Pavle Samosatski
Pavle Samosatski (200 - 275) je bio patrijarh Antiohije od 260. do 269. godine. Smatrao je da je Isus rođen kao čovek koji je postao nalik Bogu. Njegovo učenje nazvano monarhijanstvo je osuđeno kao jeres 269. godine.
Pavle je rođen u Samosati u porodici skromnog porekla. Bio je sveštenik i izabran je za patrijarha Antiohije 260. godine. Izazvao je ogovaranja pustivši žene da žive u njegovoj kući i dozvolivši isto svojim sveštenicima.[1] Origenisti Firmilijan Kapadokijski i Grigorije Neocezarijski uspeli su da izdejstvuju osudu učenja Pavla Samosatskog, na Antiohijskim crkvenim saborima 264/265. i [269]. godine.[2] 269. godine se sedamdeset episkopa, sveštenika i đakona okuplja u Antiohiji i smenjuje Pavla, zbog njegovog morhijanističkog učenja, birajući umesto njega Domnija. Iako je smenjen na ovom saboru, Pavle sebe i dalje smatra patrijarhom i zbog poznanstva sa kraljicom Palmirom, i dalje boravi u patrijaršiskom sedištu u Antiohiji. 272. godine, sa promenom vlasti, Pavle gubi zaštitu i napušta mesto, na koje dolazi Domnije.
Pavle iz Samosata smatra da je Isus rođen kao čovek, koji prilikom krštenja biva pomazan od Svetog Duha i postaje Hrist (pomazanik). Isus sebe usavršava svojim ponašanjem i postaje nalik Bogu, sa kojim se nalazi u odnosu ljubavi. Između Isusa i Svetog Duha postoji jedinstvo volje.
U fragmentima koji su sačuvani, Pavle piše:
- I "Budući pomazan od Svetog Duha, on je stekao naziv pomazanik (Hristos), pateći u skladu sa svojom prirodom, čineći čuda u skladu sa milošću. Jer usmerenošću i odlukom karaktera on je upodobio sebe Bogu. I čuvajući sebe slobodnim od greha, bio je sjedinjen sa Bogom... Ovim je pokazao da poseduje, preko i iznad volje, jedno isto činjenje (sa Bogom) i stekao naziv Iskupitelja i Spasitelja naše vrste."
- II "Spasitelj je postao pravedan i svet; i borbom i teškim trudom je prevazišao grehe naših predaka. Ovim sredstvima je uspeo da usavrši sebe, i izvrsnošću svoje naravi je postao sjedinjen sa Bogom; postigavši jedinstvo i istovetnost volje i delanja sa NJim svojim napredovanjem na putu dobrih dela. Ovo će biti sačuvano nerazdvojeno (od Božanskog), i tako steći ime koje je iznad svih imena, nagradu ljubavi i privrženosti podarenu mu milošću."
- IV "Mi nismo stekli slavu bića koja su predana samo vrlini svoje prirode; ali smo stekli visoku slavu bića koja su predana zbog svog stava koji je jedino iz ljubavi...
- V "Ne čudite se što Spasitelj ima jednu volju sa Bogom. Jer kao što priroda ispoljava mnoge sadržaje da bi ostala jedna ista, tako stav ljubavi stvara u mnogima jedinstvo i istovetnost volje koja je ispoljena jedinstvom i istovetnošću blagonaklonosti i prijatnosti."[3]
Pavle svoje učenje formuliše terminima origenovske teologije i u njemu naglašava jedinstvo Boga. NJegovo učenje, nazvano dinamičko monarhijanstvo, se smatra oblikom monarhijanstva (mono - jedno; arhe - načelo) i pretečom adopcionizma. Sam Pavle je svoje učenje smatrao pravovernim. Neki smatraju da su pavlićani iz Jermenije prihvatili njegovo učenje i dobili ime po njemu.
- ↑ Catholic Encyclopedia, Paul of Samosata
- ↑ Верујем, Монархиани и Лукианисти
- ↑ Clifton, Chas S. (1992): Encyclopedia of Heresies and Heretics, ABC-CLIO Books.