Pordenone
Pordenone (venecijanski i furlanski: Pordenon,[2] slovenski: Pordenun) je grad i općina (comune) u Sjevernoj Italiji. Jedan je od većih gradova u talijanskoj regiji Furlanija-Julijska krajina. Pordenone je ime dobio od svog latinskog imena Portus Naonis, a to je značilo luka na rijeci Noncello (latinski Naon).
Pordenone
Comune di Pordenone | |
|---|---|
 | |
| Koordinate: 45°58′N 12°39′E / 45.967°N 12.650°E | |
| Država |  Italija
|
| Regija | Furlanija-Julijska krajina |
| Četvrti | Borgomeduna, Rorai Grande, San Gregorio, Torre, Vallenoncello, Villanova di Pordenone |
| Vlast | |
| - Gradonačelnik | Alessandro Ciriani |
| Površina | |
| - Ukupna | 38.2 km² |
| Visina | 24 m |
| Stanovništvo (31. decembar 2009) | |
| - Grad | 51.461[1] |
| - Gustoća | 1347.1 km² |
| Poštanski broj | 33170 |
| Pozivni broj | 0434 |
| Službene stranice comune.pordenone | |
| Karta | |
  Pordenone | |
Geografija
uredi
Pordenone leži na pola puta između Venecije (93,5 km) i Trsta (116 km), u podnožju Alpa na rijeci Noncello, ali vrlo blizu Jadranskog mora do kojeg ima samo 50 km, tako da ima mediteransku klimu. Pordenone je udaljen od Udina 45 km, do Trevisa ima 67, do kupališta Lignano Sabbiadoro ima 58.5 km, a do skijališta oko Belluna 70 km.
Historija
urediNukleus današnjeg Pordenonea postojao je još za rimskih vremena, 1950 iskopani su ostatci ville rustice kod mjesta Torre, ona je izgleda bila mjesto za skladištenje poljoprivrednih proizvoda. No današnji Pordenone je kao naselje nastao krajem 6. vijeka oko luke na rijeci Noncello, kao Portus Naonis. U vrijeme vladavine kralja Berengar Furlanskog u 10. vijeku taj kraj naselili su stanovnici Karantanije slavenskog porijekla.
Nakon vladavine više feudalaca iz Koruške i Štajerske tokom 11. i 12. vijeka, Podrenone je 1282, potpao pod vlast habsburgovaca i tako postao njihova enklava na teritoriju Akvilejske patrijarhije. Veliki požar 23. augusta 1318 spalio je dobar dio grada, 1347 izgrađen je zvonik pored katedrale San Marco. U 14. vijeku Pordenone je znatno narastao zbog procvata trgovine na rijeci, status grada dobio je 1314. godine.
Mletačka Republika zauzela je Pordenone 1514, za njihove vlasti izgrađena je nova luka, i znatno je unaprijeđeno zanatstvo. Nakon Napoleonskih ratova, početkom 19. vijeka Pordenone je bio uključen u marionetsku habsburšku tvorevinu Kraljevstvo Lombardija-Venecija. Tad je izgrađena željeznička pruga do Pordenonea i cesta Pontebbana, tako da je promet po rijeci opao. U gradu su počela raditi prve predionice pamuka i otpočeo je industrijski razvoj. Pordenone je ušao u sastav Kraljevine Italije 1866. godine.
Predionice pamuka propale su nakon Velike ekonomske krize 1929, nakon Drugog svjetskog rata Pordenone je postao poznat po tvornici električnih aparata Zanussi, koju je osnovao Lino Zanussi 1916. koja je 1960-ih postala jedna od najvećih talijanskih tvornica. Ekonomski uzlet grada rezultirao je i njegovim društvenim položajem 1968. postao je sjedište istoimene provincije (prije toga taj kraj bio je pod jurisdikcijom Udinske provincije).
Nakon rata Drugog svjetskog rata Pordenoneu je (kao i cijeloj Furlaniji) na ruku išao i Hladni rat i blizina jugoslavenske granice od kud se očekivala invazija varšavskog pakta tako su amerikanci napravili veliku zračnu bazu u obližnjem Avianu (12 km), talijanska vojska smjestila je u Pordenoneu svoju 132. oklopnu brigadu talijanske vojske Ariete. Tako je i vojska utjecala na ekonomski rast Pordenonea.
Znamenitosti
uredi- Katedrala San Marco (Duomo) podignuta je 1363. u romaničko-gotičkom stilu, obnavljana je u 16. i 18. vijeku. U njoj je poznata freska San Rocco i oltarna slika domaćeg renesansnog slikara Giovannia Antonio de 'Sacchis (poznatijeg kao Il Pordenone). Uz katedralu je podignut 79 m visok zvonik.
- Palazzo Ricchieri, danas dom gradskog Umjetničkog muzeja. Izvorno to je bila građevina sa tornjem iz 13. vijeka, naknadno je adaptirana u dvorac za venecijansku porodicu Ricchieri.
- Palazzo Comunale (Komunalna palača) izgrađena 1291-1395. u gotičkom stilu, loža, tornjići i toranj sa satom dograđeni su u 16. vijeku, po projektu slikara Pomponia Amaltea.
- Crkva Santissima Trinità (Sveto Trojstvo), pored rijeke Noncello je oktogonalna građevina sa freskama Giovanni Maria Calderarija, učenika Il Pordenonea.
- Castello di Torre (kasni 12. vijek), rezidencija porodice Ragogna, danas je dom Arheološkog muzeja zapadna Furlanija. On je bio meta napada vojske Svetog Rimskog Carstva 1402, koji su ga porušili tako da je od njega ostao samo toranj.
- Ostaci rimske vile Torre otkrivene 1950.
Centrom Pordenonea dominira ulica Corso Vittorio Emanuele II, puna gotičkih i renesansnih građevina, od kojih su neke oslikane.
Gradovi prijatelji
uredi
Spittal an der Drau, od 1987.
San Martín, od 2003.
Istaknute ličnosti
uredi- Odorik iz Pordenonea, mletački misionar, svjetski putnik i blaženik
- Il Pordenone, slikar
- Giuseppe Rosaccio, liječnik, putopisac, geograf, kozmograf i kartograf
Izvori
uredi- ↑ „Statistiche demografiche ISTAT, Comune: Pordenone 31 Dicembre 2009”. Arhivirano iz originala na datum 2016-04-15. Pristupljeno 2011-03-12.
- ↑ „Toponomastica: denominazioni ufficiali in lingua friulana”. Arhivirano iz originala na datum 2011-12-22. Pristupljeno 2011-03-12.
Vanjske veze
uredi
- Službene stranice (it)
- Arheološki muzej zapadna Furlanija Arhivirano 2007-05-02 na Wayback Machine-u (it)