Crtež
Leonardo da Vinči
Crtež je način izražavanja koji je stariji od pisma, i on je grafički prikaz nekog oblika, nekog predmeta ili pojave urađen pomoću grafičkih sredstava - linije, mrlje, tačke.
Kombinovanjem svih tih grafičkih elemenata - spajanjem linija, crtica, mrlja i njihovim međusobnim kontrastom dobija se čista linearnost, a volumenost - plastičnost, trodimezionalnost, ako se tim elementima doda i efekat senke i svetla, crnog i belog. Voluminoznost se postiže i upotrebom gumice za brisanje, sa kojom se može ublažiti punoća linije. Ova tehnika se upotrebljava kada je u pitanju crtanje grafitnim olovkama ili olovkama u boji.
Kod drugih crtačkih tehnika je moguće grebanjem ili kombinovanjem različitih sredstava (tuš, ugljen...) dobiti slične efekte. Podloge (papir, drvo, kamen, platno, staklo...), kao i crtački alati (grafit, sepia, tuš, četka, pero, pastel...) mogu biti veoma različiti, a jedina sličnost im je - crtački elementi:
- Linija, mrlja, tačka - pa na bilo čemo ili bilo čime se oni izveli
Tehnike koje se koriste pri stvaranju nekog crteža nazivaju se crtačke tehnike, i mada je najčešće jednobojan, crtež može biti i u više boja.
Uz pomoć osnovnih elemenata crteža - linijom, mrljom, tačkom - mogu se izraziti dve osnovne dimenzije: visina i širina, ali se privid prostorne dubine i volumena, postiže primenom perspektive.
Crtež može biti:
- Linearan - Ako je crtež izveden samo u linijama, odnosno ako je linija osnovni likovni element - izraz.
- Tonski - Ako je crtež izveden tonovima - svetlom i senkom, odnosno slikarski crtež.
- Jednobojni - Ako je crtež izveden u jednoj boji
- Obojeni - Ako se upotrebljavaju dve ili više boja.
Umetnički crtež je osnova, i ravnomerno je zastupljen u svim oblicima likovnog stvaralaštva:
Crtež može biti samostalno i potpuno završeno likovno delo, ali može biti nešto što je tek začetak, prvi stepen, u osmišljavanju slike, skulpture, grafike. Takav crtež se naziva skica i on je samo zapis određenog oblika u prostoru. Za razliku od skice, studija je potpun, samostalan vizuelni zapis za završno delo. Posebno su interesantni crteži studije akta jer oni spadaju u sam vrh crtačke tehnike i predstavljaju završno umetničko delo.
Kao i većina drugih likovnih dela, crtež se tematski može podeliti na crteže koji su odraz stvarnosti, jer su nastali kada umetnik posmatra neki objekt, prirodu ili oblik i pojavu i na imaginarne crteže - crteži koji nastaju u mašti stvaraoca.
Crtačke tehnike je naziv za sve materijale - alate, kao i za način njihovog korišćenja pri izradi jednog umetničkog crteža.
- Olovka - ostavlja tamnosivi grafitni trag
- Srebrna olovka - ostavlja nežan sivkasti trag
- Ugljen - je jedan od najstarijih crtačkih materijala koji ostavlja prašan i mekan trag
- Kreda - crvena kreda je sanguina
- Flomaster
- Hemijska olovka -
- Tuš - koristi se uz upotrebu metalnog ili guščjeg pera, drvca, trske i četke.
- Sepia
- Elektronska tabla - s pojavom računara koji je osvojio gotovo sve sfere našeg življenja i rada, a posebno ulaskom u digitalnu eru, pojavila se i tabla sa elektronskom olovkom za crtanje i slikanje. Ne treba se bojati da će ona potisnuti klasične crtačke tehnike, to je samo jedna nova tehnološka alatka, koja ima dosta mogućnosti prilagođavanja i oponašanja tragova raznih crtačkih materijala i slikarskih četkica. Posebno zbog brzine rada i skoro trenutne mogućnosti da se greška ispravi, ima sve više pobornika među grafičkim dizajnerima i ilustratorima.
