Fuat Köprülü
Mehmet Fuat Köprülü[1] (4 Aralık 1890; İstanbul - 28 Haziran 1966; İstanbul), Türk edebiyatçı, Türkolog, edebiyat tarihçisi, siyasetçi ve eski dışişleri bakanı.
| Fuat Köprülü | |
|---|---|
| |
| Türkiye Dışişleri Bakanı | |
| Görev süresi 22 Mayıs 1950 - 15 Nisan 1955 | |
| Cumhurbaşkanı | Celâl Bayar |
| Başbakan | Adnan Menderes |
| Yerine geldiği | Necmettin Sadak |
| Yerine gelen | Adnan Menderes (vekil) |
| Görev süresi 9 Aralık 1955 - 20 Haziran 1956 | |
| Cumhurbaşkanı | Celâl Bayar |
| Başbakan | Adnan Menderes |
| Yerine geldiği | Adnan Menderes (vekil) |
| Yerine gelen | Fatin Rüştü Zorlu |
| 6. Türkiye Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı | |
| Görev süresi 29 Temmuz 1955 - 9 Aralık 1955 | |
| Cumhurbaşkanı | Celâl Bayar |
| Başbakan | Adnan Menderes |
| Yerine geldiği | Fatin Rüştü Zorlu |
| Yerine gelen | Ahmet Tevfik İleri |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 5, 6, 7, 8, 9 ve 10. dönem milletvekili | |
| Görev süresi 1 Mart 1935 - 11 Eylül 1957 | |
| Seçim bölgesi | 1935 – Kars 1939 – Kars 1943 – Kars 1946 – İstanbul 1950 – İstanbul 1954 – İstanbul |
| İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanı | |
| Görev süresi 1923-1935 | |
| Yerine geldiği | İsmail Hakkı Baltacıoğlu |
| Yerine gelen | Ahmet Hamit Ongunsu |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 4 Aralık 1890 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 28 Haziran 1966 (75 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi (1935-1945) Demokrat Parti (1946-1957) Hürriyet Partisi (1957-1958) |
| Mesleği | Siyasetçi, edebiyat tarihçisi |
Hayatı
değiştirFuad Köprülü, 4 Aralık 1890 tarihinde İstanbul’daki Hâlid Ağa Konağı'nda doğdu.[2] Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa'nın soyundan gelmektedir. Liseyi İstanbul Erkek Lisesi'nde okudu.[3] Edebiyat ve tarih alanında ilerlemek için hukuk öğrenimini yarıda bıraktı.
1909’da Fecr-i Âti topluluğuna katıldı. Şiirleri 1913’e kadar Mehâsin ve Servet-î Fünûn dergilerinde yayımlandı. Bu yıllarda “millî edebiyat” ve “yeni lisan” akımlarına karşıydı.
1910'dan sonra İstanbul'un çeşitli okullarında Türkçe ve edebiyat okuttu, liselerin edebiyat programını düzenledi. Ziya Gökalp çevresine girdikten sonra millî edebiyat akımını benimsedi; Türk tarihinin ilk dönemlerine kadar indi, ilk Türk topluluklarının tarih ve edebiyatlarını inceledi.
1913'te, Halit Ziya Uşaklıgil’den boşalan İstanbul Darülfünûnu'nda "Türk Edebiyatı Tarihi" müderrisliğine getirildi. Aynı yıl Bilgi dergisinde Türk edebiyatının hangi yöntemle incelenmesi gerektiğini tartışan “Türk Edebiyatı Tarihinde Usul” adlı yazısı çıktı.
İlk büyük yapıtı, "Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar" kitabıdır. 1923'te Edebiyat Fakültesi'ne dekan olarak atandı. ''Türkiye Tarihi'' adlı kitabı neşredildi. 1925'te Türkiyat Mecmuası’nı yayımlamaya başladı.
1928’de o zamanki adıyla "Türk Tarih Encümeni", Türk Tarih Kurumunun başkanlığına seçildi. 1931'de "Türk Hukuk Tarihi Mecmuası"nı çıkarmaya başladı. 1932-1934 arasında Divan Edebiyatı Antolojisi'ni çıkardı. 1933'te ordinaryüs profesör oldu, İstanbul Üniversitesi'nde birkaç kez dekanlık yaptı.
1934'te siyâsete atılarak Kars milletvekili seçildi. 1936-1941 arasında Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'yle Siyasal Bilgiler Okulunda ders verdi.
1935'te, Paris'te "Türk Tetkikleri Merkezi"nde verdiği konferansların toplamı olan Les Origines de L’Empire Ottoman (Osmanlı İmparatorluğu'nun Kuruluşu) adlı kitabı yayımlandı ve büyük yankı uyandırdı.
Heidelberg ve Atina Üniversiteleri ile Sorbonne Kolejince onursal doktorluk unvanını verilen Köprülü, 1941'den sonra İslam Ansiklopedisi'nin yayımına katıldı. V. (Ara Seçim), VI., VII. Dönem Kars, VIII., IX., X. dönem İstanbul milletvekilliğine; aynı zamanda İstanbul ve Ankara üniversitelerindeki görevlerine devam etti.
Celâl Bayar, Adnan Menderes ve Refik Koraltan ile Demokrat Parti'yi kurdu. Demokrat Parti 14 Mayıs 1950 seçimlerini kazanıp iktidara gelince dışişleri bakanı oldu. 1956'ya kadar sürdürdüğü bu görevi sırasında Türkiye'nin NATO'ya girişinde etkin rol oynadı. 5 Temmuz 1957'de kurduğu partiyi tanıyamadığını söyleyerek Demokrat Parti'den istifa etti ve aynı yıl Hürriyet Partisine girdi.
Asıl yararlı çalışmalarını Türk edebiyatı araştırmaları oluşturur. Çok verimli bir araştırmacı olan Köprülü, ardında 1500'den fazla kitap ve makale bırakmıştır.
Ölümü
değiştir15 Ekim 1965 tarihinde Ankara'da, Türk Tarih Kurumundan evine yürüyerek gittiği sırada trafik kazası geçiren Köprülü, daha sonra tedavi gördüğü İstanbul Baltalimanı Hastanesi'nde, 28 Haziran 1966'da öldü. Cenazesi 1 Temmuz Cuma günü Bayezid Camii'nde kılınan namaz ve İstanbul Üniversitesi'nde yapılan merasimden sonra Çemberlitaş'ta, Köprülü Mescidi'ne bitişik aile kabristanına defnedildi.[4]
Başlıca eserleri
değiştir- Türk Tarihinin Ana Hatları (1931)
- Erzurumlu Emrah (1929)
- Edebiyat Araştırmaları (1966)
- Ali Şir Nevai (1941)
- Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri (1981, ölümünden sonra)
- Demokrasi Yolunda (1964)
- Les Origines de L'Empire Ottoman (Paris, 1935)
- Fuzuli Hayatı ve Eserleri (1924)
- Türk Tarih-i Dinisi (1925)
- Malumat-ı Edebiyye (1915)
- Türk Dilinin Sarf ve Nahvi (1917)
- Mektep Şiirleri (3 Cilt)
- Yeni Osmanlı Tarih-i Edebiyatı (1916)
- Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar (1919-1966)
- Nasreddin Hoca (1918-1981)
- Türk Edebiyatı Tarihi (1920)
- Türkiye Tarihi (1923)
- Bugünkü Edebiyat (1924) (Makale)
- Hayat-ı Fikriye (Makale) (1909)
- Azeri Edebiyatına Ait Tetkikler (1926)
- Millî Edebiyat Cereyanının İlk Mübeşşirleri ve Divan-ı Türk-i Basit (1928)
- Türk Saz Şairleri Antolojisi (1930-1940, üç cilt)
- Türk Dili ve Edebiyatı Hakkında Araştırmalar (1934)
- Anadolu'da Türk Dili ve Edebiyatı'nın Tekamülüne Bir Bakış (1934)
- Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu (1959)
- Edebiyat Araştırmaları Külliyatı (1966)
- İslam ve Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Müessesesi (1983, ölümünden sonra)
- Divan Edebiyatı Antolojisi
- Türk Saz Şâirleri Antolojisi
- Türk Edebiyatı Târihi I-II
- Tevfik Fikret ve Ahlakı (Kanaat Matbaası, 1918)
- Millî Kıraat (Ders kitabı-Kanaat Kütüphanesi sahibi İlyas, 1915)
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "TBMM Albümü 2. Cilt (1950-1980)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Mayıs 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021.
- ^ "İstanbul Erkek Lisesi 134. Yıl Kitapçığı" (PDF). İstanbul Erkek Lisesi. 31 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2023.
- ^ Popüler Tarih Dergisi, Nisan 2006 sayfa 69 Prf. Dr. Fahameddin Başar Cumhuriyet donemi tarihçileri 4
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Adnan Menderes (vekil) |
Türkiye Dışişleri Bakanı 9 Aralık 1955 - 20 Haziran 1956 |
Sonra gelen: Fatin Rüştü Zorlu |
| Önce gelen: Fatin Rüştü Zorlu |
Türkiye Başbakan Yardımcısı 29 Temmuz 1955 - 9 Aralık 1955 |
Sonra gelen: Ahmet Tevfik İleri |
| Önce gelen: Necmettin Sadak |
Türkiye Dışişleri Bakanı 22 Mayıs 1950 - 15 Nisan 1955 |
Sonra gelen: Adnan Menderes (vekil) |
| Hükûmet görevi | ||
| Önce gelen: Mustafa Şefik Yürekli |
Türkiye Millî Eğitim Bakanlığı Müsteşarı 1 Nisan 1924 - 13 Kasım 1924 |
Sonra gelen: Nafi Atuf Kansu |