Svetosavlje
Svetosavlje je pravoslavno hrišćanstvo srpskog stila i iskustva utemeljeno na liku i djelu Svetog Save. Svetosavlje kao noviji koncept predstavlja ideologiju vodećih crkvenih teologa tek od 20. veka.[1]
Svetosavlje kao usmjerenje u srpskoj teološkoj misli se razvilo od 1930-ih godina na osnovu lika i dela Svetog Save. Iako je pravoslavlje među Srbima bilo prisutno i prije Svetog Save, njegovi poštovaoci smatraju da je tek zahvaljujući njegovoj revnosti pravoslavlje proželo srpsko narodno biće i osposobilo ga za njegovanje autentične hrišćanske kulture. U kontekstu istorijskog perioda Nemanjića, neki definišu svetosavlje kao "državnom silom nametnuto pravoslavlje".[2]
U današnje vrijeme, prisutna je politizacija svetosavlja kroz pokušaje povezivanja sa desnom političkom ideologiju koja se naziva svetosavski nacionalizam.
Razvoj
uredi
Svetosavlje kao teološko usmjerenje nastalo je tridesetih godina 20. vijeka u Kraljevini Jugoslaviji. Nazvano je po osnivaču srpske crkve Svetom Savi, čime je naglašavan etnički srpski karakter, nasuprot univerzalnom karakteru pravoslavne crkve.[3] Termin „svetosavlje“ potekao je od mlađih profesora i studenata beogradskog Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta, a kasnije je ušao u opštu upotrebu. Mirko Đorđević smatra da je termin „svetosavlje“ skovao Rus koji se zvao Fjodor Titov, u Beogradu uoči drugog svetskog rata.[4] Vladimir Veljković navodi da je tvorac kovanice svetosavlje pravoslavni sveštenik i ljotićevac, Dimitrije Najdanović.[5]
Nikolaj Velimirović je uveo političko-religijski koncept svetosavlja u pravoslavnu teologiju.[6] Izučavanjem svetosavlja, odnosno tumačenjem života i djelatnosti Svetog Save, književnom analizom i interpretacijom njegovih spisa, u novije vrijeme se bavi čitav niz bogoslovskih tekstova. Na polju svetosavske književnosti najviše su se istakli episkop Nikolaj Velimirović i arhimandrit Justin Popović, a u novije vrijeme i teolozi Dimitrije Bogdanović, umirovljeni episkop Atanasije Jevtić i dr.
Odlike
uredi
Otac Justin Popović, u svojoj knjiži „Svetosavlje kao filosofija života“ tvrdi da u svetosavskoj filozofiji svijeta vladaju dva osnovna načela: svijet je bogojavljenje i čovjek je bogosluženje. Prema njemu, sav život Svetog Save je bio izgrađen na ta dva načela: njegov život je bio neprekidno služenje Bogu, jer je on ovaj svijet smatrao za veličanstveni hram Božiji u kome se vrši neprekidno bogojavljenje. Za Svetog Savu se kaže da je on svojim jevanđelskim djelima postao, i navijek ostao, najmudriji i najveći srpski filozof, koji je srpskoj duši najpotpunije i najsavršenije otkrio vječni božanski smisao i svijeta i čoveka.
Ideologizacija
urediU današnje vrijeme, prisutno je svođenje svetosavlja na nacionalno-političku ideologiju. Danas je ideologizacija svetosavlja najčešća i svetosavlje se od strane određenih ljudi posmatra kao oblik srpskog nacionalizma i kao oruđe pojedinih desničarskih organizacija radi ostvarenja njihovih ciljeva.
Danas, određeni broj ljudi gleda na svetosavlje kao desnu političku ideologiju, spoj srpskog nacionalizma i klerikalizma, odnosno svetosavski nacionalizam. Pojedine organizacije sebe često određuju kao svetosavske, kao npr. Otačastveni pokret Obraz, Sveti Justin, Dveri srpske itd. Prema pisanju Jovana Bajforda, često se svetosavskim nacionalistima pripisuje i antisemitizam.[7] Nikolaj Velimirović u knjizi „Kroz tamnički prozor“, napisanoj tokom zarobljeništva u koncentracionom logoru Dahau, za rat optužio sve nehrišćanske ideologije Evrope, poput: demokratije, komunizma, socijalizma, ateizma i vjerske tolerancije. U osnovi ovih pojava Velimirović vidi jevrejsko djelovanje.[8][9]
Povezano
urediLiteratura
uredi- Episkop bački dr Irinej: „Svetosavska beseda“
- Dr Justin Popović: „Svetosavlje kao filosofija života“
Izvori
uredi- ↑ O čemu crkva (ne)može da se pita: SPC, država i društvo u Srbiji (2000-2005)
- ↑ Svetosavska politička konfuzija
- ↑ Moderna i antimoderna u Srbiji
- ↑ „Mirko Đorđević, Kišobran patrijarha Pavla”. Arhivirano iz originala na datum 2023-03-25. Pristupljeno 2012-05-14.
- ↑ Svetosavska politička konfuzija
- ↑ Filozofsko-teološki izvori antievropskog i antizapadnog diskursa u SPC
- ↑ „Kanonizacija "proroka" antisemitizma”. Arhivirano iz originala na datum 2010-05-26. Pristupljeno 2012-05-14.
- ↑ Velimirović. Nikolaj. „O Jevrejima“ u: Reči srpskom narodu kroz tamnički prozor (iz logora Dahau)., IHTUS-Hrišćanska knjiga., Beograd 2000 (str. 193-194)
- ↑ www.svetosavlje.org VLADIKA NIKOLAJ: KROZ TAMNIČKI PROZOR