Pranjani
Pranjani je naselje u Srbiji u opštini Gornji Milanovac u Moravičkom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 1786 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 2009 stanovnika). Do 1965, godine je ovo naselje sedište opštine Pranjani koju su činila naseljena mesta: Bogdanica, Brajići, Brezna, Družetići, Gojna Gora, Kamenica, Koštunići, Leušići, Pranjani, Srezojevci i Teočin. Posle ukidanja opštine područje bivše opštine je u celini ušlo u sastav opštine Gornji Milanovac.
| Pranjani | |
|---|---|
|
| |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Srbija
|
| Upravni okrug | Moravički |
| Opština | Gornji Milanovac |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo (2022) | 1786 |
| Geografija | |
| Koordinate | 43°59′04″N 20°12′25″E / 43.984333°N 20.207°E |
| Nadmorska visina | 477 m |
  Pranjani Pranjani (Srbije) | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski kod | 32308 |
| Pozivni broj | 032 |
| Registarska oznaka | GM |
Koordinate: 43° 59′ 04" SGŠ, 20° 12′ 25" IGD
Geografija
urediPranjani su najveće selo u čitavom predelu, a ujedno i najprostranije, jer su mu pojedini delovi među sobom veoma udaljeni a kuće u njima raštrkane.
Varošica je naselje drumsko, nizno; zaseoci su razbijenog tipa. Kuće pojedinih rodova obrazuju razređene grupe. Ukupno, u Pranjanima ima 592 domaćinstva.
Varošica je središte za čitavo naselje i ono i doprinosi održanju te celine. Razvila se oko crkve i nekadašnjih kafana, a sada su u njoj crkva i parohijski dom, opština, škola (osnovana 1858.), ambulanta (otvorena 1927., darodavac projekta i celokupne unutrašnje opreme je Amerikanac Džon Kingsburi, a Pranjanci su poklonili zemlju i materijal za građenje), seljačka radna zadruga, veliki zadružni dom (u njemu ima pošta, nabavljačka zadruga, velika sala itd.), trgovačka prodavnica, itd. Pored nove zidane crkve stoji crkva brnara koja je poslednjih nekoliko godina u funkciji jer se zidana crkva renovira.
Varošica je u polju oko druma Gornji Milanovac-Požega, a između recica Plane i Smrduše. Sa istocne strane granica sela ide duz reke Cemernice. Kroz zaseok Katriće i zapadnom granicom naselja prolazi drum za Čačak.
Na udaljenosti od oko 4 km ka severu nalazi se seoska utrina na jednoj visoravni koja se zove Galovići. Na tom mestu je tokom Drugog svetskog rata bio ratni aerodrom preko koga su Saveznici komunicirali sa Ravnom gorom i četnicima (slali su pomoć, odatle su odleteli brojni saveznički piloti koji su bili oboreni nad ovim delom Srbije u tzv. Operation Halyard, pod vođstvom Džordža Musulina).
Nadimci u Pranjanima su vrlo karakteristični.
Crkva slavi Spasovdan i tog dana je vašar kod crkve. Spasovdan je ujedno i seoska obetina ili molitva.
O Preobraženju (19. avgust), kada je glavni vašar u Pranjanima, prvi put 2006. godine je organizovan zavičajni skup Pranjanaca koji žive van Pranjana, sa namerom da to postane tradicionalno okupljanje i željom da to postane okupljanje svih iz pranjanskog kraja (okolnih 12 sela nekadašnje pranjanske opštine).
Istorija
uredi
Priča se da je Rudnički bik imao svoj konak na Baščinama i da je odatle hteo da otme devojku Vasiliju Kojovića (koja će se kasnije udati u Srezojevce i roditi kneginju Ljubicu). U selu su bile dve age: jedan je držao Planu, drugi Smrdušu.
U tursko vreme, kroz selo je vodio put za Čačak.
Dok nije bilo u selu ni drvene crkve, postojao je okrugao kamen i oko njega su se skupljali. 1827. godine je podignuta crkva brvnara. Oko 2 km iznad crkve je bio put, a kod crkve su bili opština i prvi dućani.
Kad je izgrađen drum za Požegu, opština je spuštena na drum i oko nje se vremenom razvila varošica na mestu koje se ranije zvalo Divlje Polje. Nova, zidana crkva, podignuta je 1903. godine. Uz nju je devedesetih godina XX veka dograđen i zvonik.
Po Pranjanima ima rovova iz rata 1914-1915. godine.
Demografija
urediU naselju Pranjani živi 1459 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 44,7 godina (44,2 kod muškaraca i 45,2 kod žena). U naselju ima 592 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,02.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Etnički sastav prema popisu iz 2002. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Srbi | 1730 | 96.86% | ||
| Jugosloveni | 12 | 0.67% | ||
| Crnogorci | 3 | 0.16% | ||
| Makedonci | 2 | 0.11% | ||
| Mađari | 1 | 0.05% | ||
| nepoznato | 30 | 1.67% | ||
| m | ž | |||
| ? | 4 | 5 | ||
| 80+ | 28 | 35 | ||
| 75-79 | 36 | 40 | ||
| 70-74 | 71 | 69 | ||
| 65-69 | 85 | 104 | ||
| 60-64 | 57 | 79 | ||
| 55-59 | 46 | 54 | ||
| 50-54 | 44 | 53 | ||
| 45-49 | 62 | 51 | ||
| 40-44 | 60 | 63 | ||
| 35-39 | 51 | 47 | ||
| 30-34 | 59 | 53 | ||
| 25-29 | 36 | 50 | ||
| 20-24 | 43 | 39 | ||
| 15-19 | 48 | 52 | ||
| 10-14 | 53 | 53 | ||
| 5-9 | 50 | 44 | ||
| 0-4 | 26 | 36 | ||
| prosek | 44.2 | 45.2 | ||
|
|
|
|
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 428 | 206 | - | 2 | 144 | 10 | 2 | 20 | 1 | 18 |
| Ženski | 300 | 110 | - | - | 135 | - | - | 20 | 7 | 2 |
| Oba | 728 | 316 | - | 2 | 279 | 10 | 2 | 40 | 8 | 20 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | - | 2 | 3 | 6 | 5 | 4 | 1 | - | 4 | |
| Ženski | 2 | 1 | 3 | 7 | 9 | 3 | - | - | 1 | |
| Oba | 2 | 3 | 6 | 13 | 14 | 7 | 1 | - | 5 |
Galerija
uredi-
Crkva brvnara u Pranjanima -
Ulazna vrata crkve brvnare -
Stari zvonik u Pranjanima
Reference
uredi- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
Literatura
uredi- Milenko S. Filipović: Takovo, Srpski etnografski zbornik, 1960.
- Bekrijada u podravnogorskom selu Pranjani - takmičenje u ispijanju mučenice: Kolektivna razvaljotka od šljivovice, Glas javnosti, 20.02.2007. [1][mrtav link]
