Kamerun
Jamhuri ya Kameruni | |
---|---|
République du Cameroun (Kifaransa) Republic of Cameroon (Kiingereza) | |
Kaulimbiu ya taifa: Paix – Travail – Patrie (Kifaransa) Peace – Work – Fatherland (Kiingereza) "Amani – Kazi – Nchi" | |
Wimbo wa taifa: Chant de Ralliement | |
Mahali pa Kamerun | |
Mji mkuu | Yaunde |
Mji mkubwa nchini | Duala |
Lugha rasmi | |
Serikali | Jamhuri yenye mdikteta |
• Rais • Waziri Mkuu | Paul Biya Joseph Dion Ngute |
Eneo | |
• Eneo la jumla | km2 475 440[1] |
• Maji (asilimia) | 0.57[1] |
Idadi ya watu | |
• Kadirio la 2023 | 30 135 732[1] |
Pato la taifa | Kadirio la 2023 |
• Jumla | USD bilioni 49.262[2] |
• Kwa kila mtu | 1 721[2] |
Pato halisi la taifa | Kadirio la 2023 |
• Jumla | USD bilioni 133.335[2] |
• Kwa kila mtu | USD 4 660[2] |
Maendeleo (2021) | 0.576[3] - wastani |
Sarafu | Faranga ya CFA |
Majira ya saa | UTC+1 (Afrika Magharibi) |
Upande wa magari | Kulia |
Msimbo wa simu | +237 |
Msimbo wa ISO 3166 | CM |
Jina la kikoa | .cm |
Kameruni, kirasmi Jamhuri ya Kameruni, ni jamhuri ya muungano katika Afrika ya Magharibi.
Imepakana na Nijeria, Chadi, Jamhuri ya Afrika ya Kati, Jamhuri ya Kongo, Gabon, Gine ya Ikweta na Ghuba ya Gine.
Lugha rasmi na lugha za taifa ni Kifaransa (kinachoongoza kwa zaidi ya asilimia 80) na Kiingereza.
Jiografia
[hariri | hariri chanzo]Maeneo kiutawala
[hariri | hariri chanzo]Kameruni imegawiwa katika mikoa (regions) 10 na wilaya (départements) 58.
Mikoa ni:
- Mkoa wa Adamawa,
- Mkoa wa Kati,
- Mkoa wa Mashariki,
- Mkoa wa Kaskazini ya Mbali,
- Mkoa wa Pwani,
- Mkoa wa Kaskazini,
- Mkoa wa Kaskazini-Magharibi,
- Mkoa wa Magharibi,
- Mkoa wa Kusini, na
- Mkoa wa Kusini-Magharibi
Ona pia: Orodha ya miji ya Kameruni
Historia
[hariri | hariri chanzo]Historia ya awali
[hariri | hariri chanzo]Katika karne za BK Wabantu wenye ujuzi wa kilimo na uhunzi walianza uenezi wao kutoka huko kwenda kutawala maeneo mengi ya Afrika ya Kati, Kusini mwa Afrika na Afrika Mashariki.
Wakati wa ukoloni
[hariri | hariri chanzo]Kameruni ilikuwa koloni la Ujerumani hadi Vita Kuu ya Kwanza ya Dunia. Baada ya Ujerumani kushindwa vita, nchi ikagawiwa kati ya Uingereza na Ufaransa chini ya mamlaka ya Shirikisho la Mataifa kama eneo la kudhaminiwa.
Tangu uhuru hadi leo
[hariri | hariri chanzo]Mwaka wa 1960, Wafaransa waliacha Kameruni ikawa nchi huru. Wananchi wa Kameruni ya Kiingereza walipiga kura kuamua kama walitaka kuwa sehemu ya Nigeria au ya Kameruni. Kaskazini wengi walipendelea kukaa Nigeria, hivyo maeneo hayo sasa ni sehemu ya Nigeria. Wananchi wengi wa kusini waliamua wajiunge na Kameruni[4]. Kwa kusudi la kuheshimu tofauti za kiutamaduni kulikuwa na katiba mpya kwenye mwaka 1961 Shirikisho la Jamhuri ya Kameruni.
Tangu 1972 muundo wa nchi ulibadilishwa kuacha mfumo wa shirikisho na kuwa jamhuri ya muungano inayokazia zaidi matumizi ya lugha ya Kifaransa ingawa Kiingereza bado ni moja ya lugha rasmi. Jina la nchi pia likabadilishwa kuwa Jamhuri ya Muungano ya Kameruni mwaka wa 1972. Hapo sehemu ya Wakamerun wanaotumia lugha ya Kiingereza walijisikia kuwa wananyimwa haki zao.[5] Baadaye, mwaka wa 1984 jina likabadilishwa tena kuwa Jamhuri ya Kameruni (kwa Kifaransa République du Cameroun).
Tangu mwaka 2016 upinzani uliongezeka kati ya watu wa magharibi wanaotumia Kiingereza. Harakati hiyo ilijibiwa na serikali na polisi kwa ukali na hii umeleta kuanzishwa kwa wanamgambo wenye silaha wanaoshambulia polisi na jeshi la serikali kuu. Tangu mwaka 2017 wapinzani wamedai uhuru wa sehemu yenye lugha ya Kiingereza wakitangaza wameunda nchi mpya ya "Ambazonia". Serikali iliundwa inayokaa Nigeria; lakini kuna vikundi tofauti ambavyo wanapigana kati yao[6]. Nchi hii haitambuliwi kimataifa. Mwaka 2021 kulikuwa na majadiliano kuhusu amani kati kundi linalojiita serikali ya Ambazonia na serikali ya Kameruni[7], lakini makundi mengine yaliendelea na mapigano ya silaha[8].
Siasa
[hariri | hariri chanzo]Uchumi
[hariri | hariri chanzo]Watu
[hariri | hariri chanzo]Wakazi walikuwa 22,534,532 mwaka 2013, ambao wamegawanyika sawasawa kati ya wanaoishi mijini na wale wa vijijini.
Lugha rasmi ni Kifaransa pamoja na Kiingereza. Hata hivyo wakazi wanaongea pia lugha za makabila yao mengi.
Upande wa dini, 70% ni Wakristo (40% Wakatoliki na 30% Waprotestanti), 18% ni Waislamu, 3% ni wafuasi wa dini asilia za Kiafrika. 6% hawana dini yoyote.
Utamaduni
[hariri | hariri chanzo]Elimu
[hariri | hariri chanzo]Tazama pia
[hariri | hariri chanzo]- Ukristo nchini Kameruni
- Kanisa Katoliki nchini Kameruni
- Uislamu nchini Kameruni
- Mawasiliano nchini Kameruni
- Mambo ya kigeni ya Kameruni
- Orodha ya miji ya Kameruni
- Jeshi la Kameruni
- Usafirishaji nchini Kameruni
- Chama cha Wanaskauti Kameruni
- Orodha ya nchi kufuatana na wakazi
- Orodha ya nchi za Afrika kulingana na idadi ya watu
- Orodha ya nchi za Afrika kulingana na msongamano wa watu
- Orodha ya nchi za Afrika kulingana na pato la taifa
- Demografia ya Afrika
Marejeo
[hariri | hariri chanzo]- ↑ 1.0 1.1 1.2 "Cameroon § Summary". The World Factbook (kwa Kiingereza). Shirika la Ujasusi la Marekani. Iliwekwa mnamo 31 Machi 2024.
{{cite web}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Cameroon)". International Monetary Fund. 10 Oktoba 2023. Iliwekwa mnamo 14 Oktoba 2023.
{{cite web}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (kwa Kiingereza). United Nations Development Programme. Septemba 8, 2022. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka (PDF) kutoka chanzo mnamo 2022-09-08. Iliwekwa mnamo Septemba 8, 2022.
{{cite web}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 1961 British Cameroons Plebiscite, kwenye tovuti ya africanelections.tripod.com/referenda, iliangaliwa Januari 2019
- ↑ Anglophone crisis: Cameroon must return to federal system abolished under Ahidjo, Abdur Rahman Alfa Shaban kwenye tovuti ya africanews.com tar. 11/03/2018
- ↑ Ahead of peace talks, a who’s who of Cameroon’s separatist movements, tovuti ya The New Humanitarian tar. 8 July 2020
- ↑ Cameroon's separatist leader is willing to talk peace, but only with UN backing, Tovuti ya Deutsche Welle ya 23.03.2020
- ↑ Cameroon Events of 2020, tovuti ya Human Rights Watch, taarifa kuhusu Kamerun mwaka 2021
Viungo vya nje
[hariri | hariri chanzo]Serikali
- Urais wa Nchi ya Kameruni Tovuti rasmi ya serikali
- Bunge ya Kameruni Archived 14 Machi 2008 at the Wayback Machine. Tovuti rasmi
Habari
- allAfrica - Cameroon viungo via habari
- CRTV - Cameroon Radio Television Archived 23 Februari 2011 at the Wayback Machine. ya serikali
- The Post – Gazeti lenye sifa linalochapwa huko Buea
- (Kifaransa) Le Messager Archived 30 Desemba 2005 at the Wayback Machine. Gazeti la binafsi
- (Kifaransa) (Kiingereza)Radio Siantou Archived 11 Aprili 2006 at the Wayback Machine.
Elimu
Uchambuzi
- (Kiingereza)BBC News - Country Profile: Cameroon
- (Kiingereza) (Kitabu cha wadadisi wam marekani) - Cameroon Archived 14 Oktoba 2002 at the Wayback Machine.
Makabila na koo
- Baka Pygmies of Cameroon Utamaduni na miziki ya watu wa Kameruni
- Anthropological researches in Cameroon Fieldwork among Cameroonian populations
- Bamileke, watu wa Kameruni
- Bakweri, watu wa Kameruni ya Kiingereza. Archived 30 Aprili 2006 at the Wayback Machine.
Miongozo
- CMCLICK Online! Cameroon Portal - Cameroon Archived 17 Mei 2021 at the Wayback Machine. Cameroon Internet Community. Cameroon Business Directory. Cameroon Information. Cameroon Culture.
- Open Directory Project - Cameroon Archived 23 Aprili 2006 at the Wayback Machine. directory category
- Stanford University - Africa South of the Sahara: Cameroon Maelezo kuhusu Afrika, kusini kwa Sahara.
- University of Pennsylvania - African Studies Center: Cameroon directory category
- Yahoo! - Cameroon Archived 4 Aprili 2006 at the Wayback Machine. uelekezo, kamerun
Utalii
- Cameroon tourism Picha kuhusu utalii kamerun
- Cameroon In Colour Archived 9 Mei 2021 at the Wayback Machine. Picha za Kameruni
Nchi za Afrika | |
---|---|
Afrika ya Kati (Jamhuri ya) | Afrika Kusini | Algeria | Angola | Benin | Botswana | Burkina Faso | Burundi | Cabo Verde | Chad | Cote d'Ivoire | Eritrea | Eswatini | Ethiopia | Gabon | Gambia | Ghana | Guinea | Guinea Bisau | Guinea ya Ikweta | Jibuti | Kamerun | Kenya | Komori | Kongo (Jamhuri ya) | Kongo (Jamhuri ya Kidemokrasia ya) | Lesotho | Liberia | Libya | Madagaska | Malawi | Mali | Misri | Morisi (Visiwa vya) | Mauritania | Moroko | Msumbiji | Namibia | Niger | Nigeria | Rwanda | Sahara ya Magharibi | Sao Tome na Principe | Senegal | Shelisheli | Sierra Leone | Somalia | Sudan | Sudan Kusini | Tanzania | Togo | Tunisia | Uganda | Zambia | Zimbabwe | |
Maeneo ya Afrika ambayo ni sehemu za nchi nje ya Afrika | |
Hispania: Kanari · Ceuta · Melilla | Italia: Pantelleria · Pelagie | Ufaransa: Mayotte · Réunion | Uingereza: · St. Helena · Diego Garcia | Ureno: Madeira |
Makala hii kuhusu maeneo ya Afrika bado ni mbegu. Je unajua kitu kuhusu Kamerun kama historia yake, biashara, taasisi zilizopo, watu au utamaduni? Labda unaona habari katika wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari. |