutnih zapaljenjskih reakcija, procena koncentracije CRP korisne se i u praćenju toka bolesti, odnosno uspešnosti lečenja. Tako npr nakon uspešne primene antibiotske terapije, koncentracija CRP u serumu pada brže od sedimentacije eritrocita, pa se praćenjem njegove koncentracije može sprečiti nepotrebno uzimanje manje delotvornog ili nedelotvornog antibiotika, odnosno pravovremeno se takav antibiotik može zameniti efikasnijim. Ovo posebno ima značaj i od velike je važnosti u dijagnostici i praćenju uspešnosti lečenja infekcija u nedonoščadi i novorođenčadi.
Nakon hirurških zahvata, koncentracija CRP raste nakon 2 do 6 časa, a pada do trećeg dana nakon operacije. Ne dođe li do pada vrednosti CRP nakon tog vremena, to upućuje na moguću infekciju kao jednu od komplikacija nakon operativnog zahvata.
CRP u proceni kardiovaskularnog rizika
urediMerenje koncentracija C reaktivnog proteina u serumu u praksi se pokazalo kao vrlo važan i dobar pokazatelj moguće pojave uvećanog kardiovaskularnog rizika. Rizika pojave infarkta srčanog mišića kod osoba sa povećanim vrednostima CRP, znatno je izraženiji kod osoba kod kojih je istovremeno prisutan veći broj faktora rizika za razvoj ove boleste, ali i kod onih koji imaju niske vrednosti LDL holesterola u krvi.[2]
Kako postoji pretpostavka da C reaktivni protein utiče na razvoj ateroskleroze, njegove povišene vrednosti objašnjavaju na neki način razloga zbog kojih neka osoba dožive akutni infarkt srčanog mišića ili moždani udar i pri niskim ili normalnim koncentracije lipida u krvi.[9]
Prema brojnim istraživanjima, C reaktivni protein se pokazao i kao dosta pouzdani indikator u smislu najave mogućeg koronarnog ili moždanog događaja npr sledećeg infarkta srca, moždanog udara ili bolesti perifernih arterija (tromboze), i zato se sve više koristi za praćenje efikasnosti lečenja kardio-vaskularnih bolesti.[9]
Relativno visok nivo hs-CRP u inače zdravih osoba govori o povećanom riziku od mogućeg srčanog udara, moždanog udara, iznenadne srčane smrti, i/ili periferne arterijske bolesti, čak i kada je nivo holesterola u granicama prihvatljivog.[10]
LJudi sa višim hs-CRP imaju najveći rizik od kardiovaskularnih bolesti, za razliku od onih sa manjim vrednostima kod kojih je rizik značajno manji. Naime, pojedinci koji imaju hs-CRP rezultate na gornjoj granici, normalnog opsega, imaju 1,5 do 4 puta veći rizik od srčanog udara, od onih sa hs-CRP na donjoj granici normalnog opsega.[10]
Na osnovu napred iznetog, a prema stavu Američkoj asocijaciji za srce, praćenje vrednosti visoko osetljivog C reaktivnog proteina (tzv. engl. high sensitivity - hs-CRP) može omogućiti ranu procenu rizika pojave kardiovaskularnih bolesti kod nekih osoba:[2]
- hs-CRP niži od 1 mg/L - nizak rizik
- hs-CRP niži od 1–3 mg/L - umeren rizik
- hs-CRP veći od 3 mg/L - visok rizik.
Nerealno snižene vrednosti C reaktivnog proteina može se pojaviti kod bolesnika koji se leče lekovima za smanjenje nivoa masnoća u krvi (npr statinima) ili na terapiji aspirinom.
Sve češće se određuje high-sensitivity CRP (hsCRP), kojim se mere niske koncentracije CRP : ukoliko je hsCRP < 1 mg / l ne zahteva ponavljanje;viši nivoi zahtevaju ponovno određivanje,kao i kliničko praćenje kod pacijenata sa kardiovaskularnim bolestima
Koncentracije C reaktivnog proteina u različitim patološkim stanjima
uredi| Bakterijske infekcije | mg/l | Virusne infekcije | mg/l |
|---|---|---|---|
| Septički artritis | 80 do > 200 | Upala pluća | 10 do 20 |
| Meningitis | 80 do > 200 | Meningitis | 10 do 20 |
| Upala pluća | 80 do > 200 | Grip | 10 do 20 |
| Pielonefritis | 60 do > 200 | Zapaljenje gornjih disajnih puteva | 10 |
| Upala krajnika | 30 do 60 | Prehlada | 10 |
| Zapaljenje srednjeg uva | 10 do 40 | ||
| Zapaljenje gornjih disajnih puteva | 10 do 40 |
| Neinfektivne unutrašnje bolesti | mg/l | Nekroze | mg/l |
|---|---|---|---|
| Reuatoidni artritis | 30 do> 200 | Infarkt miokarda | 10 do 30 |
| Sistemski eritemski lupus (SEL) | 10-20 | Maligne bolesti | 10 do 40 |
| Reumatska polimialgija | 10 do 30 | ||
| Akutni pankreatitis | 10 do 30 |
Izvori
uredi- ↑ Thompson D, Pepys MB, Wood SP (February 1999). „The physiological structure of human C-reactive protein and its complex with phosphocholine”. Structure 7 (2): 169–77. DOI:10.1016/S0969-2126(99)80023-9. PMID 10368284.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Pepys MB, Hirschfield GM (June 2003). „C-reactive protein: a critical update”. J. Clin. Invest. 111 (12): 1805–12. DOI:10.1172/JCI18921. PMC 161431. PMID 12813013.
- ↑ Lau DC, Dhillon B, Yan H, Szmitko PE, Verma S (May 2005). „Adipokines: molecular links between obesity and atheroslcerosis”. Am. J. Physiol. Heart Circ. Physiol. 288 (5): H2031–41. DOI:10.1152/ajpheart.01058.2004. PMID 15653761.
- ↑ Mantovani A, Garlanda C, Doni A, Bottazzi B (January 2008). „Pentraxins in innate immunity: from C-reactive protein to the long pentraxin PTX3”. J. Clin. Immunol. 28 (1): 1–13. DOI:10.1007/s10875-007-9126-7. PMID 17828584.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Thomas J. Kindt, Richard A. Goldsby, Barbara Anne Osborne, Janis Kuby (2006). Kuby Immunology (6 izd.). New York: W H Freeman and company. ISBN 1-4292-0211-4.
- ↑ Delves P. J., Martin S. J., Burton D. R., Roit I. M. (2006). Roitt's Essential Immunology (11th izd.). Malden, MA: Blackwell Publishing. ISBN 978-1-4051-3603-7.
- ↑ Ernst J. D., Stendahl O., ur. (2006). Phagocytosis of Bacteria and Bacterial Pathogenicity. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-84569-4.
- ↑ Clearfield MB (September 2005). „C-reactive protein: a new risk assessment tool for cardiovascular disease”. The Journal of the American Osteopathic Association 105 (9): 409–16. PMID 16239491. Arhivirano iz originala na datum 2012-01-10. Pristupljeno 2014-03-15.
- ↑ 9,0 9,1 Lloyd-Jones DM, Liu K, Tian L, Greenland P (June 2006). „Narrative review: assessment of C-reactive protein in risk prediction for cardiovascular disease”. Ann Intern Med 145 (1): 35–42. PMID 16818927. Arhivirano iz originala na datum 2008-04-17. Pristupljeno 2014-03-15.
- ↑ 10,0 10,1 The Test,hs-CRP Pristupljeno 30.8.2013.
Literatura
uredi- Ridker PM, Libby P. Risk Factors for Atherothrombotic Disease. In: Libby P, Bonow RO, Mann DL, Zipes DP, Textbook of Cardiovascular Medicine. 8th ed. Philadelphia, Pa; Saunders Elsevier; 2007.