Da'an Antlaşması
Da'an Antlaşması, ya da Da'an Mukavelesi (Arapça:صلح دعان romanize:sulh-i Dà'an), 1911'in Ekim ayında Osmanlı'nın Yemen Vilayeti'ndeki Da'an'da Osmanlı Padişahı ile İmam Yahya tarafından imzalanmış bir antlaşmadır. Bu antlaşma 1872'de Osmanlı'nın San'a'yı ele geçirmesinden beri Yemen yöresindeki ayaklanmalar tarihinde bir dönüm noktası oldu.[1][2] Yemen ile Osmanlı arasındaki sürtüşme ve anlaşmazlıklar ortadan kalktı. Antlaşmaya göre San‘a dahil Zeydîler'in yaşadığı dağlık bölgelerin yönetimi İmam Yahya'ya bırakılacak, fakat yabancı devletlerle antlaşma yapamayıp dış işlerinde Osmanlı'ya bağlı olacaktı. İmam Yahya “Emîrü'l-mü'minîn” olma iddiasından vazgeçecek, her yıl kendisine 20.000 Osmanlı altın lirası verilecekti. Bunun karşılığında İmam Yahya zekatı adı altında halktan haraç toplamayı bırakacaktı.[3][4][5]
| Da'an Mukavelemesi | |
|---|---|
| Tür | Barış Antlaşması |
| İmzalanma | 18 Ekim 1911 |
| Yer | Amran, Da'an |
| Onay | 1913 |
| Bitiş | 30 Ekim 1918 (10 yıl olarak belirlenmiştir) |
| Müzakereciler | Ahmet İzzet Paşa İmam Yahya |
| İmzacılar | V. Mehmed İmam Yahya |
| Taraflar |  Osmanlı İmparatorluğu Zeydiler |
_to_Yemen.jpg)
Müzakereler
değiştirYemen Eyaleti'nde görev yapan Osmanlı memurlarının Yemenlilere idarî işlerde adil davranmaması yüzünden Zeydiler birçok kez isyan etti.[6]
1904 yılında babasının ölmesiyle Yemen imamı olmuş olan Yahya Hamideddin 1911 Yemen İsyanı'nında 1911 Haziran'da Yemen Valisi Ahmed İzzet Paşa, İmam Yahya ile müzakerelere başladı.[7]
İzzet Paşa, Osmanlı genelkurmay başkanı olduğu sıralarda Yemen'deki isyanının boş olan Osmanlı hazinelerini daha da boşalttığı için Yemen imamına Zeydilerin yaşadığı dağlık bölgelerin bırakılarak Osmanlı'nın sadece Tihame bölgesinde etkisini korurken diğer bölgelerde göstermelik garnizon birliğin bulunmasını önerdi. Müzakereler bu temelde yürütüldü ve Eylül ayında bir uzlaşmaya varıldı. Antlaşma 18 Ekim 1911'de adını aldığı Amran'ın kuzeyindeki küçük bir köy olan Da'an köyünde her iki tarafça imzalandı. Antlaşma 1913 yılında İstanbul'daki meclis tarafından onaylandı.[8]
Antlaşma Maddeleri
değiştir- Yemen İmamı Zeydilerin lideridir.
- İmam tarafından sunulan şikayetleri değerlendirmek için bir temyiz mahkemesi oluşturulacaktır.
- Mahkemenin merkezi San'a olacaktır. İmam, başkanı ile üyelerini seçecek ve koşulsuz şekilde Osmanlı atamaları onaylayacaktır.
- Mahkeme Yemen'de yargıyı sağlayacaktır.
- Görevlilerden biri görevi kötüye kullanırsa imamın bunu devlete bildirme hakkı vardır.
- Hanefi ve Şafii mezhebinin baskın olduğu bölgelerde Osmanlı Yemenli olmayan birisini atama hakkına sahiptir.
- Farklı mezheplerin şikayetlerini değerlendirmek için Zeydiler karma mahkemelerinin oluşturacaktır.
- Osmanlı, halkın mahkemelere giderken yaşayacağı zorlukları önlemek için davaları çözecek olan seyyar araba mahkemeleri kurulacaktır.
- Vasiyet ve vasiyet işleri imama emanet edilecektir.
- Osmanlı, Yemen dağları dışında Şafiiler ve Hanefiler için yönetici belirleyecektir.
- Siyasi suçlar ve vergiler için genel af kararı çıkarılacaktır.
- Havlan ve Arhab halkından yoksullukları nedeniyle on yıl boyunca vergileri ve zekatı tahsil edilmeyecektir.
- Yargı şeriât kanunlarına göre belirlenecektir.
- Şikayet Osmanlı ve imam vergilerinden dolayı kaynaklanıyorsa, durumun araştırılmasında ve uygulanmasında imam yöneticilerle katılmak zorundadır.
- Zeydiler, imama şeyhler ve vilayet valisi aracılığıyla hediye verme hakkına sahiptir.
- İmam, kazancının onda birini Osmanlı'ya vermek zorundadır.
- On yıl boyunca Enes'teki Jebel el-Şark'tan zekat toplanmayacaktır.
- İmam, Zeydilerin bulunduğu bölgelerde hüküm sürecektir.
- Yemen yöneticileri ve imamın takipçileri, kayıtsız şartsız Yemen'de dolaşabilecektir.
- İki taraf, bu koşulları onaylayan fermanın yayımlanmasından sonra kendileri için belirlenen sınırları aşmamalıdır.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ دكتور سيد مصطفى سالم ؛ الفتح العثماني الأول لليمن 1538 ـ 1635م ، الطبعة الخامسة نوفمبر 1999م ، دار الأمين للطباعة والنشر والتوزيع ـ القاهرة ـ مصر العربية ـ .
- ^ Kamil A. Mahdi, et al., Yemen into the Twenty-first Century: Continuity and Change (Garnet & Ithaca Press, 2007) p100
- ^ (BEO, nr. 353194; Bayur, II/1, s. 46-47)
- ^ "MÜTEVEKKİL-ALELLAH, Yahyâ Hamîdüddin - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 30 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2022.
- ^ Robert Burrowes, Historical Dictionary of Yemen (Lanham: Scarecrow Press, Inc., 1995), xxvi.
- ^ "Yemen'de Türk izleri". web.archive.org. Ufuk Ötesi. 16 Temmuz 2011. 16 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2022.
- ^ Abdol Rauh Yaccob, "Yemeni opposition to Ottoman rule: an overview", Proceedings of the Seminar for Arabian Studies, volume 42, July 2011 (2012), p. 418
- ^ Yakup (2011), s. 416-418.