Treća zemaljska konferencija KPJ
Treća zemaljska konferencija Komunističke partije Jugoslavije održana je od 1. do 4. januara 1924. godine u Beogradu, uz učestvovanje 35 delegata. Konferencija se bavila osnovnim pitanjima strategije KPJ i njene organizacione izgradnje, a posebno nacionalnim pitanjem. Stavovi o tim pitanjima bili su formulisani u posebnim rezolucijama.
Na Trećoj zemaljskoj konferenciji je usvojena rezolucija o nacionalnom pitanju, načelo protivna stavovima bivšeg šefa partije dr Sime Markovića. Marković nije prisustvovao ovoj konferenciji, jer je bio u zatvoru.[1]
Na Trećoj zemaljskoj konferenciji KPJ usvojena je linija ljevičara, ali je rukovodstvo bilo kompromisno — sastavljeno od predstavnika obe frakcije, što je još više pogoršalo stanje u Partiji.[2]
Pozadina
uredi
Osnovno obilježje nacionalne politike KPJ od 1919. do 1923. je obrana nacionalnog jedinstva Jugoslovena (Srba, Hrvata i Slovenaca), koje svojim sporovima i lošom politikom ugrožava buržoazija, kao i zahtjev za zaštitu nacionalnih manjina.[1]
Široka javna rasprava o nacionalnom pitanju pokrenuta je odlukom Druge zemaljske konferencije KPJ iz svibnja 1923. na stranicama centralnog lista NRPJ ’Radnika-Delavca’, zagrebačke ’Borbe’ i ljubljanskog ’Glasa svobode’. U raspravi su sudjelovali 'A’ iz Čačka, August Cesarec, Ante Ciliga, Đuro Cvijić, Filip Filipović, Dragutin Gustinčić, Rajko Jovanović, Svetozar Kokotović, Nikola Kotur, F. Marković, Sima Marković, Vladimir Martelanc, Simo Miljuš, Života Milojković, Kosta Novaković, Pavle Pavlović, V. S. Petrović, Moša Pijade i ’Z’ iz Velesa.[1]
Tokom pripreme za Treću zemaljsku konferenciju, članstvo se o stavu KPJ prema nacionalnom pitanju izjašnjavalo referendumom. Tada su gledišta lijeve frakcije prihvaćena, a gledišta Sime Markovića, odbijena.[1]
Usvojene rezolucije
urediU rezoluciji o nacionalnom pitanju polazilo se od uverenja da ujedinjenje srpskog, hrvatskog i slovenačkog naroda u zajedničku državu leži u pravcu istorijskog progresa i interesa klasne borbe proletarijata. U Rezoluciji je ocenjeno da je ujedinjenje jugoslovenskih naroda značilo stvaranje objektivnih uslova za proces formiranja jedne nacije iz triju srodnih nacija, ali da je taj proces usled klasnog interesa celokupne buržoazije i nametanja monarhije zaustavljen već na početku. U Rezoluciji je potvrđeno ranije stajalište KPJ da osnovni uzrok produbljivanja nacionalnih suprotnosti leži na strani srpske buržoazije, koja provodi nacionalnu hegemoniju protiv hrvatskog i slovenačkog naroda i njihove ekonomski jače razvijene buržoazije, uništava autonomiju Crne Gore, asimilacijom srbizuje Makedoniju i potiskuje nacionalne manjine. Ponovno je istaknuto ukidanje hegemonije srpske buržoazije u oslobodilačkoj borbi i udruživanje nacija i klasa radi stvaranja federativne radničko-seljačke republike u Jugoslaviji, na Balkanu i u Podunavlju.
Bila je usvojena i posebna rezolucija o makedonskom i trakijskom pitanju, u kojoj se polazilo od stava da je makedonsko stanovništvo etnografski izmešano, da su u Makedoniji zastupljene sve narodnosti koje postoje u susednim zemljama, ali u takvoj srazmeri da nijedna od njih nema apsolutnu većinu te da vladavina bilo koje balkanske države nad Makedonijom znači nacionalno porobljivanje makedonskog stanovništva. Zbog toga se rešenje makedonskog pitanja videlo u stvaranju autonomne i jedinstvene makedonske republike u okviru balkanske federacije.
U odlukama Konferencije bili su izraženi zahtevi partijske levice u pogledu boljševizacije partije. Zaključeno je da se organizacija ilegalne kadrovske partije izgrađuje osnivanjem ćelija po preduzećima.
Rezolucije Treće konferencije usvojene su jednoglasno, a prihvatila ih je i velika većina partijskog članstva na referendumu koji je, prema odluci Konferencije, neposredno po njenom svršetku bio proveden. Ta dokumenta podržala je i Centralna uprava SKOJ-a.
Izabrani rukovodioci
urediNa Konferenciji su u Centralno partijsko veće bili izabrani većinom pripadnici levice, Triša Kaclerović, Filip Filipović, Sima Miljuš, Kosta Novaković, Vladimir Čopić, Laza Stefanović i Jakob Žorga.
Filip Filipović je određen za delegata za Peti kongres Komunističke internacionale.[3]
Posledice
urediZbog frakcijskih borbi u KPJ, Kominterna je smijenila partijsko rukovodstvo izabrano na Trećoj konferenciji KPJ i na čelo privremenog rukovodstva (u travnju 1925. godine[4]) postavila Đuru Cvijića.[5]
Literatura
uredi- Istorija Saveza komunista Jugoslavije. „Komunist“, „Narodna knjiga“, „Rad“, Beograd 1985. godina.
Izvori
uredi- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Petar Požar, Jugosloveni žrtve staljinskih čistki (str. 154-166), Beograd, 1989.
- ↑ Petar Požar, Jugosloveni žrtve staljinskih čistki (str. 19), Beograd, 1989.
- ↑ Staljinski obračun s jugoslavenskim partijskim vodstvom u SSSR-u
- ↑ Đuro Cvijić (Hrvatski biografski leksikon)
- ↑ Petar Požar, Jugosloveni žrtve staljinskih čistki (str. 47-52), Beograd, 1989.