Himalaja
Koordinate: 28° SG Š, 82° IGD
| Himalaja | ||
|---|---|---|
| Dio Alpsko-himalajskog masiva | ||
 Himalaji snimljeni iz svemira | ||
| Dužina masiva: | 2500 km | |
| Širina masiva: | 300 km | |
| Površina masiva: | km² | |
| Najviši vrh: | Mount Everest (8 850 m) | |
| Zaštićene oblasti: | ||
| Država: |  Pakistan Indija Nepal Kina Butan
| |
Himalaja ili Himalaya predstavlja najviši planinski masiv na Zemlji. Nalazi se u Aziji između Indo-gangeske ravnice na jugu i visoravni Tibet na sjeveru. Pruža se od zapada ka istoku u dužini od 2500 km, s time da je prosječno širok 300 km.
Sastoji se od tri paralelna bila koja se strmo spuštaju prema Indo-gangeskoj nizini. Najsjeverni pojas (Visoka Himalaja) obuhvaća najviše dijelove; veći broj vrhunaca (pretežno u Nepalu) prelazi 8000 m, a od njih je najviši Mount Everest. Središnji planinski pojas (Niska Himalaja) s prosječnom visinom 3000-4000 m u Nepalu negdje zna doseći 6000 m. Najjužniji pojas od 700-1000 m predstavlja prijelaz prema Indo-gangeskoj nizini.
Na Himalajima se nalazi najviši planinski vrh na Zemlji Mont Everest. Himalaji znači "snežno boravište" na Sanskritu ( od hima "sneg", i aalaya "boravište").
Himalaji se pružaju kroz pet država Pakistan, Indija, Kina, Butan i Nepal. Otprilike 750 miliona ljudi živi u području reka koje izviru na Himalajima, a taj broj uključuje i Bangladešeq.
Himalaji se protežu oko 2400 km, od Nanga Parbata u Pakistanu na zapadu do Namče Barva na istoku. Širina Himalaja je između 250 i 300 km. Venac Himalaja sastoji se od tri paralelna venca, koji se razlikuju po visini i geološkoj starosti. Najmlađi je Podhimalajski venac sa visinom od oko 1200 m. Venac se sastoji od erozionog materijala sa Himalaja. Paralelno sa tim lancem je lanac Niži Himalaji koji ima visinu između 2.000 i 5.000 metara. Najseverniji lanac se naziva Veliki Himalaji i najstariji je od tri lanca. Visina mu je veća od 6.000 m i tu se nalaze mnogi najviši vrhovi sveta, uključujući i tri najveća Mont Everest, K2 i Kančendžunga. Većina Nepala i Butana leži na Himalajima. Na Himalajima leži i većina od indijskih država Džamu i Kašmir, Himačal Pradeš, Utarančal, Sikim i Arunačal Pradeš, kao i pakistanska država Baltistan. Mali delovi Tibeta leže na Himalajima. Po definiciji Tibetske visoravni po definiciji nije na Himalajima.
Himalaji su među najmlađim planinskim lancima na svetu. Prema modernoj teoriji tektonike ploča, stvaranje Himalaja je rezultat sudara kontinenata ili orogenije duž granice između indo-australijske ploče i eurazijske ploče. Sudar je započeo u gornjoj kredakredi pre oko 70 miliona godina, kada se indo-australijska ploča pokretala severno brzinom od 15 cm/godinu i sudarila se sa euroazijskom pločom. Do pre 50 miliona godina pokretna indo-austrazijska ploča zatvorila je okean Tetis, čije postojanje je bilo određeno kita sedimentnim stenama na okeanskom dnu i vulkanima na njegovom rubu. Pošto su ti sedimenti bili lagani, oni su se nabrali u planinski lanac. Indo-australijska ploča je nastavila da se pokreće horizontalno ispod tibetske visoravni i te sile su gurale visoravan uvis. Kao rezultat toga sudara stvorena je visoravan Arakan Joma u Mijanmaru i andamani i Nikobari.
Indo-australijska ploča se još uvek kreće brzinom 67 mm godišnje . To dovod do rasta Himalaja od 5mm godišnje. Pokreti indijske ploče činer područje seizmički aktivnim.Kita
Himalaji sadrže veliki broj glečera, od kojih je posebno poznat Sjačen glečer, jer je najveći na svetu van arktičkog kruga. Neki od najpoznatijih glečera su: Gangotri, Jamunotri, Nubra, Biafro, Baltoro, Zemu i Kumbz. Najviša područja Himalaja pokrivena su snegom preko cele godine. Na Himalajima se nalaze izvori nekoliko reka, od kojih većina formira dva porečja.
- Zapadne reke se kombinuju u sliv Inda. Ind izvire na Tibetu i teče kroz Pakistan do Arabijskog mora.
- Većina drugih himalajskih reka otiče Ganges-Brahmaputra slivom. Dve glavne reke u Ganges i Brahmaputra. Ganges izvire kao Bagirati na glečeru Gangotri i teče jugoistočno kroz nizije severne Indije. Najveće pritoke su Alaknanda i Jamuna. Brahmaputra izvire kao Cangpo na zapadnom Tibetu, teče istočno kroz Tibet i zapadno kroz nizije Asama. Gang i Bramaputra sreću se u Bangladešu i utiču u Bengalski zaliv stvarajući najveću rečnu deltu na svetu.
Većina istočnih reka pripada slivu Iravadija, koji izvire na istočnom Tibetu i teče kroz Mijanmar u Andamansko more. Salvin, Mekong, Jangcekjang i Huangho potiču iz delova Tibeta, koji geografski ne pripada Himalajima. Zadnjih godina naučnici primećuju povećanje brzine povlačenja glečera, kao rezultat globalne promene klime. Taj efekat ima potencijalnu mogućnost da bude katastrofalan za stotine hiljada ljudi koji tokom suhe sezone zavise o rekama, koje potiču sa glečera.
Na Himalajima se nalaze stotine jezera. Većina jezera su na visinama manjim od 5.000 metara. Što je veća visina jezera su manja. Najveće jezero je Pangong Co, koje se nalazi na granici indije i kineskog Tibeta. Nalazi se na visini od 4600 metara. Široko je 8 km, a dugačko je 134 km. Planinska jezera su izazvana glečerskom aktivnošću.
| Ime vrha | Visina (m) | Visina (stopa) |
|---|---|---|
| Mont Everest | 8.850 | 29.035 |
| K2 | 8.611 | 28.251 |
| Kančendžunga | 8.586 | 28.169 |
| Loce | 8.501 | 27.939 |
| Makalu | 8.462 | 27.765 |
| Čo oju | 8.201 | 26.906 |
| Daulagiri | 8.167 | 26.764 |
| Manaslu | 8.163 | 26.758 |
| Nanga Parbat | 8.126 | 26.658 |
| Anapurna | 8.091 | 26.545 |
| Gašerbrum I | 8.068 | 26.470 |
| Široki vrh | 8.047 | 26.400 |
| Gašerbrum II | 8.035 | 26.360 |
| Šišapangma | 8.027 | 26.289 |
| Gjačung Kang | 7.922 | 26.089 |
| Nanda Devi | 7.817 | 25.645 |
| Kabru | 7.338 | 24.258 |
| Pumori | 7.161 | 23.494 |
- Nastanak Himalaja i velikih tektonskih podela Arhivirano 2004-11-27 na Wayback Machine-u (en)
- Geologija Himalajskih planina Arhivirano 2005-04-04 na Wayback Machine-u (en)
- Rođenje Himalaja (en)
- Napomene o formiranju Himalaja Arhivirano 2010-06-12 na Wayback Machine-u (en)
