Israel
Israel (hebreakielân יִשְׂרָאֵל [jisʁaˈʔel] já arabiakielân إِسْرَائِيل), virgálávt Israel staatâ (hebreakielân מְדִינַת יִשְׂרָאֵל 
kuldâl (raavâ) [mediˈnat jisʁaˈʔel] já arabiakielân دَوْلَة إِسْرَائِيل) lii staatâ Viestâr-Aasiast Koskâmeerâ já Jordanjuuvâ kooskâst. Ton uáivikaavpug lii Jerusalem.
| Israel staatâ מְדִינַת יִשְׂרָאֵל (hepreakielân) Medinat Jisra'el دولة إسرائيل (arabiakielân) Daulat Isrā'īl |
|
|---|---|
 lippu |
 vaakun |
.svg) |
|
| Staatâhäämi | parlamentaarlâš demokratia |
| President | Isaac Herzog |
| Uáiviminister | Benjamin Netanjahu |
| Uáivikaavpug | Jerusalem |
| Eres kaavpugeh |
Tel Aviv, Haifa, Beerseba, Eilat |
| Vijđodâh | 20 991 km² |
| – sisčääci |
2,1 % |
| Ässeeloho (2020) | 9 264 200 |
| – ässeesaahâdvuotâ | 420 ässed/km² |
| – aalmugstuárrum | 1,46 % (2014) |
| Virgáliih kielah | hepreakielâ |
| Vaaluut | Israel sekel (ILS) |
| Äigi | UTC+2 |
| – kesiäigi | UTC+3 |
| Uánádâs | IL |
| Jotolâh | uálgispiälásâš |
| Sundenummeer | +972 |
| Internet TLD | .il |
| Aalmuglâšlaavlâ | הַתִּקְוָה (Hatikvah) |
|
|
|
Eennâmtiätu
muteSajadâh já rääjih
muteIsrael lii staatâ Viestâr-Aasiast Koskâmeerâ nuorttâriddoost. Eennâm nuorttârääji jotá Jordanjuuvâ jieŋâlis leevist já juátká Jamâmeerâ maŋa Ruopsismeerâ räi. Israel ránnjástaatah láá Libanon tavveen, Syyria tavenuorttân, Viestârriddo já Jordania nuorttân sehe Egypt já Gaza stielâs maadâviestârist. Kuhemus rääji lii rääji Viestârriddoin, mii lii 330 km.[1] Uánihumos rääji vist lii 59 km rääji Gaza stielâsáin.[1] Merâriddo lii ohtsis 273 km.[1]
| Ránnjástaatâ | Rääji kukkodâh | Kárttá |
|---|---|---|
| Egypt | 208 km | .svg)
|
| Gaza stielâs | 59 km | |
| Jordania | 327 km | |
| Libanon | 81 km | |
| Syyria | 83 km | |
| Viestârriddo | 330 km |
Haldâttâh já politiik
muteIsrael staatâhäämi lii parlamentaarlâš demokratia. Ton staatâhovdâ lii president, kiän áinoo virgepaje pištá čiččâm ihheed. Israel parlament Knesset väljee president syeligâs jienâstmist, mast tarbâšuvvoo absoluutlâš eenâbloho.
Ekonomia
muteIäláttâsah
muteIsrael šoŋŋâdâh ij lah viljâlmân hiäivulâš. Ton lasseen čuolmân lii meiddei čäcivänivuotâ. Koskâmeerâ riddovuáládâh já Jordan leehi láá Israel pyeremuuh eennâmtuálukuávluh.[2] Meid uási siseennâm koške čunoiäpikuávluin lii rievdâdum ruánáá viljâlmân já muorâkärdin.[2] Israelliih láá kuittâg uáli jo pyereh čääsi joođeetmist.[3] Njuoskâdemčääci jođettuvvoo Genesaretjäävrist já Jordanjuuvâst tuháttij kilomeetterij kukkosijn pocceeviärmáduvváin.[2] Návt šoddâduvvojeh puurrâmšadoh, potákkeh já ennuv sitrusheđâlmeh, tegu appelsiineh (ovdâmerkkân Jaffa-appelsiineh)[4] já sitruuneh. Taah eennâmtuálupyevtittâsah tuálvojeh olgoenâmáid valjeest.[2]
Ráhtulâšvuotâ
muteIsraelist lii maaŋgâlágán ráhtulâšvuotâ. Mašineh já riäiduh sehe timanteh kuleh eennâm tehálumos tuálvumpyevtittâssáid.[2]
Viehâdâh
muteKaavpugeh
muteAassâm lii čokkânâm Koskâmeerâ riidon. Tobbeen lii eennâm nubben stuárráámus kaavpug Tel Aviv-Jaffa sehe stuorrâ haammânkaavpug Haifa. Ruopsismeerâ riddoost lii pivnohis mätkičuosâttâh Eilat.
Etinumereh
muteIsrael etinumereh láá 100, 101, 102.
Kovegalleria
mute-
-
Akko -
Safed -
-
Kafarnaum -
Ein Gedi -
-
Tel Aviv kirdemkieddi
Fáádást eres soojijn
mute
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Israel.
Käldeeh
mute- ↑ 1,0 1,1 1,2 Israel web.archive.org. 15.4.2024. The World Factbook. Čujottum 17.4.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Arjanne, Satu et al.: Škoovlâ biologia já eennâmtiätu 6, s. 103. Jurgâlâm Mattus, Ilmari. Sämitigge, 2010.
- ↑ Israel www.britannica.com. 19.4.2024. Čujottum 19.4.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Basan, Ghillie: The Middle Eastern Kitchen, s. 83. Hippocrene Books, 2007. ISBN 978-0-7818-1190-3.